ERASMUS MC

Hoe twee Rotterdamse artsen een vaccinatiecampagne tegen desinformatie in achterstandswijken op gang kregen

Burgemeester Ahmed Aboutaleb, internist Robin Peeters en huisarts Shakib Sana
Burgemeester Ahmed Aboutaleb, internist Robin Peeters en huisarts Shakib Sana © Rijnmond
Er zit een chip van Bill Gates in het coronavaccin om ons overal te volgen. Of: corona is een complot van de regering om slaven van mensen te maken. Of: je wordt doodziek van het vaccin. Het is een greep uit de vele verhalen die rondgaan onder een grote groep mensen. Vooral in achterstandswijken is veel misinformatie over corona en het vaccin. De bereidheid om zich te laten inenten is er opvallend laag, in sommige wijken maar 50 procent.
Twee Rotterdamse artsen sloegen onlangs alarm. Nog dezelfde avond kregen ze bericht van de burgemeester van Rotterdam die zijn hulp aanbood. Vorige week zaten ze met hem en zijn team om tafel voor een plan om mensen beter te bereiken met betrouwbare informatie.
Tientallen mensen wachten vrijdagochtend in een grote hal in de Van Nelle Fabriek. Ze hebben net hun vaccin gehad. In het midden zit burgemeester Aboutaleb. Hij heeft voor de camera's van de media een Pfizer-prik gekregen en moet een kwartier rusten. Huisarts Shakib Sana uit Rotterdam-West en internist Robin Peeters van het Erasmus MC kijken vanaf de zijkant blij toe.
Burgemeester Aboutaleb rust even uit na zijn prik
Burgemeester Aboutaleb rust even uit na zijn prik © Rijnmond

Met simpele woorden de wijk in

Dat de vaccinatie van de burgemeester zo publiek gebeurt, komt mede door hun oproep voor betere communicatie rond vaccineren. "Je hoeft niet te denken aan een plan waarmee de wereld er morgen heel anders uitziet. Er gebeurt al veel, maar we moeten zorgen dat de juiste informatie bij de juiste mensen terecht komt. Het komt niet vaak voor dat de burgemeester een boodschap in negen talen verspreidt", zegt Peeters.
Boegbeelden uit de buurt inzetten, informatie in meer talen en begrijpelijke woorden verspreiden en vooral: op kleine schaal in de wijk het gesprek aangaan, dat is de kern van de plannen.

Voorlichting op scholen

Familieleden spelen daar een grote rol in, zegt huisarts Sana. "Kinderen die de oudere generatie van informatie voorzien, zijn de sleutel tot goede informatie."
Na de oproep van de twee artsen hebben zich veel collega's en studenten met en zonder migratieachtergrond gemeld om te helpen met voorlichting in de wijk. "We gaan die inzetten op scholen om voorlichting te geven over corona, hoe het vaccin werkt en wat de bijwerkingen zijn, zodat ook kinderen hun ouders goed kunnen voorlichten. In andere landen heeft dat goed gewerkt."
"We gaan volgende week met verschillende huisartsen met en zonder migratieachtergrond een filmpje maken met informatie over corona. Een aantal voorbeeldfiguren uit de wijk gaat dat ook doen. In het Nederlands, Arabisch, Berbers, Turks, Portugees, noem maar op. Ons doel is om zoveel mogelijk goede informatie te geven. Daarna moeten mensen zelf hun keuze maken. Het is geen overtuigingscampagne, het is een informatiecampagne", zegt Sana.

Praten op een pleintje

Lang niet iedereen krijgt zijn of haar informatie via de krant of televisie. Daarom moeten ook sociale media worden ingezet, vinden de artsen. Facebook, TikTok, WhatsApp, maar ook gewoon gesprekken op straat. "Iemand is na onze oproep een pleintje opgelopen waar een aantal Marokkaanse vrouwen bij elkaar komt. Daar heeft ze haar moeder en vier andere vrouwen over kunnen halen zich te laten vaccineren. Volgende week wordt ze in ons gezondheidscentrum gevaccineerd", zegt huisarts Sana.
"Een arts heeft voor 1500 mensen met een Turkse achtergrond in een moskee gesproken. Die lieten uit angst hun uitnodiging thuis liggen, maar een deel daarvan gaat zich nu toch laten vaccineren. Buurtvaders en buurtmoeders worden normaal ingezet als er rellen zijn, maar die kunnen we ook hiervoor inzetten. Een grote campagne is belangrijk om het probleem te erkennen, zoals de burgemeester nu gedaan heeft, maar het moet uiteindelijk op wijkniveau gebeuren. We kunnen als huisarts een half uur één op één praten, maar in een kerk of een moskee kun je meer mensen in een kleine setting van informatie voorzien", legt Sana uit.
"Het mooie van alle aandacht is ook: er waren al heel veel lokale initiatieven, maar die hebben nu een enorme boost gekregen", vult internist Peeters aan. "Het is zo leuk om te horen hoeveel makkelijker het al is om mensen in beweging te krijgen."
Burgemeester Aboutaleb bedankt internist Robin Peeters en huisarts Shakib Sana voor hun inzet
Burgemeester Aboutaleb bedankt internist Robin Peeters en huisarts Shakib Sana voor hun inzet © Rijnmond

Symbolisch maar waardevol

Nu er korte lijntjes zijn met het Rotterdamse stadhuis, kan er ook makkelijker worden bijgeschaafd. "Als het goed is, zien we de werking van de plannen terug in de wijk, in de spreekkamer en op de corona-afdeling in het ziekenhuis. Als iets niet goed werkt, signaleren we dat en geven we het terug", zegt Sana. "Je kunt zeggen dat wat de burgemeester hier doet symbolisch is, maar het is heel belangrijk. Als mensen zien dat hij zich laat vaccineren, kan dat twijfel wegnemen bij een groep mensen."
Dat vaccineren met AstraZeneca tot twee keer toe werd gepauzeerd, heeft er ingehakt, vertelt huisarts Shakib Sana. "Dat heeft bij veel mensen angst en twijfel veroorzaakt. Ze dachten dat ze van AstraZeneca trombose zouden krijgen. Dat was op de radio, de minister zei het ook, en ze kregen er geen andere informatie bij om dat te nuanceren. Dat het een zeldzame bijwerking is, krijgen ze niet te horen. Je moet dat in begrijpelijke taal uitleggen. je hoeft geen hoorcolleges te houden voor die mensen. Vaak kan een aantal kleine voorbeelden uit hun eigen omgeving ze al zo ver krijgen om een ander besluit te nemen."
"Het zorgde voor veel ruis op de lijn", vult internist Peeters aan. Die ruis kun je alleen wegnemen met goede informatie, en die bereikt gewoon niet iedereen."

Geen probleem onder migranten alleen

De kennisachterstand is niet zozeer een probleem alleen onder mensen met een migratieachtergrond. In landen waar Nederlandse migranten vandaan komen, is de vaccinatiebereidheid beter. Puur omdat de informatie beter is, zeggen de artsen. Het is dus meer een probleem onder laagopgeleiden en mensen met een taalachterstand. Speciaal daarvoor is er nu bijvoorbeeld al een coronajournaal in gemakkelijke taal en voor anderstaligen.

Overtuigen is niet het doel

Peeters ziet het als zijn taak als dokter om eerlijke en betrouwbare informatie te geven. "Maar het helpt wel heel erg als dat wat ik vertel ondersteund wordt door informatie uit andere kanalen. Dan kun je beter de nuance uitleggen. Maar dan is het wel belangrijk dat mensen al een bepaalde basis hebben. Als je moet beginnen met uitleggen dat er geen chips in het vaccin zitten om mensen te kunnen volgen, heb je een heel ander gesprek dan wanneer mensen al wat goede basisinformatie hebben."
De artsen hebben niet de illusie dat ze iedereen kunnen overtuigen. Overtuigen is ook niet het doel. "Het gaat ons veel meer om de groep welwillende mensen die door desinformatie heeft besloten om even te wachten. Dat is zonde. Er worden nog iedere week heel veel mensen opgenomen in ziekenhuizen", zegt Peeters. "Hoe sneller dit zich als een olievlek verspreidt, hoe minder patiënten in de ziekenhuizen en hoe blijer wij zijn. Wel is het aan iedereen zelf om een vrije keuze te maken. Wij zijn ervan overtuigd dat als iedereen de juiste informatie heeft, er een veel en veel hoger percentage ervoor kiest zich te laten vaccineren. Maar als iemand dat per se niet wil? We leven in een vrij land."

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl