600 jaar Catharijnekerk in Brielle

Het geld stroomt binnen en voorzieningen als het stadhuis en de stadswallen worden ermee betaald. In 1417 wordt dus een begin gemaakt met de bouw van een kerk. Bob Benschop van het Streekarchief Voorne-Putten: "Brielle was eigenlijk een samensmelting van twee dorpen: Den Briel en Maarland. Beide dorpen hadden een kerkje, die van Maarland was bekend van de middeleeuwse dichter Jacob van Maerlant, die daar koster was. En ook in Brielle stond een kerk: die was deels van steen en deels van hout en had een oppervlakte van 11 bij 21 meter. De funderingen zijn daar bij latere opgravingen van terug gevonden."

Bijzonder is een vermelding uit 1392 over de kluis in die kerk. De kluis is het onderkomen van een kluizenares. In het Nationaal Archief is onlangs een aantekening gevonden over haar:

In die tijd zijn kluizenaarsters een veelvoorkomen verschijnsel, elke stad heeft er wel eentje. Ze laat zich inmetselen om een extreem religieus leven te leiden. Het is geïnspireerd op Bijbelse verhalen zoals Maria Magdalena, die lange tijd in een grot woont om zich volledig aan God te wijden.

Het oude kerkgebouw - de voorlopen van de Catharijnekerk dus - is volgens de overlevering afgebrand op 3 juni 1405. De steenlegging van de nieuwe kerk in 1417 is het startschot om een ambiteus statussymbool voor de stad te realiseren. Het moet een kolossale kruisbasiliek worden, met een middenschip van 110 meter lang. De bouw verloopt voorspoedig. Na de fundering volgt de bouw van de toren en het middenschip.

Het is niet bekend wie de bouwmeester van de kerk is. Bob Benschop: "Na vergelijkend onderzoek naar andere kerken komt Evert Spoormaker als mogelijke architect in beeld. Hij was ook betrokken bij de bouw van de Grote Kerk in Dordrecht". De bouw van dit soort gebouwen duurt tientallen jaren. In de loop der tijd zijn er verschillende bouwmeesters bij betrokken. Het ontwerp van kerken uit deze periode kan vrijwel nooit aan één persoon worden toegeschreven.

Het resultaat van bijna veertig jaar arbeid wordt op 14 augustus 1456 in één klap verwoest. Met donderderen geraas stort de in aanbouw zijnde toren in. De oorzaak zal niet achterhaald worden, maar brand is aannemelijk omdat er dikke lagen roetaanslag op de fundering te zien is. De brand is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van bliksemaanslag.

Het is niet de enige tegenslag. Brielle merkt de gevolgen van de verzanding van de Maas. Door de zandbanken die in de Maas ontstaan, kiezen handelaren en vissers steeds vaker voor andere plaatsen om hun voorraden op de markt te brengen. De geldstroom van Brielle begint hierdoor op te drogen.

De herbouw van de kerk komt wel tot stand in de jaren 1462 tot 1482 maar veel bescheidener dan het oorspronkelijke plan. Geldgebrek is daar de reden van. Het gevaar waar de Bijbel in Lucas 14 voor waarschuwt, blijkt een les voor Brielle: ,'

'.

Eind vijftiende eeuw wordt de bouw voortijdig afgerond. Alle open delen wordt dichtgemetseld en aanzetten tot de bouw van de dwarsschip en het koor (waar in de katholieke kerk het altaar staat) worden weer afgebroken.

Er zijn nog herinneringen aan de vroegste tijd van de Catharijnekerk te vinden. In een kapel is het graf van burgemeester Matthijs Wittez, die

Ook is er de kolossale bronzen luidklok, gegoten door Steven Butendiic. De klok heeft een diameter van 188 centimeter en weegt maars liefst 4830 kilo. Er zijn acht mannen nodig om de klok te laten luiden.

De klok dient om inwoners bijeen te roepen voor bekendmakingen of te waarschuwen voor bijvoorbeeld storm of brand. Op de rand staat de toepasselijke tekst: "Ic hiet Katrien en bid God, dat hi ten Bril bewart".

De Dom van Brielle heeft in 600 jaar tijd heel wat historie voorbij zien komen: de Beeldenstorm (waarbij de kerk ook slachoffer is), de inname van Brielle door de Watergeuzen, het huwelijk van Willem van Oranje met Charlotte de Bourbon en oorlogen. En al is de kerk nooit afgerond, de belangrijkste taak heeft er al sinds de bouw plaatsgevonden: er worden erediensten gehouden. Er wordt gedoopt, getrouwd en begraven.