Zijn er vaak gewelddadige uitbraken? Tien vragen over tbs en kliniek de Kijvelanden

Tbs staat voor terbeschikkingstelling. Het is een maatregel die een rechter oplegt aan mensen die een zwaar delict hebben gepleegd en lijden aan een psychiatrische ziekte of stoornis die hun gedrag beïnvloedt. De rechter stelt hen daarom niet helemaal verantwoordelijk voor hun daden.

Voor het deel van het misdrijf dat de daders wel aan te rekenen valt, kan de rechter een gevangenisstraf opleggen. Daar rolt dan een combinatievonnis uit, bijvoorbeeld acht jaar celstraf en tbs.

In tbs-klinieken zitten mensen die veroordeeld zijn voor misdrijven als moord, doodslag, brandstichting met gevaar voor anderen, overvallen met geweld, verkrachting en ontucht. Bij veel van hen speelt verslaving aan alcohol of drugs een rol. Een deel van de tbs'ers heeft een verstandelijke beperking.

De samenleving veiliger maken. Criminelen met een stoornis zijn voor langere tijd van de straat. Tegelijkertijd krijgen ze therapeutische behandeling om terug te kunnen keren in de maatschappij. Dat is in gevangenissen niet het geval. Voordat iemand tbs krijgt is hij goed onderzocht, bijvoorbeeld in het Pieter Baan Centrum.

Ja. Je hoort het meest over tbs met dwangverpleging, waarbij iemand wordt opgenomen in een kliniek, zoals de Kijvelanden in Poortugaal. Maar er bestaat ook tbs met voorwaarden. Iemand hoeft dan niet naar een tbs-instelling, maar moet wel een verplichte behandeling ondergaan. Bijvoorbeeld om van de drank of drugs af te komen.

De eerste termijn is twee jaar. Daarna kan de maatregel steeds met een of twee jaar worden verlengd. Dat beslist de rechter, op advies van de behandelend psychiater. Tbs’ers die gevaarlijk blijven, komen op een longstay-afdeling terecht. Gemiddeld verblijven tbs’ers zo’n acht jaar in een kliniek.

Ja. Als een tbs'er goed vooruit gaat, kan verlof worden aangevraagd. "Een patiënt dat pas als er geen direct delictgevaar meer is en als het past binnen zijn behandeling", zegt de Kijvelanden. "Het wordt ingezet om de vaardigheden (nieuw gedrag) die de tbs'er in de kliniek heeft geleerd in de praktijk te brengen."
De verlofprocedures zijn volgens de kliniek "zeer zorgvuldig".

In het begin mag iemand alleen onder begeleiding naar buiten, met daarbij ook bewaking. Dan volgt begeleid verlof. Gaat ook dat goed dan mag de patiënt alleen op stap. "Zo leert de tbs'er omgaan met steeds meer vrijheden", verduidelijkt de Kijvelanden. Wie over de schreef gaat, verliest zijn privileges en keert terug naar een strenger regime.

Volgens het onderzoekscentrum WODC van het Ministerie van Justitie pleegt een op de vijf tbs'ers na afloop van de behandeling weer een delict. Bij ex-gedetineerden gebeurt dat bij bijna de helft. "Behandeling betekent dus meer veiligheid", zegt de Kijvelanden.

Nee. Tbs'ers die er vandoor gaan, keren vaak niet terug van onbegeleid verlof. Of ze nemen de benen bij begeleid verlof. De uitbraak van Dennie M. en Tony van H. op zondag 1 maart is uitzonderlijk. Lees meer: Nieuwe details over uitbraak tbs'ers: Dennie heeft Tony onder dreiging van een vuurwapen uit zijn cel laten bevrijden

Tony van H. is wel twee keer eerder ontsnapt. Maar dan zonder geweld. Hij keerde een keer niet terug van werkverlof in de Kijvelanden en knipte later in de Pompekliniek in Nijmegen met een betonschaar een gat in het hek. Na zijn ontsnappingen pleegde hij overvallen op een bakker in Brielle, de Zeeman in Veenendaal en de Wibra in Hoogvliet, waarna hij weer werd opgepakt.

Er is plaats voor 118 patiënten, verdeeld over verschillende afdelingen. Afhankelijk van het gedrag en de problematiek van de bewoner zijn er verschillende regimes. De tbs'ers die onlangs zijn uitgebroken zaten op Olivijn, de afdeling voor vluchtgevaarlijke en moeilijk beheersbare personen. Hier verblijven zeven tbs'ers onder toezicht van vier medewerkers. Op andere afdelingen zitten meer patiënten en zijn er naar verhouding minder personeelsleden.

Tbs'ers kunnen in de Kijvelanden minstens een uur per week bezoek krijgen. Maar niet iedereen is welkom. Wie op visite wil, wordt van te voren gescreend. Heb je een strafblad? Dan kom je niet binnen. Als drugsgebruiker of –dealer ook niet.

Elke bezoeker moet zich legitimeren en bij de ingang door een scan om te voorkomen dat zogeheten contrabande naar binnen wordt gesmokkeld. Denk daarbij aan drugs, mobiele telefoons of wapens.

Waterdicht is het systeem niet. Zo zijn de wapens, die Dennie M. en Tony van H. bij hun uitbraak gebruikten, hoogstwaarschijnlijk naar binnen geloodst door een bezoekster.Lees meer: Vrouw verdacht van hulp bij ontsnapping uit tbs-kliniek de KijvelandenNa de vlucht van twee tbs'ers op 1 maart is bezoek in de Kijvelanden niet meer toegestaan. De coronamaatregelen van het kabinet deden daar later nog een schepje bovenop. In geen enkele gevangenis of tbs-kliniek mag nu nog bezoek komen.

Sinds de uitbraak kampt de kliniek met gestegen ziekteverzuim. Daardoor zijn er gaten in het rooster. De Kijvelanden vangt dat op met een 'aangepast programma'. In de praktijk betekent dit onder meer dat de tbs'ers per dag zes uur langer op hun kamer zitten. De kliniek kiest er niet voor om meer personeel van buitenaf in te vliegen, omdat "vaste gezichten belangrijk zijn voor patiënten."

Dat is een punt waar onderzoekers de kliniek al op wezen na de dood van Arnd Otten (25). Hij werd in februari 2017 door een tbs'er doodgestoken met een schaar. De kliniek werkte toen met veel invallers en nieuw personeel werd door de hoge werkdruk niet goed geïnstrueerd.Lees meer: ’Steekpartij tbs-kliniek gevolg van personeelstekort’

Omdat justitie vindt dat de kliniek in deze zaak iets te verwijten valt, heeft de Kijvelanden een boete gekregen van 20 duizend euro.Lees meer: Kijvelanden-krijgt boete van 20 duizend euro voor fatale steekpartij op werkvloer