nieuws

Vergeten Verhalen: 'Een kind kan de was doen'

'Een kind kan de was doen' is een uitdrukking die iedereen wel kent. Maar dat het oorspronkelijk een reclame-kreet is van een wasmachinefabriek uit Barendrecht is, is veel minder bekend.
Wasmachinefabriek Velo zit jarenlang aan de Oude Maas in Barendrecht. De schoorsteen staat er nog altijd. De letters 'Velo' zijn er nog op te zien.
Het begin
Op 6 juni 1898 wordt twee oud-medewerkers van de Holland Amerika Lijn een bedrijf opgericht: importfirma A. van der Laan en Co. Het bedrijf vestigt zich in New York en Rotterdam.
Arco van der Lee heeft zich in de geschiedenis van het bedrijf verdiept: "Van der Laan werkt vanuit New York, Johan Maurits Bosch vanuit Rotterdam. In Nederland worden Amerikaanse producten verkocht, in Amerika verkopen ze Nederlandse spullen".
De eerste wasmachines worden in 1901 geïmporteerd in Nederland. Handelaren in Nederland en Belgie kunnen ze voor 125 gulden per dozijn kopen. Johan Bosch wil ze goedkoper leveren en gaat in een boerenschuur in Rotterdam-Overschie de machines nabouwen.

Fiets

In 1903 wordt Haatje Kema aangetrokken als bedrijfsleider, hij komt van de Gazelle fietsenfabriek. Kema krijgt van Bosch de opdracht een betere wasmachine te bouwen dan de Pan. Dat is op dat moment de beste Amerikaanse machine in het assortiment.
Binnen drie weken heeft Kema een proefmodel: een houten kuip met een fietsketting en fietstandwiel. Bosch is tevreden en wil de machine in productie nemen, maar dan is er wel een naam nodig.
De firma A. van der Laan en Co. doet zaken met België en Frankrijk waar een fiets 'vélocipède' heet. Omdat er twee onderdelen van een fiets in de nieuwe wasmachine zijn gebruikt, wordt gekozen voor de naam 'Velo'.
Een kind kan de was doen
Al vanaf het eerste moment hoort de kreet 'een kind kan de was doen' bij Velo. Bij de presentatie heeft een jongen van 14 de wasmachine aangedreven. Een kind kan de was doen dus. Die zin is Velo blijven gebruiken.
Eigenaar Johan Bosch wil zo veel mogelijk in eigen hand hebben. Zo wil hij niet alleen wasmachines maken, hij wil ook de onderdelen produceren. En hij wil de machines in eigen winkels verkopen, met eigen personeel in het liefst ook eigen panden. In 1904 zijn er al Velowinkels in Rotterdam, Nijmegen, Leiden en Weesp.
Velo gaat ook over de grens. In 1911 wordt een zusterbedrijf in Frankrijk opgericht: Laveuses Velo SA in Lille. Negen jaar later volgt een dochteronderneming in Antwerpen, de Velo Washer Company.
Dienstmeid
De wasmachinefabriek breidt uit in een tijd dat 'gewone mensen' met de hand wassen. Voor veel gezinnen is een wasmachine onbetaalbaar. De rijken hebben vaak een dienstmeid in dienst die de was moet doen, dus ook zij hebben weinig belangstelling.
Velo richt zich ook op een grote groep mensen die de was laat doen door een bedrijf, een 'wasinrichting'. Die mensen wil Velo voor zich winnen door te wijzen op hygiene: "Bedenk eens hoe gemakkelijk er besmetting ontstaat bij het dooreenmengen van lijfgoed uit verschillende gezinnen. Spreek daar eens over met uwen dokter".

Wringer

Kennelijk treft deze onheilspellende boodschap doel, want de zaken gaan goed. In 1926 koopt het bedrijf een in aanbouw zijnde fabriek aan de Achterzeedijk in Barendrecht. Ze zijn dan al begonnen met het leveren van wringers bij de wasmachines.
In de Barendrechtse fabriek gaat Velo ook meubelen maken. Het bedrijf groeit uit tot een grote moderne onderneming. De eerste electrische wasmachine wordt in 1928 gebouwd en in 1932 verschijnt de eerste metalen Velo-wasmachine op de markt. In 1935 heeft Velo 108 filialen door het hele land.
Oorlog
In de meidagen van 1940 wordt de fabriek in Barendrecht voor de helft verwoest en de voorraden worden grotendeels vernietigd door brand. Na de oorlog pakt Velo de productie op en in de jaren vijftig gaat het goed met het Barendrechtse bedrijf.
Er zijn winkels in Nederland, Belgie en Frankrijk en er worden zo'n vijftigduizend wasmachines per jaar geproduceerd. In de loop van de jaren vijftig breidt het personeelsbestand uit tot 500 man.
De winkels van Velo krijgen uiteindelijk te maken met concurrentie. Ze zijn verouderd omdat er alleen wasmachines worden verkocht, andere winkels hebben een breder assortiment. In de jaren zestig gaan de Velowinkels dicht. De panden blijven in eigendom van Velo, ze worden verhuurd. Daarvoor wordt in 1972 Velo Beheer opgericht.
Sluiting
De wasmachinefabriek wordt in 1978 verkocht. Inmiddels worden er geen nieuwe Velo's meer gemaakt. Tweedehands zijn ze nog wel te krijgen. Arco van der Lee: "Op Marktplaats zag ik dat ene Tinus uit Dordrecht een Velo langzaamwasser aanbood voor 20 euro".
Velo Beheer bestaat nog wel. Het heeft nog altijd de bedrijfshallen op het terrein in Barendrecht in beheer en verhuurt die aan verschillende ondernemers. Van de oude fabriek aan de Achterzeedijk staat alleen de schoorsteen nog overeind. Het is een gemeentelijk monument.
Bij de schoorsteen heeft Velo een klein bedrijfsmuseum opgericht. De Historische Vereniging Barendrecht heeft in haar museum een aantal Velo wasmachines en andere producten. Op de website van de vereniging zijn ook veel foto's van de fabriek te zien.

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl