GGD

Rotterdamse huisartsen luiden noodklok over vaccineren met AstraZeneca: 'Deze ronde is de laatste, dit kunnen wij niet nog een keer'

Prikken
Prikken © Archief
Op donderdag 1 april begon het voor alle huisartsen in de provincie Zuid-Holland: prikken met het coronavaccin van AstraZeneca. Ruim een week later is de chaos voor een deel van hen niet meer te overzien. De ene na de andere 60-plusser zegt zijn prikafspraak af, uit angst voor mogelijke bijwerkingen van AstraZeneca. Al het extra werk dat dit met zich meebrengt, drijft Rotterdamse huisartsen tot wanhoop. "Alle praktijkhouders werken zich de ballen uit hun broek. En dan die poppenkast rond AstraZeneca erbij, het is niet te doen joh."
Vrijdag 2 april, een dag nadat huisartsen in onze regio waren begonnen met prikken, werd het vaccineren met AstraZeneca tijdelijk stilgelegd bij mensen onder de 60 jaar. De reden: vijf meldingen in ons land over vrouwen die na inenting met het inmiddels omstreden vaccin een zeldzame combinatie van trombose en een verlaagd aantal bloedplaatjes kregen. Een van de vrouwen overleed eraan. Deze week kwamen daar nog drie gevallen van patiënten met bijwerkingen bij.
Het Europese Geneesmiddelenbureau (EMA) stelde afgelopen woensdag vast dat het inderdaad gaat om een bijwerking. Wel een zeer zeldzame, met een kans kleiner dan 1 op 100.000. Vanwege die kleine kans zei het geneesmiddelenbureau dat de voordelen van het vaccin opwegen tegen de risico's. Toch adviseerde de Gezondheidsraad in een spoedadvies mensen van onder de 60 jaar een ander vaccin te geven. Het kabinet nam dat advies donderdag over.
En dus kunnen huisartsen in onze regio voorlopig geen 60-minners vaccineren. En dat niet alleen. Een aanzienlijk deel 60-plussers zegt de prikafspraak af, uit angst voor AstraZeneca. Daardoor blijven veel vaccins liggen, ziet ook Martine Uil. Zij is huisarts in Carnisse (Rotterdam-Charlois). "We zitten met drie praktijken in één gebouw en hadden daardoor 330 prikken beschikbaar. We nodigden daarvoor 350 mensen uit, omdat we dachten: er komen er altijd een paar niet. Die brieven kwamen vorige week donderdag aan bij onze patiënten en toen werd de vrijdag erna besloten dat het prikken van 60-minners met AstraZeneca op pauze gezet zou worden. Daardoor hebben we deze week een en al afzeggingen gekregen vanuit de 60-plussers, ik denk wel de helft."

Uren geleurd met vaccins

En dat terwijl Uil met haar praktijk alles in het werk had gezet om afgelopen donderdag 330 prikken te zetten. "We hadden een hele zaal gehuurd, alles opgetuigd en de reguliere zorg op de prikdag volledig anders georganiseerd. Dus we dachten: laten we maar ons best doen om zoveel mogelijk te prikken die dag. Toen zijn we maar mensen van tussen de 65 en 70 gaan bellen. Dat zijn er echt wel een paar honderd. We hebben echt uren geleurd met onze vaccins. Uiteindelijk hebben we daardoor 227 prikken gezet van de 330."
Shakib Sana, huisarts in Delfshaven en bovendien bestuurslid van huisartsenvereniging LHV regio Rotterdam, herkent zich in de woorden van collega Uil. "We hadden gehoopt op een opkomst van 80 tot 90 procent, maar die zakt tot tussen de 30 en 40 procent. En dat ook nog eens in de achterstandswijken, waar suikerziektes, diabetes, longziektes en obesitas veel meer aanwezig zijn. Die mensen hebben al een informatiekloof, moeite om bepaalde informatie goed tot zich te krijgen en twijfel over vaccins. Door op deze manier twee keer op de pauzeknop te drukken is het vertrouwen bij die mensen helemaal teniet gedaan."
"Een week lang zijn alle getallen over trombose, hoe laag ze ook zijn, om de oren gevlogen bij mensen. Het maakt mensen angstig. Ze denken: ik zal misschien die ene zijn. Het is funest dat niet alleen mensen van onder de 60 het vaccin niet mogen, maar mensen van boven de 60 nu ook afbellen. Die vertrouwen het ook niet. Ouderen hebben ook vragen: waarom mogen wij dit vaccin nog wel krijgen? De afweging om het AstraZeneca-vaccin te nemen is een week lang echt aan de mensen overgelaten. De overheid heeft geen informatiecampagne gehouden om het de mensen uit te leggen, zodat zij op basis van goede informatie een zelfstandige keuze kunnen maken. Daardoor hebben mensen hun keuze nu gebaseerd op angst."
Matthijs van der Poel, huisarts aan de Heemraadssingel in Rotterdam-West, noemt een concreet voorbeeld van die angst: "Ik heb een familie in de praktijk, waarin een man zwaar getroffen is door corona. Die heeft op de intensive care gelegen en loopt nu met een rollator, maar heeft het gelukkig net overleefd. Ik heb een familielid van die man in de praktijk, een vrouw van dezelfde tijd, met luchtwegklachten, reuma... noem maar op. Dan denk je toch: die gaat er voor. En die doet het dan niet omdat ze te angstig is."

Niet verder op deze manier

Wat doen al die afzeggingen en twijfel met de bereidheid om als huisarts door te gaan met vaccineren? Shakib Sana hoeft niet lang na te denken over zijn antwoord. "Funest, echt funest. Ik heb geen motivatie om op deze manier door te gaan. En daar ben ik niet alleen in."
Alle praktijkhouders werken al de ballen uit hun broek. En dan die poppenkast rond AstraZeneca erbij, het is niet te doen joh.
Huisarts Matthijs van der Poel
Martine Uil en Matthijs van der Poel herkennen dit gevoel. Laatstgenoemde is inmiddels de wanhoop nabij. "Als mijn voorraad op is wil ik eigenlijk niets meer met de vaccinaties te maken hebben. Zaterdag ga ik een laatste poging doen het vaccin te slijten aan mensen die net boven de zestig zijn en het wél willen. Daarna wil ik er echt klaar mee zijn. Ik wil helemaal niet nog een volgende keer bestellen, het is te zwaar. Alle praktijkhouders werken al de ballen uit hun broek. En dan die poppenkast rond AstraZeneca erbij, het is niet te doen joh."
Uil vult aan: "We hadden donderdag een hele dag gepland om te prikken. Daarom hebben we op onze telefoonlijn ingesproken: we zijn nu bezig met vaccineren, dus bel morgen terug tenzij het spoed is. Je hebt dus een hele dag alle mensen die reguliere zorg nodig hebben afgepoeierd. En daar stonden we dan, voor heel veel mensen die niet op komen dagen. Daar komt nog eens bij dat de telefoon de dagen ervoor roodgloeiend stond met vragen over het AstraZeneca-vaccin."
Nadat Uil met haar praktijk urenlang 65-plussers belde werden donderdag uiteindelijk nog 227 van de 330 AstraZeneca-vaccins gezet. "Het was echt met zo'n buitensporige inspanning van onze kant, dat we denken: het is gewoon niet in verhouding, het levert veel te veel werk op voor wat het oplevert. Dat gaan we zo niet meer doen."
Van der Poel: "Het is echt ontzettend belastend. Wij leveren dag-, nacht- en weekendzorg voor alle gevallen: van blinde darmontstekingen tot hartaanvallen tot covidpatiënten die instorten. De reguliere zorg gaat door. We krijgen het gewoon niet rond zo, ja met kunst- en vliegwerk. Maar dit is zo'n operatie, de praktijkhouders kraken uit hun voegen. Ik ben met 39 jaar een jonge dokter, heb heel veel adrenaline en trek het allemaal, maar ik merk bij mezelf: deze ronde is de laatste, dit kunnen wij niet nog een keer doen."
Zowel Sana, Uil als Van der Poel denken dat hun mening door vele collega's in Rotterdam gedeeld wordt. Martine Uil en Matthijs van der Poel spraken eerder al via LinkedIn uit niet nog een ronde te willen vaccineren in hun praktijken. Daar werden hun oproepen gesteund door een aantal collega-huisartsen.

Prikken bij de GGD?

Met onwil van de huisartsen heeft het niets te maken, benadrukt Uil. "Het is niet dat we niet willen helpen, we staan allemaal te trappelen om ons voor de vaccinaties in te zetten. Maar wel op een efficiënte manier. Ik hoop dat we als huisartsen gewoon aan de slag kunnen op de priklocaties van de GGD. Daar hebben ze dokters te weinig, laat ons daar dan helpen. Zij hebben de hele logistiek op orde, wij niet."
Van der Poel: "We hebben tien maanden geleden gezegd graag op de huidige manier bij te springen, als het vergelijkbaar zou zijn met de griepprik. Dat blijkt niet zo te zijn. Bij een griepprik vaccineer ik 600 patiënten in vier uur. Dan zet ik vijf tafels neer en zet ik de griepprikken er zo in. Dat zijn kant en klare ampullen. Spuitje erop, je zet de prik, je geeft je patiënt een glimlach en een aai over de bol en ze zijn weer weg. De AstraZeneca-vaccins zijn logistiek zo'n draak, ons hele team en de zorg die we normaal leveren lijdt hieronder. We willen best bij de GGD gaan helpen. Leg tweehonderd spuiten klaar en ik prik ze. Maar niet dit afbellen, afzeggen, locaties inrichten en weer afzeggen. We kunnen het er organisatorisch niet bij hebben."
Sana: "Wij willen graag als huisartsen personeel afstaan en gaan zelf wat mij betreft 24/7 bij de GGD'en prikken, geen enkel probleem. Maar laat ons niet dat hele logistieke werk doen, dat is niet onze taak. Ik ben daar niet voor opgeleid."
Ook Kristel Fraaij, huisarts in Rotterdam-West, ziet bij de priklocaties van de GGD'en een belangrijke rol weggelegd voor de huisartsen. "We hebben de mensen van onder de 60 die een hoger risico lopen en dus eerder geprikt moeten worden in beeld, die kunnen we oproepen voor de GGD'en. We kunnen patiëntenselecties maken. Dat gaan we allemaal doen als ze dat ons vragen. Wij moeten als huisartsen ook ons steentje bijdragen. Maar de onrust die nu gecreëerd is, daar zit de grootste zorg."

Vaccins in de vriezer

Voorlopig is het nog niet zover en moeten de Rotterdamse huisartsen hun AstraZeneca-vaccins 'gewoon' nog slijten aan 60-plussers. Uil: "Wat ik nog het ergste vind: ik heb nu nog meer dan honderd vaccins in de vriezer liggen en de 60-minners die komen vragen: 'mag ik er alsjeblieft één?' moeten we nee verkopen omdat het niet mag van de overheid. We worden betutteld. Er zijn heel veel AstraZeneca-vaccins in Nederland, dus je hoopt dat de overheid ruimte geeft voor mensen die zeggen: ik heb alles gehoord, ik snap het, maar ik denk dat het risico van de vaccinatie zo klein is dat ik toch het AstraZeneca-vaccin wil, want dan ben ik snel aan de beurt. Nu zitten we te wachten op vaccins van andere merken terwijl we ze hier gewoon hebben liggen."
Ook Van der Poel ziet die tendens: "Ik heb al vijftien patiënten van onder de zestig die mij de afgelopen anderhalve week mailden: als niemand anders wil nemen wij het vaccin wel. Volgens mij kan je zoiets niet verbieden, maar goed dat is een juridisch dingetje... Gevoelsmatig zijn er heel veel artsen die toch graag 60-minners zouden vaccineren. Straks zijn er ampullen over en zijn er 60-minners die 'm willen... ik ben er niet van overtuigd dat zij de komende vijf maanden ergens anders een vaccin krijgen. Als iemand wilsbekwaam is en zelf de risico's kan overzien, waarom zou ik dan niet het vaccin geven?"
"Wij geloven dat AstraZeneca echt wel gegeven kan worden. Als mensen het zelf willen moet het gewoon kunnen, ook onder de 60. Naar aanleiding van hetzelfde advies van de EMA heeft Engeland bijvoorbeeld besloten de grens bij de 30-minners te leggen. Maar in Nederland houden we het op de 60. Ik moet nu bijvoorbeeld tegen een cardioloog van 50, die patiënt bij mij is, zeggen: ja sorry, je wil 'm wel maar je mag 'm niet. Zonde, het zijn gewoon hartstikke goede vaccins. Het voelt niet goed in de storm waarin we nu zitten."

Geen vaccinweigeraars

Kristel Fraaij maakt zich ook zorgen om de groep die juist weigert het AstraZeneca-vaccin te nemen. "Die mensen mogen echt niet als vaccinweigeraars worden neergezet. Die willen misschien wel een ander vaccin. Wat gaat er met die groep mensen gebeuren? Hoe staan die straks geregistreerd bij het RIVM? Mogen ze dan wel een ander vaccin? Heel veel vragen die de patiënten hebben en waar wij als huisartsen geen antwoord op kunnen geven."
"Onze assistenten worden de hele dag met die vragen gebeld. De tijd die ze daaraan kwijt zijn kunnen ze niet besteden aan 'normale' vragen, veel mensen staan lange tijd in de wacht. Dat zorgt voor extra druk op de praktijk, de bereikbaarheid wordt minder. Tijdens het telefonische spreekuur gaat de helft van de telefoontjes over het vaccin. Er heerst een enorme onrust onder patiënten. Dan is het misschien toch wel goed dit centraler te organiseren."

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl