ARCHIEF RIJNMOND 2 mei 2021 - Geldingsdrang

De eigenschappen die je graag ziet in mensen, wat zijn die?

Wat voor eigenschappen maken iemand nou prettig om mee om te gaan?

Ik denk zelf aan vriendelijkheid, aan inlevingsvermogen, aan interesse in de ander, een zekere mildheid en iets van bescheidenheid of relativeringsvermogen. En daar ben ik natuurlijk niet de enige in. Ik denk dat de meeste mensen graag anderen met zulke eigenschapen om zich heen hebben.

Toch zijn dat niet per se de eigenschappen die we als maatschappij het meest in de schijnwerpers zetten, zo is me de laatste tijd weer eens opgevallen. We kijken op tegen mensen die succesvol zijn, en dat meten we af aan het beschikken over veel geld, een dure auto, een groot huis, een groot publiek, politieke macht misschien ook, en daarmee belonen we in zekere zin geldingsdrang, eerzucht, een competitieve instelling, blinde ambitie, de drang om de beste of de eerste te zijn.

Het viel me laatst op toen ik een boek las over schrijver Joost Zwagerman. Het is alweer zes jaar geleden dat Joost Zwagerman een eind aan zijn leven maakte. Begin vorig jaar verscheen het boek van zijn ex-vrouw Ariëlle Veerman over haar jaren met Joost. Aan zijn literaire talent en analytische blik doet ze niks af. Maar de tomeloze geldingsdrang van Zwagerman die uit de bladzijden oprijst, hoe álles in zijn omgeving moest wijken voor zíjn kunstenaarschap, dat deed mij mijn wenkbrauwen fronsen. Het kwam allemaal niet prettig over.

Bij het lezen maakte ik in mijn hoofd de vergelijking met topsporters die worden geprezen om hun prestaties. Prestaties waar vast ook van alles en nog wat voor aan de kant moet. Waar de hele omgeving van zo iemand zich naar moet plooien. Alsof bijvoorbeeld twee tiende seconde tijdwinst in een internationale wedstrijd belangrijker is dan wat dan ook op het sociale vlak.

Moet je daar wel voor applaudisseren?

Ja, en toen kwam dat schandaal van de Nederlandse turnwereld er nog overheen. Dat heel jonge meisjes jaren lang zijn afgeblaft, gedrild en vernederd door ambitieuze trainers die zogenaamd het beste uit die kinderen wilden halen.

De afkeuring daarover lijkt me zo ongeveer algemeen. Bij kinderen is ook meteen duidelijk dat zoiets niet deugt. Maar is blinde ambitie onder volwassenen zo veel prettiger? Verdient die wél bevestiging?

Tuurlijk, een zekere ambitie is niet slecht. Als niemand iets zou willen, zou de maatschappij al snel in nog veel grotere problemen verkeren dan nu al het geval is. En iets van competitiedrang zal ook wel biologisch in ons zitten. De strijd om het bestaan, het recht van de sterkste, de leider van de groep willen zijn met alle privileges die daarbij horen. Maar mijn gevoel zegt me dat zo’n instelling het leven er al gauw niet leuker op maakt. Niet voor jezelf en niet voor de ander. Dus waarom zou je zoiets als maatschappij willen stimuleren met aandacht, bevestiging, aanzien?

Ik ben zelf ook weleens die gedachtenfuik in gezwommen.

En dat ten opzichte van mijn vrouw.

Mijn vrouw is beeldend kunstenaar. Ze maakt graag kleine dingen, en wat ze maakt gaat alle kanten uit. Ze kan een tijd bezig zijn met collages van papier, opeens allemaal miniatuur taferelen boetseren, dan weer eindeloos houtjes zagen om iets van te maken, of zich op papier maché storten, zoals de laatste tijd.

Jaren terug heb ik weleens geopperd of ze zich niet beter tot één ding kon beperken, en dan op groter formaat. Als je op groter formaat werkt, word je als kunstenaar eerder serieus genomen, is mijn indruk. En als je je beperkt in je materiaal en vormen, ben je herkenbaarder.

Mijn vrouw heeft niet geluisterd naar mijn woorden, en inmiddels geef ik haar groot gelijk. Ze is gewoon doorgegaan met waar ze het meeste plezier aan beleeft.

Tja, wat is succes ook? Wat is de meerwaarde van een ambitie tot ver voorbij je voordeur? Wat is daarmee te winnen? Hoe groot moet je publiek zijn wil je het als groot genoeg ervaren? Moet je in galeries hangen, in allerlei bladen staan, en 100.000 volgers op Instagram hebben? Is dat het? Of gaat het erom dat je zelf bevrediging vindt in wat je maakt? En dat nu en dan iemand anders ook zijn waardering uitspreekt.

Waarom zou je in het gróte zoeken wat je juist in het kleíne kunt vinden?

DE TUNE
1. Ik mis je - John Verkroost

2. Adios muchachos - Laguestra

OPEN UP TO ROTTERDAM
3. Rotterdam - Gerdie Bours & Caspar de Jonge
4. In het oog van de orkaan - Martin Reekers
5. De Ballade van John & Hans - Hans den Outer

6. Hotel Aruba - Blaak
7. Lonely - Marian Veldhuis
8. ’n Lekker glaassie melluk - The Three Jacquets
9. Chasse patate - Sgt. Patate
10. Parlez-vous - Ocobar
11. Er is genoeg jenever in Schiedam - Los Bandelos
12. We zijn kampioen! - De Wannabiezz