CRUISESCHIP

9 iconische schepen van de HAL én eerste beelden van het nieuwste vlaggenschip

Schiedyk II en Statendam III
Schiedyk II en Statendam III © Nico Guns
Het nieuwste vlaggenschip van de Holland-America Lijn komt donderdag aan in Rotterdam: de Rotterdam VII. De aankomst van het schip is rond 9:00 uur te volgen via de livestream van Rijnmond. Reden om de negen meest iconische schepen van de HAL op een rij te zetten. Rijnmond vroeg HAL-deskundigen Nico Guns en Martien Hoegen een selectie te maken. Bonus: onderaan het artikel de eerste bewegende dronebeelden van het nieuwste vlaggenschip.

1. Nieuw Amsterdam II (1938-1974)

De Nieuw Amsterdam II
De Nieuw Amsterdam II © Nico Guns
De Nieuw Amsterdam was ook een vlaggenschip van de HAL, met in totaal plek voor 1.229 passagiers. Het schip werd later vooral bekend door haar rol in oorlogstijd. Toen de oorlog begon, had de HAL het schip voor de veiligheid in New York laten liggen, waardoor het behouden is gebleven én een rol kon vervullen tijdens de oorlog.
Die rol? Het vervoerde volgens de vereniging De Lijn bijna 400.000 personen, met name militairen. Nico Guns, auteur van verschillende geschiedenisboeken over de HAL, licht toe: “In het begin kwamen die uit Australië en Nieuw-Zeeland, het schip bracht ze naar Noord-Afrika. De soldaten moesten vechten tegen de Duitse generaal Erwin Rommel. Toen de Amerikanen na Pearl Harbour ook meededen aan de oorlog, vervoerde het schip ook hen naar de frontlinies. Mede door dit schip is Hitler verslagen.”

2. Westerdam I (1940-1965)

Westerdam I
Westerdam I © Nationaal Archief
De Westerdam I heeft het zwaarder te verduren gehad in de oorlog. Op de eerste dag van de oorlog, toen Duitsland Polen op 1 september 1939 binnenviel, werd de kiel van de Westerdam I, gelegd in een werf in Schiedam. Dat wordt gezien als de formele start van de bouw van een schip. Op 27 juli 1940, toen de Duitsers inmiddels ook in Nederland waren binnengevallen, ging het schip te water. De daarop volgende jaren zou het schip het zwaar te verduren krijgen.
Drie keer was het schip er bijna geweest: gebombardeerd door de Britten op 27 augustus 1942, gezonken en weer hersteld. Op 5 september is het schip – om te voorkomen dat het een barricade gaat vormen ten behoeve van de Duitsers – gesaboteerd door het verzet, gezonken en weer hersteld. Daar herstelde het vrij snel van, maar toen sloeg het verzet eind september opnieuw toe, zonk het weer en werd het wéér hersteld.
Het 157 meter lange gecombineerde vracht- en passagiersschip met twee M.A.N. dieselmotoren, voor 134 passagiers, overleefde uiteindelijk de wereldoorlog, en bleef nog bijna twintig jaar in de vaart.

3. Rotterdam V (1959-1997)

Het ss Rotterdam
Het ss Rotterdam © Siënna Letterie
SS Rotterdam is het bij het grote publiek bekendste schip van de HAL, mede omdat het schip aan de kade van het 3e Katendrechtse Hoofd ligt, gerenoveerd is en open voor bezoekers. Het schip vervoerde in september 1959 toenmalig kroonprinses Beatrix naar New York, nadat koningin Juliana het schip in september 1958 doopte als Rotterdam V. De kades van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij stonden vol tijdens de tewaterlating. 30.000 mensen wilden het meemaken.
“Wat zo bijzonder is aan het schip”, zegt Nico Guns, “is dat het vanaf het begin ontworpen is met een dubbele doelstelling: én passagiers vervoeren op de lijndienst naar Amerika, én luxe cruises over de hele wereld maken. Voor de cruises werden de afscheidingen tussen de kajuitsklasse en de ‘economy class’ opgeheven zodat de cruisegasten het gehele schip met alle faciliteiten tot hun beschikking hadden.” Met de jaren werd het cruisen een steeds belangrijker taak van dit schip.

4. Statendam III (1929-1940)

Statendam III
Statendam III © Nico Guns
In tegenstelling tot de Nieuw Amsterdam II, lag de Statendam III nog wél gewoon aan de Wilhelminakade toen de Duitsers op 10 mei 1940 Nederland binnenvielen. Het schip belandt middenin een vuurgevecht tussen de Duitsers en de Nederlandse troepen. De Duitsers bezetten de Zuidzijde van Rotterdam en beschieten onder meer met een mitrailleur vanaf het schip op de Nederlanders. De Nederlanders schieten terug. Er breekt brand uit. Dat wordt het definitieve einde van het 212 meter lange schip dat in 1929 in de vaart kwam en onder meer luxe cruises rondom Zuid-Amerika maakte.

5. Ryndam II (1951-1972)

Ryndam II
Ryndam II © Nico Guns
De Ryndam is één van de eerste specifieke ‘migrantenschepen’ van de HAL, vertelt Nico Guns. “Kort na de oorlog, toen veel mensen weg wilden uit Nederland omdat hier weinig werk was en weinig perspectief. De HAL zag daar brood in. Vóór die tijd was de accommodatie van schepen ingedeeld in drie klassen, maar op de Ryndam was er eigenlijk maar één grote ‘economy class’ die het ook de armlastige Nederlanders voor relatief weinig geld mogelijk maakte op een plezierige wijze de emigratieovertocht te maken. De HAL heeft met dit veel geld aan de emigranten verdiend.”
Het schip was in eerste instantie ontworpen als vrachtschip, maar nog tijdens de bouw kwam de directie van de HAL op het idee om het af te bouwen tot een goedkoop passagiersschip. Guns: “Het schip was wel een ‘zwabberschuit’. Het was ontworpen op zware lading, maar mensen zijn nou eenmaal veel lichter. Daardoor lag het minder diep en ‘vast’ en had het een onrustige zeegang die snel tot zeeziekte onder de passagiers leidde dan bedoeld.” Martien Hoegen van Vereniging de Lijn vertelt dat het schip later, in de jaren zestig, als universiteit de wereld rondvoer. “Terwijl aan boord met excursies landen werden aangedaan."

6. De allereerste Rotterdam (1873-1883)

Ook een iconisch schip is de allereerste Rotterdam (voor beeld, klik op deze link). “Die vertrok in 1872 als eerste schip van toen nog de NASM (voorloper HAL, red.) naar Amerika”, zegt Hoegen. Het schip voer met een snelheid van 10.5 knopen, was ongeveer tachtig meter lang en had plek voor 396 passagiers, waarvan acht in de eerste klasse. Volgens Guns zou de HAL met dit schip de lijndienst op New York willen openen. Maar de bouwwerf leverde het schip niet tijdig op. Toen moest de NASM voor die eerste overtocht een schip van de Rotterdamsche Lloyd huren.
Volgens de website van De Lijn was de uiteindelijke eerste vaart van de allereerste Rotterdam op 15 oktober 1872 naar New York. Guns: “Nederland had een lange traditie van varen op Nederlands-Indië; daar was de Rotterdamsche Lloyd helemaal op ingeschoren. Maar de NASM/HAL realiseerde zich dat er ook in Amerika goed geld te verdienen was. De landverhuizers, vooral Oost-Europeanen vertrokken destijds vooral uit buitenlandse havens. Nederlandse rederijen liepen daardoor veel geld mis."
Toen het schip een decennium in de vaart was, in 1883, strandde het voor de kust van Zeeland. Het was niet te redden en brak doormidden.

7. Statendam IV (1957-1982)

Statendam IV
Statendam IV © Nico Guns
De Statendam IV was ‘het allereerste schip van de HAL dat in een droogdok werd gebouwd’, zegt Martien Hoegen, voorzitter van de Vereniging De Lijn, voor (oud)-medewerkers van de HAL. Bouwwerf was Wilton Fijenoord NV. Bij de eerste proefvaart in 1956, schrijft Het Vrije Volk, raakte het schip op drift. “Het 24.000 ton metende schip, dat nagenoeg krachteloos was overgeleverd aan storm en stroom, vroeg zondagmorgen dringend om sleepbootassistentie. (…) In de loop van de avond hebben drie sleepboten (…) na eindeloos veel moelijkheden, het machteloze zeekasteel in de macht van hun vijfduizend paardenkrachten gekregen.” De tweede proefvaart ging wel goed.
In eerste instantie zou het schip fungeren op de lijndienst, schrijft de Vereniging De Lijn. In 1971 werd het omgebouwd tot exclusief cruiseschip. Zo deed het voor de HAL dienst tot 1982.

8. Prinsendam I (1973-1980)

PrinsendamI
PrinsendamI © Nico Guns
De eerste Prinsendam, die in de vaart kwam in 1973, kon een snelheid varen van 21 knopen en had accommodatie voor 446 passagiers. Volgens de vereniging De Lijn was dit het laatste in Nederland gebouwde cruiseschip. Guns: “Het schip was meteen helemaal gebouwd als cruiseschip. Het voer niet als lijnschip op Noord-Amerika, maar ging meteen cruisen in de warme wateren van de Pacific of in de koude wateren van Alaska.
Na zeven jaar sloeg het noodlot toe. In de machinekamer sprong een dieselolieleiding kapot. De dieselolie vernevelde over de gloeiend hete motoronderdelen en dat vatte vlam. “Daar is toen niet meteen optimaal tegen opgetreden, met als gevolg dat men de brand niet meer onder controle kreeg.” Dobberend voor Alaska gingen de passagiers van boord in reddingsboten. Het schip zelf was reddeloos en zonk uiteindelijk. Readers Digest schreef een uitgebreid verhaal over die laatste vaart.

9. Schiedyk II (1949 – 1968)

Schiedyk II
Schiedyk II © Nico Guns
Schiedijk II is een een voorbeeld van een van de vrachtpassagiersschepen van de HAL, zegt Guns. (Alle schepen bij de HAL die eindigen op ‘dyk’, zijn voornamelijk voor de vracht, alle schepen die eindigen op ‘dam’ zijn passagiersschepen.) Guns: “De Schiedyk voer langs allerlei continenten om lading op te halen en af te gegeven. Aan boord van het schip was ook plek voor twaalf passagiers. Die passagiers moesten wel de tijd hebben, want een vrachtschip maakt een ronde langs verschillende havens en gaat meestal niet per se direct op je eindbestemming af.”
Wat is de link van het zeilschip de Halve Maen, het schip waarmee Henry Hudson in 1609 de later naar hem vernoemde rivier opvaart, met de Holland-America Lijn? Lees het hier:
Bekijk hier de eerste bewegende beelden van het nieuwste vlaggenschip de Rotterdam VII:
Eerste beelden van de Rotterdam VII van HAL

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl