Zuidplassers dumpen illegaal hun restafval en zadelen Rotterdam en Capelle op met de rotzooi en hogere onkosten

Afvaltoerisme is de officiële term voor mensen die hun afval bij een buurgemeente droppen om zo de eigen bijdrage per vuilniszak te ontlopen. Het fenomeen doet zich vooral voor in buitenwijken waar gemeenten die aan elkaar grenzen op verschillende manieren de afvalstoffenheffing innen. In de ene gemeente betalen inwoners met een pasje om toegang te krijgen tot containers op straat. Even verderop in een andere gemeente zijn die containers gratis toegankelijk. Gratis zijn ze in Capelle en Rotterdam. In het dorp Nieuwerkerk aan de IJssel, onderdeel van de gemeente Zuidplas, moeten inwoners betalen per storting in de ondergrondse. Dat gaat om 1,50 euro per keer.

In Rotterdam-Nesselande zijn een paar notoire dumpplekken. Voor Nieuwerkerkers is het een klein ommetje. “Wij wonen hier aan een doorgaande weg. Mensen vanuit Nieuwerkerk komen aanrijden, parkeren hun auto, de kofferbak gaat open, ze dumpen hun afval in de containers en draaien om of rijden door”, vertelt Jurgen Stoutjesdijk uit Rotterdam-Nesselande. Hij ziet regelmatig een heterdaadje en trekt ook wel eens de stoute schoenen aan om de dumpers aan te spreken. “Ik heb wel eens een keer een adres gevonden, ben dat gaan googelen en bellen, en die man ontkende dat hij dat deed. Ook heb ik wel eens iemand ter plekke aangesproken en die zei: waar bemoei je je mee?”

Anderen geven eerlijk toe dat ze het doen omdat ze er in hun eigen gemeente geld voor moeten betalen. In de buurt-appgroep in Nesselande uiten meerdere bewoners hun ergernissen over het afvaltoerisme en de rotzooi die het veroorzaakt.

Want containers zitten continu vol en raken verstopt. Afval wordt naast de bak gezet en meeuwen trekken de zakken open. “We maken voortdurend meldingen bij de gemeente van vuil op straat”, zegt bewoner Stoutjesdijk.

Helemaal aan de andere kant van Rotterdam, in Hoogvliet, hebben ze last van afvaldumpingen uit Spijkenisse. Daar hoeven ze niet extra te betalen per vuilniszak maar hebben ze wel een pasje nodig om de container te openen. Geen pasje of pasje kwijt lijkt de belangrijkste veroorzaker om je afval op sleeptouw te nemen. Een nieuwe pas aanvragen kost 12,50 euro.

Richard de Jong uit Hoogvliet kan het vanuit zijn flat boven een winkelcentrum allemaal zien gebeuren: “Wat hier een grote rol speelt is dat mensen uit Spijkenisse hier de boodschappen komen doen en dan gelijk hun vuil hier storten omdat het gratis is.” Als hij de kans krijgt, spreekt hij mensen erop aan en dan hoort hij dat ze in Spijkenisse een pas nodig hebben.

In Capelle aan den IJssel waren afvaldumpingen van buitenaf ook schering en inslag. “Er kwamen hier auto’s, dan ging de klep open en de vuilniszakken kwamen eruit”, zegt een Capelse uit de wijk die grenst aan Nieuwerkerk. “Heel veel bewoners hebben hierover geklaagd”, beaamt José Middelkoop. Hij is afvalmanager in de gemeente Capelle en betrokken bij de aanpak van afvaltoerisme in de grenswijken.

Het 'vreemde' afvalprobleem begint in 2012. Vanaf dat moment stapt de gemeente Zuidplas, waarvan het dorp Nieuwerkerk grenst aan Nesselande en Capelle, over op een nieuw afvalsysteem waarbij de vervuiler betaalt. Een financiële prikkel moet het aantrekkelijk maken om afval te scheiden. Dit systeem heet diftar. In het oosten van Nederland hebben veel gemeenten het ingevoerd, in de Randstad en in onze regio is het nog een uitzondering.

Het aanbieden van gescheiden afval is gratis. Dat gaat over glas, papier, karton, plastic verpakkingen, drankflessen, blik, groente, fruit, etensresten en tuinafval. Voor het restafval dat je overhoudt, moet je bijbetalen. Hoe beter je scheidt, hoe minder extra kosten.

In Zuidplas betalen huishoudens een vast afvaltarief. Ongeacht het aantal personen per huishouden is dat 259 euro in 2021. Daarnaast betaal je per opening van de ondergrondse container, dat is anderhalve euro per keer. Inwoners met een rolcontainer betalen drie euro voor het legen ervan.

Gemiddeld produceren Zuidplassers nog zo’n 30 tot 35 vuilniszakken per jaar. Voor 35 zakken komt dat neer op een extra bedrag van 52,50 euro. Alles bij elkaar opgeteld betaalt een huishouden in Zuidplas gemiddeld 311,50 euro per jaar. Het vervuiler-betaalt-systeem pakt voor inwoners in Zuidplas goedkoper uit als je fanatiek scheidt. Als je daar geen zin in hebt en alles in dezelfde vuilniszak stopt, dan lopen de kosten op. Het verschil varieert tussen vier tientjes tot meer dan honderd euro en voor deze bedragen wijken mensen uit om elders gratis hun afval te storten.

Beide gemeenten werken met vaste tarieven voor de afvalstoffenheffing. In Capelle is dat een laag bedrag, in Rotterdam hoog. Afgezet tegen Zuidplas betalen alle Capellenaren minder voor het ophalen en verwerken van hun afval. Dat scheelt tachtig euro als je alleen woont en een tientje voor een gezin van drie of meer. In Rotterdam zijn alleen de éénpersoonshuishoudens goedkoper uit dan die in Zuidplas, dat scheelt twee tientjes per jaar. Een gezin is ruim zes tientjes duurder uit in Rotterdam.

Bijbetalen per vuilniszak of rolcontainer werkt goed als het gaat om het stimuleren van afval scheiden. Zuidplas houdt veel minder restafval over dan de buurgemeenten. Over het algemeen houden de zogeheten diftar-gemeenten de helft minder restafval over dan gemeenten die afval scheiden niet stimuleren via de portemonnee.

Zuidplas speelt wel een beetje mooi weer over de rug van Rotterdam en Capelle. Want de afvaldumpingen zijn een mooie aftrekpost voor Zuidplas, en een lelijke en dure optelpost voor Rotterdam en Capelle. De Capelse afvalmanager José Middelkoop drukt zich diplomatiek uit: “Zuidplas heeft relatief weinig en Capelle relatief veel afval. Dat komt niet door Zuidplas, maar de afvaldumpingen zijn een deel van de oorzaak van het probleem.”

De gemeente Zuidplas vindt de afvaldumpingen in de buurgemeenten vervelend. "Ook wij zijn van mening dat illegale dump tegengegaan moet worden en dat hier streng op gehandhaafd moet worden", zegt wethouder Jan Willem Schuurman in een schriftelijke reactie.

Zuidplas peinst er niet over om van koers te veranderen. "Het loslaten van diftar om deze reden is echter geen optie, vooral als je kijkt naar wat het aan voordelen oplevert", vervolgt de wethouder. Voor Zuidplas is dit standpunt begrijpelijk. Ze hebben wel de lusten en niet de lasten.

Dat was in het verleden wel anders. Barendrecht heeft tot twee keer toe betalen voor een afvalzak weer afgeschaft na dreigende taal uit Rotterdam en Ridderkerk. In de jaren negentig eiste de gemeente Rotterdam een schadevergoeding van een miljoen gulden wegens afvaltoerisme. Barendrechters moesten een speciale dure vuilniszak kopen voor hun restafval. Dat vertikten ze, wel dumpten ze hun goedkope zak net over de gemeentegrens met Rotterdam. In 2007 probeerde Barendrecht opnieuw om afval scheiden te stimuleren met de invoering van een betaalde restafvalzak. En opnieuw kwam de gemeente daarvan terug na het massaal dumpen van afval in Rotterdam-Zuid.

Barendrecht waagt het toch weer te proberen, dit keer samen met de buurgemeenten Albrandswaard en Ridderkerk. Volgend jaar wordt een variabel afvaltarief ingevoerd in de drie BAR-gemeenten. Inwoners krijgen een aantal klepbewegingen gratis. Open je de container vaker, dan gaat het je geld kosten. Een woordvoerder laat weten dat Barendrecht geen keuze heeft: "De kosten voor afval verbranden gaan zo ontzettend omhoog, je moet wel gaan afval scheiden."

Lansingerland, ten noorden van Rotterdam, stapt vanaf 2023 over op diftar. Dat betekent dat Rotterdam straks omsloten wordt door gemeenten die hun inwoners apart laten betalen voor hun restafval.

Het risico op afvaldumpingen in Rotterdam wordt groter en dat heeft weer grote financiële gevolgen. Voor het verbranden van de extra corona-kilo's was Rotterdam het afgelopen jaar al bijna anderhalf miljoen euro meer kwijt.

De hoeveelheid van het gedumpte afval tikt aardig aan. In Capelle scheuren ze regelmatig zakken open om te kijken waar het afval vandaan komt. Dat gebeurt op een centrale plek waar de vuilniswagens het opgehaalde afval uit een wijk op een grote hoop storten. Handhavers trekken zakken open en speuren naar adressen. Zo weten ze dat het 5 tot 8 procent vreemd afval is. Dat gaat om illegaal gedumpt huisafval van buiten en illegaal gedumpt bedrijfsafval.

De overlast ervan is niet gering. Propvolle containers, vuilnis naast de bak en op straat, veel klachten uit de buurt, extra rijden van vuilniswagens en meer restafval om te verbranden. Het verbranden van afval is een dure kostenpost en wordt alleen maar duurder vanwege een steeds hogere belasting op vervuiling.

Het is reden voor de gemeente Capelle om een afvalpassensysteem in te voeren in de grensbuurten met Nieuwerkerk. Alle flatbewoners hebben een pasje opgestuurd gekregen en daarmee kunnen alleen zij de afvalcontainer openen. “Ik ben er blij mee en hiermee wordt hopelijk een stokje gestoken voor de afvaldumpers”, zegt een Capelse uit de Beemsterhoek-flat.

De kosten voor het invoeren van de afvalpassen wegen op tegen de onkosten van het afvaltoerisme van buiten. Het nieuwe systeem draait net een paar weken en de eerste resultaten zijn positief. “Sinds de afsluiting van de containers merk je dat er minder overlast is”, zegt de Capelse afvalmanager José Middelkoop. “Tuurlijk staat er hier en daar nog wat naast en we moeten zorgen dat we de containers op tijd komen legen. Maar het is mooi om te zien dat we samen met de bewoners zo een probleem oplossen.”

Capelle gaat de komende tijd intensief controleren op vuilnis naast de containers, zakken openscheuren en boetes uitdelen. “Als ze het er nu nog naast durven zetten, dan gaan ze dat voelen in de portemonnee”, waarschuwt de Capelse afvalmanager.

Nu de containers in de Capelse grenswijken op slot zitten, vrezen ze in Nesselande voor een waterbedeffect. “Het zou heel goed kunnen als ze het in Capelle niet meer kwijt kunnen, dat ze dan een route via Nesselande gaan nemen. Je hebt hier een goede aansluiting op de snelweg dus het afvaltoerisme zou kunnen toenemen. Maar daar zitten we niet op te wachten. Onze containers lopen nu al wekelijks over”, zegt bewoner Jurgen Stoutjesdijk.

Inwoners van Nesselande zijn voorstander van een afvalpassensysteem in hun buitenwijk. "Het blijft lastig zolang gemeentes die om elkaar heen liggen een ander afvalbeleid voeren. Misschien toch eens iets met pasjes gaan proberen en Nesselande uitkiezen als wijk om het te introduceren”, oppert Stoutjesdijk.

Maar Rotterdam wil er niet aan en neemt het vreemde afval voor lief. Ook al is het afvaltoerisme een structureel probleem, het probleem is niet groot genoeg om overal passen in te voeren. Dat vergt een enorme administratie en Rotterdam vreest grotere problemen als containers worden afgesloten en alleen nog opengaan met pasjes.

Rotterdam vertrouwt op de sensoren in de containers die op tijd moeten aangeven als een container vol raakt. Nu wordt een vuilniswagen ingepland als de container voor 80% gevuld is. Voor de notoire dumpplekken in Nesselande is dat wellicht te laat. Het VVD-raadslid Pascal Lansink oppert om slimmer gebruik te maken van de gegevens van de sensoren. Hij heeft bij het Rotterdams stadsbestuur al vaker aangedrongen op maatregelen tegen afvaltoerisme. “Bij die data liggen kansen om wijkgerichter te opereren en bij bepaalde containers sneller uit te rijden dan we nu doen. Dat lijkt me het uitproberen waard.”

Er is een hoop gaande in de wereld van afval. We moeten minder afval produceren en meer scheiden. De vervuiler krijgt de rekening gepresenteerd. We zoeken uit welke gevolgen dat heeft voor onze regio en schrijven daar meer verhalen over.

Wil je reageren of je kennis en ervaring delen? mail: marion.keete@rijnmond.nl