ROTTERDAM
Rotterdammers in flats moeten etensresten scheiden, gaan boa's straks op zoek naar bananenschillen bij het restafval?
14 oktober 2021, 08:01 • 8 minuten leestijd
In haar thuisland Zuid-Korea is het al jaren heel gewoon om etensresten apart te houden van het restafval. Inkyeong Kim kreeg een schuldgevoel toen het in Rotterdam niet hoefde. Maar sinds kort staan er in haar wijk Rotterdam-Blijdorp speciale bakken voor groente-, fruit- en etensresten, de zogeheten gfe. Daar wordt ze gelukkig van. Voor Inkyeong is het een kleine moeite, maar veel Rotterdammers zijn nog niet overtuigd van nut en noodzaak van het scheiden van keukenkliekjes. Voor de gemeente Rotterdam wordt dat een uitdaging.
In Rotterdamse wijken met veel laagbouw (rijtjeshuizen) wordt keuken- en tuinafval al apart ingezameld. Daar hebben bewoners een eigen rolcontainer in de tuin. Maar Rotterdam bestaat voor driekwart uit hoogbouw. In de wijken met veel flats en appartementen klinkt nu het startsignaal voor het scheiden van gfe.
Als eerste zijn Hoek van Holland, Pernis, Bergpolder en Blijdorp aan de beurt. Daar zijn op loopafstand grijze containers neergezet met op de deksel afbeeldingen van een afgekloven appel, pizzapunt en boterham. Deze gfe-containers zullen de komende twee jaar door hele stad opduiken. Want vanaf 1 januari 2024 zijn alle lidstaten van de Europese Unie verplicht om gfe te composteren en niet langer te verbranden.
Zonder chip krijg je de grijze bak niet open. Van de gemeente krijg je een brief met daarin de sleutel en een lijst met wat wel en wat niet in de grijze container mag. Bij een afhaalpunt kun je gratis een aanrechtbakje en een rol afbreekbare zakjes ophalen. In Blijdorp was er een stormloop op de bakjes waardoor meerdere bewoners er eentje misliepen. Bewoners van Blijdorp kunnen alsnog een bakje ophalen bij de Stadskwerkerij in hun wijk.
Wat mag wel en wat mag niet in de bak?
De 44-jarige Gijs en zijn gezin zijn enthousiast. "Wij houden alles netjes gescheiden." De wel/niet-lijst heeft hij nog wel nodig om te voorkomen dat er geen vervuiling in de gfe-bak terechtkomt. “Af en toe moet ik op de sticker kijken wat er wel of niet in mag. Dat is nog even wennen. Want sommige dingen zijn twijfelachtig, zoals een theezakje. Dat mag dan net weer niet”, vertelt hij.
Wat vinden bewoners in Rotterdam-Blijdorp van het scheiden van groente-, fruit- en etensresten?
Schillen, oude boterhammen, rottend fruit, vleesbotjes, oude snoepjes. Er mag heel veel in de gfe-bak, maar een paar dingen absoluut niet. Beschimmelde kaas wel, maar kaaskorsten niet. Koffiefilters met drab wel, maar koffiecups niet. Theezakjes mogen voorlopig ook nog niet omdat die gemaakt kunnen zijn van plastic. Dat gaat binnenkort veranderen.
Vanaf volgend jaar moeten alle producenten composteerbare theezakjes maken. “Dat is goed nieuws en dat zou het makkelijker maken als de producenten daar rekening mee houden”, zegt Blijdorper Gijs. Bloemen mogen wel in de bak. Groot en grof tuinafval moet naar het milieupark of moet je laten ophalen.
Plastic zakken vervuilen composteerproces
In de gfe-bakken zitten rolcontainers verborgen die één keer per week worden geleegd. Rick van Dongen is vuilnisman en hij controleert of de bewoners het allemaal goed doen. “Dingen die er niet in thuishoren, haal ik eruit en gooi ik de container voor restafval”, vertelt hij.
Hij is tevreden over de kwaliteit, maar treft nog te vaak een plastic zak aan. “Vaak gebruiken mensen nog plastic zakken om hun etensresten in te stoppen”, vertelt hij.
Het is een hardnekkig verschijnsel. Tijdens de proef vorig jaar bij de sterflats in Rotterdam-Prinsenland stopten veel deelnemers hun gfe in plastic zakken. “Het is heel belangrijk dat bewoners dat niet doen, want plastic is niet te composteren”, zegt Jeanine Wolfs van de gemeente Rotterdam. Zij is verantwoordelijk voor het uitrollen en in gebruik nemen van de gfe-bakken.
In de composteerfabriek worden plastic zakken uit de bergen etensresten gevist. Maar als ze kapot zijn gescheurd, is dat al stukken ingewikkelder en kunnen ze als microplastics het proces verstoren.
Hoe gaat het inzamelen van etensresten in wijken met veel flats en appartementen?
Let op het kiemplantje
Belangrijk is om op het symbool van een kiemplantje te letten. Alleen dan is het zakje te composteren en mag die mee in de bak. Het eerste rolletje afbreekbare zakjes krijgen Rotterdammers gratis van de gemeente. Daarna moeten ze die zelf kopen bij de supermarkt.
De prijs ligt veel hoger dan die van normale plastic zakjes en dat houdt Rotterdammers tegen. “De aanschaf kan oplopen, zeker als je een gezin hebt”, zegt een Blijdorper. Het gebruik van die zakjes is overigens geen must. Het aanrechtbakje kan direct geleegd worden in de gfe-bak.
Verbranden veel duurder dan composteren
De berg restafval van alle Rotterdammers is groot. Jaarlijks gaan zo’n dertig miljoen volle vuilniszakken de verbrandingsoven in. Daarmee wordt energie en warmte opgewekt, maar de uitstoot is vervuilend. De milieubelasting op verbranden wordt steeds duurder.
Composteren is veel goedkoper. Jaarlijks is de gemeente Rotterdam 400 miljoen euro kwijt aan het beheer van de stad. Dat gaat over afval ophalen en verwerken, de stad schoonhouden en het groenbeheer. Een kwart van dit bedrag wordt betaald uit de opbrengsten van de afvalstoffenheffing.
De precieze kosten voor het verwerken van afval houdt de gemeente Rotterdam geheim omdat de contracten met afvalverwerkers bedrijfsgevoelige informatie zou bevatten. Wel laat de gemeente los dat composteren van etensresten en tuinafval slechts één derde van de verbrandingsprijs bedraagt.
Van een aantal gemeenten in de provincie Utrecht zijn de bedragen wel bekend. Voor het verbranden van 1.000 kilo restafval betalen de Utrechtse gemeenten 154 euro en voor het verwerken van 1.000 kilo etensresten en tuinafval 85 euro. Dat scheelt bijna 70 euro per 1.000 kilo en is de helft goedkoper. Het Utrechtse prijskaartje is niet één op één naar de Rotterdamse situatie te vertalen, maar het scheelt al gauw miljoenen euro’s.
Een win-win-winsituatie
Gfe scheiden drukt niet alleen de kosten, het is ook goed voor een schonere leefomgeving. Het zijn de meeste kilo’s in ons huishoudelijk afval en die kunnen zo goed als volledig gerecycled worden tot compost, biogas en vloeibaar CO2. Dat laatste wordt gebruikt in de glastuinbouw.
Er is nog een voordeel. Hoe schoner ons restafval in de vuilniszak belandt, hoe groter de kans is dat de plastic verpakkingen hergebruikt kunnen worden. Plastic flessen en folies, blikjes en drankverpakkingen gaan in Rotterdam bij het restafval en worden daar door een nascheidingsinstallatie weer uit gehaald.
Nu zitten de zogeheten pmd’s besmeurd onder de etensresten en daardoor is de kwaliteit om te recyclen vaak te slecht en worden de plastics alsnog verbrand.
Gfe apart inzamelen is een win-win-winsituatie, maar dan moet het wel goed gebeuren. Stadsbewoners produceren niet zozeer meer afval, dat is zelfs veel minder in vergelijking met inwoners van kleinere gemeenten. Maar afval scheiden doen ze slecht en daardoor wordt er veel meer restafval verbrand.
In Rotterdam wordt eenderde van het afval gescheiden, in de gemeente Hoeksche Waard is dat al driekwart. Veel glas, papier en karton verdwijnt in Rotterdam nog gewoon in de vuilnisbak. De verklaring? Mensen wonen kleiner, hebben minder opbergruimte en vaak geen tuin.
Tuurlijk is mijn aandeel een druppel op een gloeiende plaat maar het is niet zo zinnig om daar cynisch van te worden en zelf niet mee te doen
Een 32-jarige vader in Rotterdam-Blijdorp heeft de brief ontvangen, maar er nog niets mee gedaan. “Ik vind het te veel afvalbakken in een klein huisje”, zegt hij. Het klimaatdebat vindt hij doorgeslagen. Er wordt te veel van consumenten verwacht en te weinig van bedrijven. Verhalen over de schadelijke stoffen die staalfabriek Tatasteel in IJmuiden uitstoot, demotiveren hem. “Laten ze daar maar eens beginnen, bij bedrijven is veel meer te behalen”, zegt hij.
Dat vindt ook Erol uit de Provenierswijk. Hij heeft nog geen brief gehad en twijfelt over het nut. “Zo’n Tatasteel mag vervuilen en een doodsimpele burger moet aardappelschillen bewaren. Dat werkt toch averechts.”
Vervuilende bedrijven schrikken Blijdorper Gijs niet af om zelf een kleine bijdrage te leveren. “Tuurlijk is mijn aandeel een druppel op een gloeiende plaat, maar het is niet zo zinnig om daar cynisch van te worden en zelf niet mee te doen”, zegt hij.
De gemeente Rotterdam is blij met de start in wijken met veel hoogbouw. "We zien de hoeveelheid elke week toenemen en de vervuiling met verkeerd afval valt mee", zegt Jeanine Wolfs. Op dit moment worden gfe-bakken in Prinsenland en ’s-Gravenland in Rotterdam-Oost geplaatst en vanaf november kunnen inwoners beginnen met scheiden.
Wethouder Vincent Karremans (VVD) over het scheiden van gfe in hoogbouw
Gfe scheiden verplicht?
Het is verplicht vanaf 1 januari 2024 voor alle gemeenten verplicht om organisch afval gescheiden in te zamelen. Voor huishoudens blijft afval scheiden voorlopig nog vrijwillig. “We gaan nu nog niet met boa’s in vuilniszakken kijken of daar bananenschillen of klokhuizen in zitten”, zegt wethouder Vincent Karremens (VVD).
De gemeente Rotterdam wil deelname stimuleren door het uitdelen van gratis aanrechtbakjes en gratis zakjes. In Oostenrijk geldt een strengere handhaving en riskeer je een boete als je je afval niet goed scheidt. Zover is het nog niet in Nederland en de landelijke politiek in Den Haag is daarvoor aan zet.
Handhaving en boetes zouden in het geval van de 32-jarige vader in Blijdorp een stok achter de deur zijn, net als het risico op een boete voor te snel rijden. “Als het echt moet, dan ga ik het wel doen. Maar nu nog niet.”
En de Zuid-Koreaanse Inkyeong Kim? Die is blij dat ze de gewoonte van haar vaderland hier in Rotterdam weer op kan pakken. "I'm very happy The Netherlands starts this system", zegt ze met een grote glimlach.
Wil je reageren? Heb je suggesties voor een verhaal over afval? Mail: marion.keete@rijnmond.nl
