Rapport: meer daadkracht nodig bij bedrijven als Odfjell

Maandag is ook een rapport uitgekomen van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI). Hierin kunnen we een beetje zien welke kant het rapport van de OVV op kan gaan. Het toezicht op risicobedrijven als Odfjell schiet tekort en het ontbreekt bestuurders aan daadkracht om in te grijpen als het mis gaat.

De RLI windt er in het maandag aan verantwoordelijk staatssecretaris Wilma Mansveld aangeboden rapport geen doekjes om: 'De RLI constateert dat het toezicht en de handhaving op de meest risicovolle bedrijven in Nederland, ondanks vele onderzoeken en adviezen in de afgelopen jaren, nog steeds problematisch is. Toezicht en handhaving moeten aangescherpt worden.' Het rapport kwam er op verzoek van de Tweede Kamer na de problemen bij Odfjell en de Moerdijkramp.

Volgens de RLI was al in 2005 duidelijk dat er bij de overheid te weinig kennis en expertise is voor de vergunningverlening aan grote risicobedrijven. Dit werd in 2008 nog eens bevestigd door de Commissie Mans, die een handhavingstekort constateerde en een terughoudendheid bij overheden om misstanden aan te pakken. Weer drie jaar later, na de ramp bij ChemiePack in Moerdijk in 2011, vond de Onderzoeksraad Voor Veiligheid dat de overheid bij de vergunningverlening en de controle daarop te coulant was geweest.

Pijnpunten
De RLI constateert een aantal pijnpunten bij het toezicht op de grote risicobedrijven. De diensten zouden te versnipperd werken, er is een tekort aan kennis en informatie en een gebrek aan daadkracht bij bestuurders. Verder is degene die verantwoordelijk is voor het toezicht op de bedrijven vaak dezelfde die de vergunning heeft verleend.

De versnippering komt doordat verschillende overheidsdiensten op een verschillende manier tegen de zaken aankijken. Zo zou de Inspectie SZW (voormalige Arbeidsinspectie) geen risico's voor het personeel accepteren, terwijl een dienst als de Milieudienst DCMR weer wel bepaalde 'aanvaardbare' risico's accepteert. Vervolgens is er geen partij die de knoop doorhakt.

Gespecialiseerde kennis
Het tekort aan kennis en informatie komt voort uit de gespecialiseerde kennis die inspecteurs moeten hebben om een bedrijf te kunnen controleren. Er zijn daardoor maar weinig van die inspecteurs en die komen al jarenlang bij 'hun' bedrijven, waardoor er een te nauwe band met het bedrijf ontstaat. Bezuinigingen op diezelfde inspecteurs maken het er niet beter op.

Gemeentelijke en provinciale bestuurders wordt een gebrek aan daadkracht verweten. Dit zou voortkomen uit economische, ruimtelijke en politieke belangen, maar ook aan het eerder genoemde gebrek aan kennis.

Verder zou de manier van toezicht een belangrijke rol spelen. Bedrijven moeten een veiligheidssysteem hebben, dat gecontroleerd wordt door certificeringsbedrijven en steekproefsgewijs door de overheidsdiensten. Dit lijkt niet helemaal goed te werken. Dat bleek wel toen Odfjell vier maanden voor de sluiting nog een aantal ISO-certificaten kreeg.

Mogelijke oplossingen
De milieudiensten, die verantwoordelijk zijn voor het overgrote deel van het toezicht op de gevaarlijke bedrijven, gaan binnenkort op in grotere Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD's). De RLI ziet hierin een kans om de handhaving te verbeteren.

Dit kan onder meer door een einde te maken aan de versnippering van toezicht, maar ook het vergroten van de kennis bij de overheid en het laten rouleren van inspecteurs. Daarnaast moet er een grotere scheiding komen tussen degene die de vergunning verleent en deze controleert. De directeuren van de RUD's zouden meer mogelijkheden moeten hebben om slechtwillende bedrijven te kunnen bestraffen. Ook de brandweer zou een grotere rol moeten krijgen bij de handhaving.

Uiteraard gaat de RLI er van uit dat de veiligheid bij een bedrijf in eerste instantie de verantwoordelijkheid is van dat bedrijf zelf. Maar die moeten beter geprikkeld kunnen worden om dat ook daadwerkelijk te doen, bijvoorbeeld door een verplichte aansprakelijkheidsverzekering. Hierdoor zullen verzekeringsmaatschappijen de druk op een slechtwillend bedrijf beter kunnen opvoeren door de premies te verhogen.

Verder zouden leidinggevenden van bedrijven zowel civiel- als strafrechtelijk moeten kunnen worden vervolgd voor hun daden. Bij Odfjell zagen we dat het bedrijf nu strafrechtelijk wordt vervolgd voor de misstanden vorig jaar, terwijl de verantwoordelijke directeuren met een zak geld op straat werden gezet en vrijuit gaan.

Daarnaast zouden de certificeringsbedrijven meer moeten worden geprikkeld om niet alleen lijstjes af te vinken, maar daadwerkelijk te controleren. De RLI stelt zelfs dat ze medeverantwoordelijk moeten worden kunnen gesteld voor het geval er iets mis gaat bij een bedrijf. Voor deze verschillende oplossingen zullen echter wel wetten moeten worden veranderd.

Odfjell: het spijt ons
Bij Odfjell mogen na de stillegging vorig jaar nu slechts 99 van de bijna 300 tanks worden gebruikt van de inspectiediensten. Verschillende bronnen binnen Odfjell verzekeren RTV Rijnmond dat het er nog steeds 'een grote teringzooi' is. Het feit dat Odfjell na stakingen en rechtszaken tientallen medewerkers heeft ontslagen en nu druk aan het werven is op dezelfde functies, zet veel kwaad bloed.

Naar aanleiding van het verschijnen van het onderzoeksrapport van de OVV is Odfjell inmiddels een charme-offensief gestart. Zo kregen alle relaties van Odfjell maandag een brief waarin het bedrijf stelt: 'Het spijt ons dat de veiligheid op de terminal ter discussie heeft gestaan. Dat is onacceptabel. De safety-shutdown in 2012 was een schok voor iedereen die bij Odfjell werkt.' Opmerkelijk is dat de nieuwe directeur Theo Olijve van Odfjell Terminals Rotterdam dezelfde dag in het Financieele Dagblad meldt: 'Gedurende een langere periode tot 2012 was er een onbeheerste veiligheidssituatie.'

Nog opmerkelijker is de uitspraak van directeur Laurence Odfjell onlangs in het eigen personeelsblad naar aanleiding van een TNO-rapport over Odfjell: 'Odfjell is te flexibel geweest in het behagen van de klanten. We hebben diensten uitgevoerd waarvoor we niet toegerust waren, zowel qua veiligheid als betrouwbaarheid. We waren te commercieel.' Om dit later te vervolgen met: 'Dit is nauwelijks commercie. Dit is eerder gokken.'