Kedichem 1986: glorie en pijn

CD-lid Wil Schuurman raakt zwaar gewond en zou uiteindelijk haar rechterbeen verliezen. Maar tijdens gewelddadigheden ontstaat er ook een succesverhaal. Persfotograaf William Hoogteijling maakt dan de belangrijkste foto van zijn carrière door Hans Janmaat in alle tumult voor de eeuwigheid vast te leggen.

Leden van de CD en CP treffen elkaar in het Kedichemse hotel Cosmopolite voor een geheime verzoeningsbijeenkomst. Er wordt een opening gezocht door de verguisde extreemrechtse partijen om samen een politiek front te vormen. Maar van een echte vergadering komt het niet.

De twee aanwezige politieagenten kunnen de menigte niet in bedwang houden en de gasten van het hotel zitten als ratten in de val. Het hotel wordt al snel in lichterlaaie gezet en de rust keert pas terug wanneer politieversterkingen vanuit Leerdam ter plaatse zijn. Verschillende oproerkraaiers worden aangehouden, maar niemand wordt tenslotte veroordeeld door gebrek aan bewijs.

Sprong van wanhoop
"Er viel niet te praten met die gasten. Ze schreeuwden allerlei verwensingen naar ons hoofd en we zagen dat sommigen gewapend waren", aldus Schuurman. Zij zoekt met onder andere Janmaat een schuilplek. Uiteindelijk vinden zij die een verdieping hoger in een hotelkamer. Alleen zitten de politici daar niet voor lang veilig.

"Opeens zagen we rook door de houten vloer komen", herinnert Schuurman zich. Deze rook wordt hoogstwaarschijnlijk veroorzaakt door rookbommen die naar binnen zijn gegooid. Gordijnen hebben daardoor vlam gevat. Schuurman en alle anderen willen de kamer uit, maar de gang is dan al in bezit genomen door de verstikkende rook.

Er is nog maar één vluchtweg. Via het raam moeten zij zichzelf in veiligheid brengen. Waar anderen via geknoopte lakens zich naar beneden laten zakken, springt Schuurman uit wanhoop uit het raam. Tijdens haar val raakt ze ernstig gewond en bloedt ze als een rund.

Vreemd genoeg duurt het drie kwartier voordat de ambulances arriveren op de plek des onheil. Schuurman: "De brandweer hield hen tegen omdat zij bezig waren. Achteraf kan ik alleen maar zeggen dat ik het een domme en onbegrijpelijke beslissing vond van die brandweerlieden." Volgens Schuurman zijn die 45 minuten wachttijd de genadeklap geweest voor een mogelijke redding van haar rechterbeen.

Historische foto
Hoogteijling is die bewuste middag de eerste ooievaars van het seizoen aan het spotten in de nabije omgeving van Kedichem. "Maar opeens zag ik politiewagens vanuit Leerdam richting Kedichem rijden. Die herkende ik direct, want dat waren van die Saab's", aldus de fotograaf.

Zijn journalistieke intuïtie volgend rijdt hij achter de politieauto's aan. Van veraf wordt gaandeweg de chaotische situatie voor Hoogteijling duidelijk. Hij ziet zwarte rookpluimen die een herinnering zijn aan hotel Cosmopolite en hij neemt vele brandweerlieden waar die druk in de weer zijn.

Hoogteijling: "Mijn eerste ingeving was om de gewonden vast te leggen. Ik heb ook mevrouw Schuurman gefotografeerd toen ze op een brancard naar een ziekenwagen werd gebracht." Hij komt haast geen activisten meer tegen, want die zijn door lokale boeren met hooivorken verdreven. En op slag ziet hij een bekend gezicht.

Janmaat loopt al kuchend en met een besmeurd pak op hem af met op de achtergrond de smeulende resten van hotel Cosmopolite "Uiteraard heb ik meteen een foto van hem gemaakt. Ik zou een kluns van een fotograaf zijn om dat moment te missen."

Hij roept Janmaat en de politicus kijkt de camera in. Een historische foto is dan genomen want de afbeelding wordt dat jaar beloond met de Zilveren Camera voor beste persfoto. Hoogteijling is zich op dat moment nog niet bewust dat hij goud in handen heeft. Dat inzicht komt pas later. "Een collega vertelde mij wel vlak na de gebeurtenis om de foto in een gouden kistje te bewaren", aldus Hoogteijling.

De fotograaf volgt het advies op en boekt succes met de foto. Hoogteijling geeft met een scherpzinnige opmerking aan hoe legendarisch zijn werk is: "Dertig jaar later hebben we het er nog over. Dat zegt genoeg, toch?"

Na Kedichem verandert het leven van Schuurman drastisch. Ze is als gehandicapte afhankelijk van een rolstoel. Waar je medelijden zou verwachten, is dat voor de politica direct na de fatale gebeurtenis niet vanzelfsprekend. Vooral in de Tweede Kamer niet. De fractiekamer van de CD zit ergens op één van de bovenste verdiepingen en is niet rolstoeltoegankelijk. De partij van Janmaat krijgt geen andere kamer aangewezen.

Daarnaast krijgt ze weinig steun van andere Kamerleden. "Velen vonden het net goed wat ons overkomen was. We waren toch maar racisten in de ogen van velen", vertelt Schuurman.

Ze zou later uiteindelijk trouwen met Janmaat en een gelukkige tijd met hem beleven. Dat houdt allemaal op wanneer Janmaat in 2002 overlijdt aan een hartkwaal. Schuurman: "Daarna viel ik een zwart gat. Begon ik opeens allemaal onnodige en dure aankopen te doen waardoor ik schulden kreeg."

Volgens Schuurman kwam dit niet zozeer door het overlijden van haar man, maar had ze meer last van naweeën van haar politieke carrière. De beledigingen en pesterijen begonnen met terugwerkende kracht hun tol te eisen. Inmiddels is ze uit het dal opgeklommen leidt ze met haar vele huisdieren een fijn en teruggetrokken leven in Den Haag.

De inmiddels 57-jarige Hoogteijling ervaart na Kedichem een geslaagde carrière. Maar volgens hem ligt dat niet grotendeels aan zijn beroemde foto. "In ons vak ben je zo goed als je laatste werk", legt Hoogteijling uit.

Maar zou hij met de wetenschap van nu zijn vermaarde foto willen inruilen voor een goede gezondheid van Schuurman? "Ja en nee. Geweld valt nooit goed te praten, maar aan de andere kant riepen de extreemrechtse partijen dit een beetje over zichzelf af met hun uitspraken", antwoordt Hoogteijling.

Schuurman kan er dertig jaar na dato nog niet bij dat iemand zo denkt. "Een ongelofelijke en platvloerse gedachtegang richting iemand die al dertig jaar met fantoompijn kampt", aldus de vrouw die in Kedichem zwaar gewond raakte. Hoewel de stofwolken zijn opgetrokken, blijven de gebeurtenissen in Kedichem een punt van discussie.

Meer over de gebeurtenissen in Kedichem is te vinden op onze website Vergeten Verhalen.