nieuws

Column: De stille revolutie van de rechters

Noordsingel
Noordsingel
Rotterdamse havenarbeiders gaan gewoon staken, om hun zin te krijgen. Rechters die boos zijn doen het anders, iets subtieler. Maar hun huidige verzet is minstens zo verstrekkend. Met de politiek als kwaaie pier.
Dinsdag werd geschiedenis geschreven in Assen. In een rechtbank die nota bene op de nominatie staat om zo goed als te verdwijnen, werd een luidkeels “Nee!” uitgesproken tegen de levenslange gevangenisstraf in Nederland.
Twee broers zijn veroordeeld voor drie roofmoorden in Drenthe. Gruwelijk, nietsontziend, dus levenslang is een gepaste straf. Dat vond ook de rechter. Maar toch werd iets anders opgelegd: 30 jaar cel. Bij één van de broers komt daar nog tbs bij. Die keuze mag gerust revolutionair worden genoemd.
De rechter in Assen oordeelt als volgt: Nederland is in Europa het enige land waarbij een levenslang gestrafte in principe nooit meer vrij komt. En dat mag niet, volgens het Europees Hof. Iedere veroordeelde moet namelijk zicht houden op de vrijheid.

Bejaarde

Een voorbeeld. In Rotterdam staat momenteel de Pool Robert M. terecht voor een roofmoord op een bejaarde vrouw. In Engeland kreeg hij al twee keer levenslang en tien jaar cel, voor de moord op een echtpaar. In dat land is het gebruikelijk om na pakweg 15 jaar te kijken of de levenslange straf moet voortduren. Gevolg: Robert M. zal bij onze overzeese buren waarschijnlijk maar 18 jaar cel uitzitten.
Zo’n tussentijdse toets heb je dus overal, behalve in Nederland. Daar heb je alleen gratie en die wordt nooit verleend. En dat kan niet, zegt het Europees Hof. Voor het eerst gaat een Nederlandse rechter daarin mee.
Enkele maanden geleden werd de steen al in de vijver gegooid. Drie rechters (twee uit Rotterdam, één uit Den Haag) schreven een stuk in het Nederlands Juristenblad. De titel, “Levenslang, da’s logisch toch…?” is frivool. De strekking is vernietigend voor de politiek.
De rechters halen minister van justitie Modderman aan, die levenslang in 1886 opnam in het wetboek van strafrecht, “met bloedend hart, want in beginsel deugt zij niet”. De rechters voegen er venijnig aan toe: “De bewindslieden van de laatste jaren denken minder genuanceerd over de levenslange gevangenisstraf.”

Buitenbeentje

Zij stellen dat de politiek een eeuw lang correct handelde: als levenslang werd opgelegd, was er altijd de mogelijkheid dat iemand vrijkwam. Maar de huidige politiek heeft daar lak aan, zodat Nederland “het buitenbeentje van Europa” werd. Het advies van de rechters: dan moeten we voorlopig maar geen levenslang meer opleggen. Ook niet, in gevallen dat het eigenlijk de juiste straf is. Dat is precies wat er nu in Assen is gebeurd.
Het hing al een tijdje in de lucht. Patrick S., het “monster van het Mallebos” uit Spijkenisse, kreeg bij de rechter in Rotterdam (2013) nog levenslang. In hoger beroep (2014) werd dat 25 jaar en tbs. Als verslaggever vernam ik toen al in de wandelgangen: het gerechtshof ziet levenslang niet meer als optie, gezien de kritiek van het Europees Hof.
In het genoemde artikel, “Levenslang, da’s logisch toch…?” eisen de rechters de macht terug van de politiek. Zij willen bij een veroordeling tot levenslang na 25 jaar beoordelen of de gevangene misschien ooit weer terug kan in de maatschappij (of niet). Wat zij niet willen, is dat een willekeurige staatssecretaris beslist of een gevangene gratie krijgt (antwoord: “nooit!”). Zij schrijven: “Het mag duidelijk zijn dat een levenslange gevangenisstraf een minder onzeker en instabiel fundament verdient.”

Passantjes

Toegegeven, het is niet zulke klare taal als een havenwerker die op de grond spuugt en schreeuwt dat hij het niet langer pikt. Maar in feite staat hier: “Politici, jullie zijn slechts passantjes, die alleen maar aan verkiezingen denken. Terug in je hok. Laat de rechtsstaat maar aan ons over.”
De rechters hebben een coup gepleegd. De politiek wordt voor het blok gezet. Als zij niet snel met een nieuwe wet komt voor de levenslange celstraf (met toetsing na 25 jaar), dan zal in de komende jaren nooit meer dan 30 jaar cel worden opgelegd. Leg dat je kiezers maar eens uit.
Lekker puh, zullen veel rechters denken. Want als mij een ding duidelijk is geworden van rechters, dan is het dat zij zich vreselijk ergeren aan politici die zonder kennis van zaken toch een mening hebben over concrete veroordelingen. Now, it’s payback time.
Zo heel af en toe roeren de rechters zich. Met een keurige petitie, een artikel in een tijdschrift voor vakbroeders, of een bescheiden spandoekje. Nu gaan ze een stap verder. Lees het vonnis van de rechter in Assen maar eens goed. Er staat niet alleen juridisch jargon in. Wie goed kijkt, ziet ook een opgestroopte toga en een middelvinger.
Paul Verspeek is rechtbankverslaggever bij RTV Rijnmond
(Foto: muurschildering voormalig Huis van Bewaring Noordsingel, Rotterdam)

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl