Gebroken geweertje: symbool van vrede

De Eerste Wereldoorlog is aanleiding voor een grote anti-militaristische beweging. Voorstanders van de beweging, met name de socialisten van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP), dragen een speldje met een gebroken geweertje.

In 1915 komt na een indrukwekkend vrouwencongres het Nationaal Comité voor Duurzame Vrede tot stand en verschijnt 'het Dienstweigeringmanifest'. Vanaf dit moment, tot aan de totstandkoming van de Wet Gewetensbezwaarden in 1923, groeit het aantal dienstweigeraars van 400 tot 3000 per jaar. Dienstweigering en ondersteuning van dienstweigeraars, via het Nationaal Steunfonds Dienstweigering, wordt een bindend element van de vredesgroepen. 300.000 mensen hebben een busje van het steunfonds thuis. Het geld dat in de busjes komt is voor steun aan gezinnen van dienstweigeraars en werkweigeraars bij de wapenfabrieken.

In 1924 ontstaan twee belangrijke organisaties: de Nederlandse afdeling van de Internationale Vrouwenbond voor Vrede en Vrijheid en de Jongeren Vredes Actie. Deze nieuwe vrouwenbond streeft naar (desnoods eenzijdige) ontwapening. De Jongeren Vredes Actie - die zichzelf jong-nieuw-links-pacifistisch noemt - zet zich vooral in tegen het Rode Kruis als hulporganisatie van het leger.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden alle vredesorganisaties verboden.

Heel gemakkelijk vinden de vredesmensen hun weg naar het verzet, meestal in geweldloze verzetsgroepen. Zich verzetten tegen het gezag doen ze al hun hele leven. Er wordt een illegaal vredesblad verspreid, 'de Vonk'. Ook de hulp aan joden, gestart voor de bezetting, wordt voortgezet.

In de collectie van het Oorlogsverzetsmuseum Rotterdam is een broche met zo'n gebroken geweertje opgenomen. Het is de brochte van de grootvader van directeur Johan van der Hoeven van het museum.