Marcel is acht maanden stadsmarinier racisme en discriminatie: dit zijn de vijf belangrijkste conclusies voor Rotterdam

Stadsmarinier, het klinkt alsof Marcel vanuit de loopgraven van de maatschappelijke polarisatie ten strijde trekt. Maar in de praktijk is de eerste stadsmarinier racisme en discriminatie vooral heel veel aan het praten. Het afgelopen halfjaar heeft hij al met ruim 140 personen en organisaties gesproken. “Ik heb soms ook even een dag nodig om alles te laten bezinken. Daaruit vloeien dan weer kracht, enthousiasme en boosheid om gesprekken aan te gaan en vervolgstappen te zetten.” Dit zijn de vijf belangrijkste conclusies die Marcel trekt na acht maanden luisteren.

1 Racisme, discriminatie en uitsluiting vinden plaats in de stad

Het klinkt logisch maar het is ook iets wat veel Rotterdammers niet in de gaten hebben. Marcel legt uit: "Je hebt expliciete racisme, maar daarnaast ook onzichtbare discriminatie en onbewuste vooroordelen." Bij de laatste is volgens hem de meeste winst te halen. Als voorbeeld geeft hij het verhaal van een collega van Marokkaanse afkomst. “Toen hij nog op de middelbare school zat, had hij een gedicht geschreven. Dat was zo goed dat zijn lerares Nederlands niet kon geloven dat hij dat zelf bedacht had. Ze zei dat hij het van internet had geplukt." Een 'schrijnend verhaal’ volgens Marcel wat ook bleef hangen bij hem. "In plaats van waardering kreeg hij wantrouwen. Als we mensen bewust maken van deze onbewuste vooroordelen, dan nemen ze andere beslissingen en krijgen mensen gelijkwaardige kansen. Zelfreflectie is hierin belangrijk.”

2 Bij bedrijven en organisaties, ook bij de gemeente zelf, moet nog veel gebeuren

Ook op het niveau van organisaties moet die bewustwording echt beter volgens Marcel. “Ik hoop dat veel bedrijven zichzelf de vraag stellen of ze wel divers en inclusief genoeg zijn. De afgelopen acht maanden heb ik een flink aantal organisaties gesproken die daar nu actief mee bezig zijn en dat is een goede ontwikkeling.” Maar hij is tegelijkertijd ook kritisch naar organisaties (waaronder de gemeente Rotterdam waar hij onderdeel van is). Te vaak ziet hij dat de organisatiestructuur is als de Alpen. Hoe hoger je in de organisatie komt des te witter het wordt. “Ik hoop dat het verandert de komende tijd en dat daarmee de samenstelling meer divers wordt en daarmee meer perspectieven, ervaringen en kwaliteiten een kans krijgen."

3 Het probleem maar ook de oplossing ligt bij ons allemaal

“Ik heb al eerder ervaren dat als je ingewikkelde problemen wilt oplossen, je dat niet alleen kunt.” Hij doelt op zijn vorige functie, stadsmarinier ondermijning. Hierin werkte hij samen met overheidsinstanties om ondermijnende criminaliteit op de Beijerlandselaan en de Groene Hilledijk aan te pakken. “Je moet vrienden zoeken die er ook zo over nadenken en dezelfde urgentie voelen om het probleem aan te pakken." Zonder die verbinding is er wantrouwen, vertelt hij. Wantrouwen en uitsluiting voeden elkaar. “Ik wil die cirkel doorbreken. Niet iedereen hoeft het probleem te voelen, maar iedereen is wel onderdeel van de oplossing. We moeten het met z'n allen doen.”

4 Bezorgdheid voelbaar bij Rotterdammers

Dit noemt Marcel een verwondering. Op zijn oproep via de kanalen van Rijnmond aan mensen om zich te melden over racisme en discriminatie kreeg hij ontzettend veel reacties. ”Veel mensen vinden dit blijkbaar een belangrijk thema en dat is een goed teken.” Wat hem opviel aan de reacties is dat mensen zich bezorgd voelen over hun eigen groep. Hij kreeg reacties over antisemitisme en islamofobie, maar ook berichten van autochtone Nederlanders. “Ik kreeg een mail van een witte man die vroeg of hij nog wel een baan krijgt nu ‘andere’ mensen voorrang krijgen.” Deze voorbeelden tekenen de bezorgdheid van mensen over hun eigen positie, legt hij uit.
"Uit onderzoek is gebleken dat veel Rotterdammers het gesprek over dit onderwerp spannend vinden. Dat komt denk ik door de deels gepolariseerde samenleving en het wantrouwen. Dat kan je alleen doorbreken door verbinding te leggen en elkaar beter te leren kennen." Hij wil dat racisme en discriminatie meetbaar worden in de stad, net als de veiligheidsindex. Hiermee wordt de veiligheid in wijken gemeten. Hij werkt daarom mee aan de ontwikkeling van een inclusie-index. “We kunnen dan monitoren of de interventies die we doen leiden tot verbetering en dat Rotterdammers zichzelf kunnen zijn."

5 Leren van het verleden

Er is onderzoek gedaan naar de invloed van Rotterdam tijdens de slavernij. De uitkomst: ook Rotterdam was zeer actief in slavenhandel en vanaf 1600 betrokken bij kolonialisme en slavernij. "Dit is de erfenis van Rotterdam en Rotterdammers. Het is een uitdaging om ons daarvan bewust te zijn en verantwoordelijkheid voor te nemen." Hij maakt de link met Keti Koti, de herdenking waarbij de afschaffing van de slavernij wordt herdacht. “Ik heb veel door dat onderzoek geleerd, bijvoorbeeld dat Nederland pas decennia na Engeland en Frankrijk de slavernij afschafte. Mijn beeld over de Gouden Eeuw heb ik wel aangepast."

In 2018 heeft burgemeester Aboutaleb de Nederlandse regering opgeroepen om excuses te maken voor het slavernijverleden. Burgemeester Halsema van Amsterdam heeft op de dag van de viering van Keti Koti op 1 juli 2021 namens het stadsbestuur excuses aangeboden. Of Rotterdam dit voorbeeld gaat volgen is volgens Marcel nog niet duidelijk. “Daar gaat het stadsbestuur over. In de stad worden er op verschillende niveaus gesprekken over gevoerd en in oktober wordt de gemeenteraad hierover geïnformeerd."