Nostalgie! Rotterdam in nooit eerder gepubliceerde foto's

Het boek ‘Fotografisch atelier Van Dijk’ laat het werk van Van Dijk zien. Het is onlangs verschenen en samengesteld door Joop de Jong, die tijdens het maken van het boek steeds meer bewondering voor de fotograaf heeft gekregen.

“Ik ben absoluut van fan van hem geworden”, zegt De Jong. “Ik vind het bewonderenswaardig dat iemand zestig jaar lang kan fotograferen, enthousiast kan blijven en van elke foto iets bijzonders weet te maken.”

Bladerend door het boek zien we de diversiteit in de foto’s van Van Dijk. Hij fotografeerde onder meer schepen in aanbouw bij de RDM, gebouwen in Rotterdam, middenstanders in hun winkel, vieringen in de kerk, sport en hij maakte familiefoto’s.

“Tegenwoordig is iedereen gespecialiseerd, hij deed echt alles", vertelt Joop de Jong. "Hij was eigenlijk in alles goed. Al in 1916 verscheen er een artikel over hem in een fotoblad en werd hij al geprezen om zijn technisch kunnen.”

Fotografie in die tijd is niet te vergelijken met nu en een heel stuk moeilijker, legt De Jong uit. “Het was donker, je had geen flits. Je moest heel lang belichten, arrangeren, de mensen moesten stilstaan. En daarna kwam het allerbelangrijkste: de afdruk. En daar werd hij om geroemd. Het was altijd technisch perfect.”

We spreken Joop de Jong op de Beukelsdijk bij de Statentunnel in Rotterdam-Centrum. Op die plek maakt François Henri van Dijk in 1912 een foto van de spoorwegovergang die daar dan nog ligt. Naast de spoorbomen een bord met de tekst Bij half geopenden stand der boomen, mogen alleen voetgangers passeeren.

“Het is niet bekend in opdracht van wie hij deze foto heeft gemaakt”, zegt De Jong, die wel een vermoeden heeft. “Een paar jaar na deze foto is men hier begonnen met de bouw van een kleine tunnel, misschien heeft hij de foto in opdracht van de gemeente of de spoorwegen gemaakt.”

François Henri van Dijk begint in 1910 met zijn broer een fotozaak aan de Aert van Nesstraat in Rotterdam. De broers gaan na drie jaar uit elkaar. Eind jaren twintig heeft Van Dijk een fotografie- en filmatelier aan de ’s Gravendijkwal. Na 1940 wordt de zaak voortgezet op de Mathenesserlaan.

Door zijn werk krijgen we nu een inkijkje bij die bedrijven. Bijvoorbeeld bij Stoomwasserij Willems aan de Achterhaven in Rotterdam-Delfshaven. Daar fotografeert Van Dijk in 1931 de strijkkamer. “Er zijn niet zo veel foto’s van werkende vrouwen uit die tijd”, merkt De Jong op.

De fotograaf François Henri van Dijk verdient erkenning en die wil Joop de Jong hem met het boek geven. De Jong komt op het idee als hij bezig is met de tentoonstelling ‘Rotterdam Werkt’ in het Nationaal Fotomuseum in Rotterdam. “Ik ging nog eens door zijn archief en dacht: ‘wat is het toch bijzonder’. Door z’n eenvoud, door z’n eerlijkheid en door z’n directheid.”

Van Dijk zou zelf nooit hebben kunnen bedenken dat zijn werk op een tentoonstelling hangt en dat er een boek aan wordt gewijd. Hij begint in de jaren zeventig met het weggooien van zijn archief omdat hij denkt dat niemand er belangstelling voor heeft. Medewerkers van het Stadsarchief Rotterdam zien dat en zeggen dat ze het archief willen kopen.

“Hij was stomverbaasd”, weet De Jong. “Maar hij heeft het verkocht. Voor vijfduizend gulden. Godzijdank!”.

Het fotoarchief van Van Dijk telt zo'n 9000 negatieven. Voor het boek ‘Fotografisch atelier Van Dijk’ heeft Joop de Jong een selectie gemaakt. Het boek is uitgegeven door Uitgeverij Diafragma en te koop in de boekwinkels.