Wat doe je als kinderen van twaalf drugs gebruiken? Dordtse agenten Karin en Hanneke fietsen naar de ouders

Het zijn opmerkelijke cijfers. Ze werken allebei precies 28 jaar bij de politie, waarvan twintig jaar in het centrum van Dordrecht. En de laatste tien jaar vaak als vaste combinatie. Kortom: Been en Twigt kennen elkaar door en door. En weten exact wat ze aan elkaar hebben. Ook als ze hun gebied verlaten om aan te bellen bij een woning in pak 'm beet Stadspolders, Dubbeldam of Oud-Krispijn. Daar wacht dan een gesprek met verontruste ouders.

Recente verhalen op deze site over het drugsgebruik onder jongeren in Dordrecht werden bij elkaar honderdduizenden keren gelezen. "We zijn blij met de aandacht. Ouders schrokken van Lily's verhaal. Dit kan dus gebeuren met je kind. Het ging echt rond", zeggen de agenten. Van lezers kwamen er vragen: hoe worden deze jongeren geholpen? Weet de gemeente dit eigenlijk wel? En: ze worden toch niet aan hun lot overgelaten? Over die hulp, daarover gaat het nu.

Als je het hebt over de groep jongeren in en rondom de Kloostertuin, dan begint dat verhaal meestal bij de wijkagenten Been en Twigt. Hun gebied loopt van de Spuiboulevard aan de rand van het centrum tot de kades aan de Oude Maas en de Beneden Merwede, zeg maar de grachtengordel van Dordrecht. Ze zijn zoveel mogelijk op straat. En proberen, zoals het de Nederlandse wijkagent betaamt, met praatjes her en der een band van vertrouwen op te bouwen met de vaste gezichten.

"We kregen meerdere meldingen en signalen van buurtbewoners over de groep in de Kloostertuin", zegt Hanneke Twigt. "Vaak ging het over geluidsoverlast 's avonds. De Kloostertuin is een soort klankkast, waar het minste geluid ver draagt. Daar hebben we in samenwerking met de andere collega's van de politie in Dordrecht paal en perk aan gesteld: na tien uur in de avond moeten de bezoekers weg."

Een ander punt waren de dampen van hasj en wiet, die soms boven het grasveld hingen. Karin Been: "Als dat gebeurt terwijl er basisscholieren spelen tijdens hun pauze is het ook meteen klaar. Dan grijpen we in en sturen ze weg."

Een belangrijk moment was de aangifte van 'Hanna', de moeder van Lily. Daar kon politie wat mee. Het leidde tot de arrestatie van een vermeende jonge drugsdealer in juni. "Die actie heeft de situatie wel gekalmeerd", zegt Karin Been. Toch geven de agenten meteen toe dat de problemen met drugs daarmee nog lang niet het hart van Dordt uit zijn. Been: "Er zijn heel veel drugs in Nederland. Wij zien niet alles zien wat er gebeurt, dat gaat gewoon niet." En zomaar fouilleren mag ook niet. Dat is alleen toegestaan bij serieuze verdenking of als de burgemeester preventief fouilleren op wapens tijdelijk toestaat.

Maar volgens Been en Twigt is minstens zo belangrijk wat er gebeurt aan de 'zachte' kant van hun werk: op de fiets stappen en praten. Twigt: "Als we ons zorgen maken, en zien dat een jongere te vaak of te heftig onder invloed is, gaan we op zoek naar de ouders of verzorgers. Dat vertellen we de jongere wel vooraf. Die zie je vaak heel erg schrikken." Karin Been: "Vaak vertellen ze thuis dan al dat we eraan komen."

In de meeste gevallen voelen ouders al wel dat er iets niet pluis is. Een kind gedraagt zich anders. Maar soms is het echt een complete verrassing. 'Harddrugs? Mijn kind? Echt waar?', hoorden de agenten al meermaals. Door het opgebouwde vertrouwen met de jongeren wordt het na de eerste schrik eigenlijk altijd een constructief gesprek, zeggen Been en Twigt. Ze maken duidelijk dat ze er zijn om laagdrempelig mee te denken en niet om bijvoorbeeld, informatie door te spelen aan Jeugdzorg.

Zonder resultaat was zo'n gesprek nog nooit, zeggen de agenten. De wijkagenten brengen de ouders in contact met Antes Youz Verslavingszorg, in het centrum van Dordrecht. "Ook al kunnen ze het eerst soms niet geloven, alle ouders die we bezochten zijn daar uiteindelijk in gesprek gegaan", zegt Hanneke Twigt. Soms weten ouders het al wel. Karin Been: "Zo zag een moeder op Instagram een foto van haar dochter met bloeddoorlopen ogen en een joint in haar mond. Dan is het wel duidelijk."

Vermoedelijk is de stap naar de verslavingszorg geen overbodige luxe. Want het gebruik gaat regelmatig een stuk verder dan 'een blowtje roken'. Sommige jongeren slikken xtc, stampen ADHD-medicatie fijn, snuiven het op als oppepper en gebruiken tal van andere drugs. Hanneke Twigt: "Als een meisje van dertien xtc slikt kan dat echt mis gaan." Waarbij de politie wil benadrukken dat het op iedere leeftijd mis kan gaan. Been: "Iemand die echt niet goed wordt. Dat hebben we zien gebeuren. Soms zijn ze dan meteen genezen, maar soms ook niet."

Voormalige pastorie
Van de mooie Kloostertuin - of welke hangplek in de stad dan ook - gaat het na thuisbezoek van de wijkagenten naar de al even fotogenieke Kuipershaven in het historische centrum van de stad. Op nummer veertig woonde tot 1974 de pastoor van de aangrenzende Bonifatiuskerk aan de Wijnstraat in zijn pastorie. Dat jaar zou er veel veranderen. De kerk werd omgetoverd tot jongerensociëteit Bibelot en in de pastorie kwam verslavingsinstelling Bouman GGZ. Dit werd de plek in Dordrecht om mensen met een verslaving of problematisch gebruik te helpen. En dat is 47 jaar later nog steeds zo.

De open haard is nog zichtbaar in de - vermoedelijk - vroegere woonkamer van de pastoor. Gino Cornelius van Antes Youz Verslavingszorg voert hier zijn gesprekken. Cornelius is preventiedeskundige en komt in actie als de problemen en zorgen nog relatief klein zijn. Als de situatie ernstiger wordt, zoals bijvoorbeeld met Lily in de eerdere verhalen, dan zijn poliklinisch behandelaar Nienke Elan en haar directe collega's aan zet. Er staat een doosje tissues op tafel. En dat is niet voor niets.

Cornelius en Elan beleven drukke tijden. "Corona legt veel bloot. Ouders werken thuis en zien hun kinderen veel vaker. Dan valt op: hé, hij of zij doet raar, is anders dan normaal. We zien het ook aan de parken in de stad. Daar zitten meer groepen waar drugs worden gebruikt. Jongeren zien soms geen andere uitweg", zegt Gino Cornelius.

Ook de avondklok tijdens de lockdowns speelde een rol, zegt behandelaar Elan. "We zagen jongeren die compleet vereenzaamden en wegzakten in ellende. Maar er waren ook jongeren die elkaar wél opzochten en dan de hele nacht doorgingen tot ze weer 's ochtends om half vijf weer de straat op mochten. Dat is één of twee nachten wel te doen. Maar op een gegeven moment slaat de vermoeidheid toch toe. Dan is de stap klein om iets te nemen wat je oppept. Om het allemaal toch vol te kunnen houden."

Bij Youz zijn jongeren welkom van 12 tot 24 jaar. Valt het allemaal relatief mee, dan is een informatief gesprek met Gino al voldoende om op een goede manier vooruit te kunnen. Is de situatie al flink uit de hand gelopen dan is er in het uiterste geval een 'detox' met opname nodig van minstens drie weken. Eerst 'ontgiften' en daarna werken aan herstel. Een klinische behandeling gebeurt niet in Dordrecht, maar in Rotterdam.

De gemeente Dordrecht erkent het huidige probleem en ondersteunt Youz met extra middelen voor behandeling en preventie. Iedere ouder is er welkom voor gratis advies.

De tissues staan er dus niet voor niets. Cornelius en Elan voeren regelmatig indringende gesprekken. Want praten is het belangrijkste, vinden ze bij Youz. Daarna wordt pas gekeken naar eventuele medicatie.

Nienke Elan: "Waarom neemt iemand drugs? Wat is de precieze drijfveer? Dat kan onrust zijn. Maar ook angst, depressie, een eerder opgelopen trauma. Of een manier om agressie binnen de perken te houden." Er wordt de tijd genomen voor een gesprek. Een uur is geen uitzondering en levert soms confronterende conclusies op. "Er zijn vaak meerdere problemen die spelen. Daarom gaan we tijdens een intake alle levensgebieden af: school, dagbesteding, psychisch."

"Is de hond overleden? Of je ouders uit elkaar? Of red je het niet op school? Dan kan voor veel verdriet of stress zorgen. Het is waarschijnlijk niet verstandig om dan te beginnen met cannabis. Maar je verdooft misschien wel dat gevoel. Jongeren weten ook wel dat drugs niet goed zijn. Maar als je je niet goed voelt, is het vaak niet makkelijk om te stoppen. Dan moet je eerst echt op zoek naar die onderliggende oorzaak", zegt Gino Cornelius.

Een bekende vicieuze cirkel voor Nienke Elan is de adhd'er die gaat blowen om een rustiger hoofd te krijgen. Dat zorgt weer voor minder energie. Daar daalt de stemming van en met minder fut wordt huiswerk maken een steeds grotere opgave. De schoolprestaties gaan achteruit. Dat zorgt dan weer voor stress. En het einde van het liedje, zegt Elan, is dat er nog veel meer geblowd wordt. Het is dan zaak om die cirkel te doorbreken.

Gino Cornelius vraagt de jongeren soms om een logboek bij te houden. "Op welke momenten gebruik je? Zit daar een patroon in? Blow je bijvoorbeeld heel veel als je iedere vrijdagavond bij die ene vriendengroep zit? Dan is het misschien een goed idee om voortaan op vrijdag wat anders te gaan doen en de 'vrijdagavondvrienden' voortaan op dinsdag te zien." Nienke Elan: "Het mooist is als jongeren zelf ineens die 'klik' maken en inzicht in hun gedrag krijgen." Als de eerder genoemde adhd'er dus inziet dat hij door zijn cannabisgebruik rechtstreeks in een spiraal omlaag draait.

Overigens is volledig stoppen met drugs niet altijd meteen de inzet, zegt preventiemedewerker Cornelius. Soms laten jongeren weten niet te willen stoppen. "Dan is minderen een goede eerste stap, voordat we ons richten op helemaal stoppen." Verder is het vaak om de situatie beheersbaar te houden en de schade zo klein mogelijk. Op donderdagavond wiet roken of flink drinken is misschien niet handig als je vrijdagochtend vroeg op moet voor school of werk.

Nienke Elan: "Ouders moeten beseffen dat zo'n proces van minderen en stoppen vaak gaat met vallen en opstaan. Ouders zijn vaak gericht op het stellen van duidelijke regels. Dát helpt, denken ze. Vaak is een open gesprek veel belangrijker. Bijvoorbeeld de vraag: wat helpt jou om minder te drinken?"

Een andere 'klassieker' is het rijbewijs dat wordt beloofd op de achttiende verjaardag als er niet wordt gerookt en gedronken voor die tijd. Veel te abstract, denkt preventiemedewerkers Cornelius: "Dat is echt veel te ver weg voor een 14-jarige. 'Dat zien we tegen die tijd wel weer', denken veel jongeren dan." Bij Antes Youz Verslavingszorg geloven ze in het open gesprek. Laat je kind vertellen wat hij of zij doet en reageer er niet meteen op met een zwaar oordeel. Hou vooral contact.

De problematiek is momenteel 'pittig' in Dordrecht, vindt Nienke Elan. "Er zijn opmerkelijk veel groepen waar wordt gebruikt. Het gaat dan niet alleen om de Kloostertuin, maar ook om andere locaties. Verder valt op dat het middel Xanax (een Amerikaans kalmeringsmiddel, red.) populair is onder Dordtse jongeren." Een specifieke verklaring waarom het middel meer wordt gebruikt door Dordtse jongeren dan door hun leeftijdsgenoten in Rotterdam is er niet. Wel is duidelijk dat het wordt genomen tegen stress en onrust.

Dordtse jongeren zelf zeiden tijdens eerdere interviews dat het middel relatief makkelijk te verkrijgen is en goedkoop. Ook zou Xanax, behorende tot de familie van de welbekende 'pammetjes', als statussymbool gezien worden. Er zijn selfies in omloop waarbij jongeren zichzelf fotograferen met een pilletje voor hun gezicht. Formeel werkt het tegen paniek- en angststoornissen.

De jongerengroepen op het Eiland van Dordrecht zijn wel een punt van aandacht, zegt Elan. "De jongsten zijn vaak echt jong, soms zelfs pas twaalf of dertien. Daarin is Dordrecht wel uniek. En dan gaat het regelmatig om het gebruik van harddrugs. Jongeren die al wat ouder zijn en drugs gebruiken, nemen de jongsten dan mee in hun gebruik."

Gino Cornelius: "Ouders hebben soms ook geen idee. Dan is blowen in een gezin geen enkel probleem, omdat ze denken dat cannabis niet verslavend kan zijn. We weten inmiddels dat dat wel zo is." Hij wil benadrukken dat hij te bereiken is voor grote én kleine vragen, zonder dat iemand meteen 'in het systeem' belandt of loodzware gesprekken moet voeren. "We zijn zo laagdrempelig mogelijk. Iedereen met vragen kan bij ons terecht."

Ook wijkagenten Karin Been en Hanneke Twigt geloven in de kracht van voorlichting. "Vertel erover op school. Wat drugs met je doen en wat er kan gebeuren. En vertel dat vooral ook aan de ouders."