ERASMUSBRUG

Al 25 jaar is de Erasmusbrug een podium van spektakel, feest, verdriet en protest

Eerste etappe TDF
Eerste etappe TDF © Rijnmond
De Erasmusbrug is hét beeldmerk van Rotterdam. Dit weekend is de blikvanger is jarig, het is dan 25 jaar geleden dat de brug in gebruik is genomen. Vijfentwintig jaar lang maakt de brug deel uit van feest, verdriet, protest, sport en vermaak in de stad. De lijst met gebeurtenissen waarin de Erasmusbrug een rol speelt lijkt eindeloos.
Een kleine greep uit de afgelopen 25 jaar: scenes voor de film Who Am I van Jackie Chan (1997), de Dance Parade (2003 t/m 2005), The Passion met Danny de Munk als Jezus in het topje van de pyloon (2012), de Bruggenloop, de Marathon, het Nationaal Vuurwerk, het Songfestival en natuurlijk vele demonstraties.
Wie herinnert zich nog de indrukwekkende rouwstoet van Pim Fortuyn over de brug in 2002? Ook Coen Moulijn werd voor een laatste keer over de Erasmusbrug gereden na zijn dood in 2011. Duizenden mensen langs de kant gooiden duizenden bloemen naar de rouwauto’s.
En hoeveel foto’s zijn er in die 25 jaar van de Erasmusbrug gemaakt? Door professionals en door amateurs, Rotterdammers en buitenlandse toeristen. De witte pyloon op een strakblauwe lucht of juist zo’n rauwe wolkenpartij. Als decorstuk voor huwelijksfoto’s, een ‘totaaltje’ vanaf de kade of de Willemsbrug, of een ‘closeje' van de pyloon vanaf het voetpad recht omhoog. Van alle kanten, om duizend uiteenlopende redenen. Zou er in die 25 jaar een dag zijn waarop niemand een foto heeft gemaakt van de Erasmusbrug?
Tien jaar voor de officiële ingebruikname van de brug, hoort Rotterdam voor het het eerst van het plan om nog een brug over de Maas te bouwen. We nemen je mee langs de belangrijkste momenten:

Het ontwerp en de naam

De Erasmusbrug, de pyloon, de Zwaan. Klinkt bekend, toch? Hoe klinkt ‘de Wilhelminabrug, de Tweepyloonsbrug of de Vierstokkenbrug’? Dat had zomaar ook het rijtje (bij)namen van jarige stadsbrug kunnen zijn.
Er is jarenlang gedebatteerd over het ontwerp van de Nieuwe Stadsbrug, zoals de werktitel was. Halverwege de jaren ’80 geeft directeur Riek Bakker van Stadsontwikkeling de opdracht aan het bureau Teun Koolhaas en De Boer om plannen te maken voor de ontwikkeling van het Binnenhaven/Spoorweghavengebied op Rotterdam-Zuid. In december 1986 worden de tekeningen voorgelegd aan de gemeente: er moet ook een spectaculaire brug van Leuvehaven naar Wilhelminapier komen. Die brug ligt dus in het verlengde van de Coolsingel. Al snel duikt de naam Coolsingelbrug op.
Het plan van Teun Koolhaas en De Boer is de basis voor de ontwikkeling van de Kop van Zuid. Het uitgewerkte ontwerp wordt in juni 1987 gepresenteerd met een maquette en een video. Daarop is de brug te zien, het is een brug met één pyloon.

Manhattan aan de Maas

Het gebied rond de Spoorweghaven, Binnenhaven, Entrepothaven en Wilhelminapier moet worden omgevormd van verlaten havengebied tot moderne woon- en werkwijk. ‘Manhattan aan de Maas’ moet het worden.
Maar die brug houdt de gemoederen nog wel even bezig. Hoe moet hij eruit gaan zien? En vooral: wat mag het kosten? De architect van de gemeente Rotterdam ontwerpt een tweepyloonsbrug, die al gauw de bijnaam Vierstokkenbrug krijgt. De Amsterdamse architect Ben van Berkel komt met een geknikte eenpyloonsbrug. Die wordt veel hoger (en duurder) dan de Rotterdamse variant. Jarenlang wordt er gesproken over de tweepyloonsbrug, de geknikte eenpyloonsvariant en er is zelfs een tijdje sprake van een anderhalfpyloonsbrug.
Ook de naam Wilhelminabrug komt voorbij. Dat past mooi bij de andere bruggen over de Maas in Rotterdam: De Willemsbrug, de Koninginnebrug en de Koningshavenbrug (de Hef).
Binnen vier maanden worden er uiteindelijk twee knopen doorgehakt: in november 1991 gaat de gemeenteraad akkoord met de veel duurdere geknikte eenpyloonsbrug van Ben van Berkel. Een bommelding tijdens de raadsvergadering brengt de gemeenteraadsleden niet van de wijs, na een tijdje in de kroeg te hebben gezeten, keren ze terug in de raadzaal en blijken 32 leden voor en 12 tegen de veel duurdere blikvanger.
De namen Coolsingelbrug en Wilhelminabrug klinken dan nog altijd in Rotterdam, maar diezelfde avond spreekt het college van b&w zich uit voor de naam Erasmusbrug. In februari 1992 wordt besloten dat de nieuwe stadsbrug de naam Erasmusbrug krijgt.

Het dempen van de Zalmhaven

Gedempte Zalmhaven
Gedempte Zalmhaven © Rijnmond
De straatnaam Gedempte Zalmhaven in het Scheepvaartkwartier is nog niet zo oud, in 1996 is het vastgesteld. De oorsprong van de naam kan geen verrassing zijn: hier lag de Zalmhaven. Die haven is in 1993 gedempt. Het dempen van de Zalmhaven had alles te maken met de aanleg van de Erasmusbrug, waarvan op 1 september 1993 het officiële startsein werd gegeven door minister Hanja Maij-Weggen van Verkeer en Waterstaat.
De Zalmhaven is gegraven in de 17e eeuw en dankt die naam aan de zalmvisserij op de Maas. Er waren ook scheepswerven en pakhuizen gevestigd.
De Zalmhaven in 1910. Op de achergrond de Scheepstimmermanlaan en Iganatiuskerk
De Zalmhaven in 1910. Op de achergrond de Scheepstimmermanlaan en Iganatiuskerk © collectie Stadsarchief Rotterdam
De Zalmhaven is één van de oude binnenhavens van Rotterdam. Na de Tweede Wereldoorlog werd de haven vooral gebruikt door de binnenvaart. Vanwege de aanleg van de metro in de jaren ’60 moesten de schepen daar (tijdelijk) weg. Daarna is de haven eigenlijk niet meer tot bloei gekomen. Eind jaren ’60 gingen geluiden op om de Zalmhaven te dempen, er zou een parkeerterrein moeten komen. Pas in 1974 besluit de gemeente om de haven haven te laten blijven.
De Zalmhaven in 1972 met op de achtergrond de Maastorenflat en het Koopvaardijmonument De Boeg
De Zalmhaven in 1972 met op de achtergrond de Maastorenflat en het Koopvaardijmonument De Boeg © Ary Groeneveld/Stadsarchief Rotterdam
Maar krap twintig jaar later komt er dan toch een einde aan. Ook dat besluit wordt niet zonder slag of stoot genomen. Er wordt weer heel wat gediscussieerd voordat het definitieve besluit wordt genomen. Uiteindelijke moet de eeuwenoude haven eraan geloven. Nu herinnert alleen de straatnaam Gedempte Zalmhaven nog aan de haven die er tot 1993 was.

Vliegen en racen onder, op en over de brug

Met een vliegtuigje onder de Erasmusbrug door? Dat kan in Rotterdam! Nou ja, dat kón in Rotterdam. Het was eenmalig. Op 12 juni 2005 is de Red Bull Air Race voor het eerst in de stad. Er komt ruim 700.000 man publiek op af. De piloten leggen met hun kleine vliegtuigjes een parcours af boven de Maas en vliegen dus onder de Erasmusbrug door.
Drie jaar later is de Air Race terug in Rotterdam. Vliegen onder de brug door mag niet meer. Voor goed zicht op het vliegspektakel moet het publiek nu betalen, zwarte hekken schermen het parcours langs de Maas en bij de Erasmusbrug af. De kwalificatie op vrijdag 18 juli wordt afgebroken vanwege het slechte weer. De dagen ervoor zijn er bij de Milieudienst Rijnmond honderden klachten binnengekomen vanwege de oefenvluchten van de stuntvliegers. De Erasmusbrug is vanwege het evenement dagenlang afgesloten voor het verkeer.
Red Bull Air Race
Red Bull Air Race © archief Rijnmond
De kleine vliegtuigjes vliegen met zo’n 400 kilometer per uur boven de Maas. Dat is een snelheid die Max Verstappen niet haalt over het wegdek van de Erasmusbrug. De dan 16-jarige coureur racet in augustus 2014 wel met een Formule 1 wagen over de brug. Een maand eerder is bekend geworden dat hij gaat rijden voor het satellietteam van Red Bull. Verstappen is de grote publiekstrekker van VKV Cityracing in Rotterdam. Het parcours van dit ‘Monaco aan de Maas’ gaat niet over de Erasmusbrug, maar als voorproefje op het evenement dat op zondag 31 augustus wordt gehouden, scheurt Verstappen op vrijdag 29 augustus in zijn Red Bull Formule 1 wagen heen en weer over de Erasmusbrug.
De tekst gaat verder onder de video
ARCHIEF: Toekomstig F1-coureur Max Verstappen raast over de Erasmusbrug (2014)

Tour de France

Het is misschien minder spectaculair in snelheid, maar het levert zeker spectaculaire beelden op. De grootste wielerronde ter wereld, de Tour de France, doet twee keer de Erasmusbrug aan. De eerste keer in 2010 als Rotterdam van begin juli in de ban is van het Grand Depart van de Tour de France. De tour start in Rotterdam! Op zaterdag 3 juli rijden de renners de proloog in de stad, ze komen over de Willemsbrug én de Erasmusbrug. Een dag later begint de eerste etappe in Rotterdam, de start volgt op een ceremonie op de Erasmusbrug waar zowel het Franse als het Nederlandse volkslied klinkt.
Vijf jaar later is Utrecht de stad van de start van de Tour de France. De tweede etappe in 2015 gaat van de Domstad naar Neeltje Jans in Zeeland. In het 166 kilometer lange parcours is de blikvanger van Rotterdam opgenomen. De renners rijden via de Erasmusbrug richting het zuiden. De tv-beelden vanuit de helikopter geven een prachtig beeld van het Rotterdams icoon.
En Rotterdam lijkt er geen genoeg van te krijgen. Het bidboek voor de tourstart van 2024 of 2025 is al ingeleverd bij de organisatie van de Tour de France. Rotterdam wil de tourstart weer naar de stad halen. Als dat lukt, is de Erasmusbrug er opnieuw onderdeel van.
De Tour de France deed in deze eeuw al een aantal keer Rotterdam aan
De Tour de France deed in deze eeuw al een aantal keer Rotterdam aan © Rijnmond

Black Lives Matter

“Black lives matter!” galmt het over de Erasmusbrug op 3 juni 2020. Het klinkt uit duizenden monden. Tegelijkertijd is er de roep om de coronamaatregelen te respecteren. De organisatie van de demonstratie tegen racisme benadrukt dat deelnemers afstand van elkaar moeten houden, anders wordt de betoging voortijdig afgebroken. Een onmetelijke hoeveelheid witte kruisjes hebben ze op straat getekend, voor het podium op het Willemsplein en op het voetpad van de Erasmusbrug. Daarop moeten de deelnemers gaan staan, zo houden ze afstand. Zo’n vijfduizend mensen komen naar het centrum van de Rotterdam voor de manifestatie, het voetpad van de Erasmusbrug staat tot aan de overkant vol. De deelnemers protesteren tegen racisme en Amerikaans politiegeweld na de dood van George Floyd.
De demonstratie staat gepland van 17:00 tot 18:30 uur, maar even voor 18:00 uur wordt het te druk. Voor het podium op het Willemsplein staat te veel mensen opeen. Burgemeester Aboutaleb besluit de demonstratie vroegtijdig te beëindigen.
ARCHIEF: Duizenden mensen protesteren op de Erasmusbrug voor BLM (2020)

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl