Dit is hoe Rotterdamse huisartsen de angst voor vaccineren in achterstandswijken tegengaan

De onrust en onzekerheid over de bijwerkingen van het AstraZeneca-vaccin, laat de ouderen tussen 60-64 jaar uit Carnisse niet met rust. Ze zijn bang voor het krijgen van heftige bijwerkingen en veel laten de vaccinatie hierdoor liever aan zich voorbijgaan.

Geen goede ontwikkeling. Nee, zelfs een die zorgen baart, zegt Martine Uil, huisarts in de wijk Charlois. Want de mensen zijn bang op basis van halve informatie. De bijwerkingen vormen ook echt maar een heel klein risico, zegt zij. “We missen de andere kant van het verhaal, namelijk dat het ook echt heel belangrijk is om je goed te beschermen tegen corona. Het risico dat je daarvan ziek wordt, is veel groter.”

We gaan even terug in de tijd, naar het moment dat de angst voor het vaccin begon. Op donderdag 1 april starten alle huisartsen in de provincie Zuid-Holland met AstraZeneca. Een dag later wordt het prikken bij mensen onder de 60 jaar tijdelijk stilgelegd vanwege vijf meldingen van vrouwen met ernstige complicaties. Een week later zegt het Europese Geneesmiddelenbureau (EMA) dat de voordelen toch opwegen tegen de risico’s, maar mensen onder de 60 jaar een ander vaccin moeten krijgen.

Het leidt ertoe dat huisartsen geen 60-minners meer kunnen vaccineren, maar 60-plussers nog wel. Alleen een deel van die 60-plussers staat er zelf niet meer zo welwillend tegenover. De onrustige berichten over de kans op mogelijke complicaties heeft voor angst gezorgd en Rotterdamse huisartsen worden overspoeld met telefoontjes van mensen die hun prikafspraak afzeggen.

De opkomst voor een prik met AstraZeneca van mensen tussen 60-64 jaar is op dit moment vijftig procent, blijkt uit een belronde van huisartsen in Carnisse. “Daar maken we ons zorgen over, want die zijn nu niet beschermd tegen corona. En om weer terug te gaan naar een ‘normale’ maatschappij, moeten het er veel meer zijn”, zegt Uil.

Ook Matthijs van der Poel, huisarts in Rotterdam West-Delfshaven, merkt dat de vaccinatie-opkomst laag is. “Het vertrouwen in het vaccin is weg en onze wijken zijn stadsdelen waar dat vertrouwen juist gewonnen moet worden.”

Als voorbeeld noemt hij een Zuid-Amerikaanse patiënt die maandagochtend naar hem toekwam. Hij zei ‘het niet te vertrouwen’. Dus Van der Poel vroeg hem wat daarvan de reden was, aangezien er geen bewijs is dat mannen ernstige bijwerkingen ervaren door AstraZeneca. Een uitleg die hielp, want de patiënt ging overstag. “Maar er zijn zoveel mensen die zeggen ‘Ik wacht nog wel even’.”

Volgens hem moet er dan ook snel iets veranderen, want de tijd gaat snel. En het aantal mensen dat hij doorstuurt naar het ziekenhuis groeit.

Samen met andere huisartsen in Rotterdam West-Delfshaven, zoals Shakib Sana en Kristel Fraaij, en voormalig epidemioloog en lid van de gebiedscommissie Delfshaven Ineke Palm, proberen ze te kijken naar oplossingen. Want het valt hen op dat juist in hún wijk, een achterstandswijk met verschillende etnische groeperingen, de opkomst laag is.

En daarbij lijkt het gebrek aan informatie de boosdoener. De informatie bereikt hen niet. “Niet iedereen luistert persconferenties, leest kranten of kijkt televisie. En dat, terwijl ook mensen in achterstandswijken de kans moeten krijgen om op basis van juiste informatie een keuze te maken”, zegt huisarts Shakib Sana.

Vorige week zaterdag deden hij en internist Robin Peeters een oproep aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om met een begrijpelijke voorlichtingscampagne over coronavaccinaties te komen, om zo de opkomst te verhogen. Op dat moment waren de ouderen van 63 en 64 jaar aan de beurt voor een prik.

En naar aanleiding van die oproep zijn veel goede initiatieven ontstaan, zegt Shakib. Ook de politiek is het niet ontgaan. Zo zijn er door Rotterdamse raadsleden verschillende moties ingediend om de ‘vaccinatiekloof’ te verkleinen. Zo heeft de PvdA samen met de ChristenUnie Rotterdam en GroenLinks Rotterdam een motie ingediend voor een speciale campagne met boegbeelden uit de buurt. En Leefbaar Rotterdam heeft een motie ingediend voor het laten rijden van een testbus als vaccinatiebus. “Zet een bus in of een mobiel team, en ga naar de bewoners toe. En zet er een campagneteam bij om mensen meer uitleg te geven”, zei raadslid Caroline Aafjes-van Aalst eerder tegen Rijnmond.

Maar met het inzetten van vaccinatiebussen of mobiele teams zijn we er nog niet. Volgens Shakib moet je ook kijken naar andere manieren. Eén van de belangrijkste is het inzetten van sleutelfiguren in de wijk die via buurthuizen, op de markten, kerken en moskeeën mensen kunnen bereiken. “Want juist daar komen mensen vaak samen.”

Je moet op zoek gaan naar mensen die in een bepaalde gemeenschap veel invloed hebben, zegt huisarts Martine Uil daarover. “Als huisarts wil je die dan meer gaan vertellen over het vaccinatiebeleid en de voor- en nadelen van de vaccins.” Het plan is om naast sleutelfiguren ook studenten en welzijnswerkers te laten bijpraten door huisartsen uit de wijk. Zodat zij daarna het gesprek aangaan met de bewoners.

Maar, zegt Shakib, ‘het ei van Columbus bestaat niet’. “Er bestaat niet één oplossing voor dit probleem. Het gaat er vooral om dat mensen van de juiste informatie worden voorzien. Het is niet voor niks dat covid al twee keer zo hard heeft toegeslagen in achterstandswijken. Er moet echt snel wat veranderen.”