VERGETEN VERHALEN

400 jaar haven Hellevoetsluis in beeld: van 17e-eeuwse oorlogshaven tot grootste recreatiehaven van Nederland

De haven van Hellevoetsluis in 1933
De haven van Hellevoetsluis in 1933 © Streekarchief Voorne-Putten
Op 16 oktober 1621 is dé oorlogshaven van Nederland klaar: de haven van Hellevoetsluis. In opdracht van de Staten van Holland is in 1604 begonnen met de aanleg omdat de Rotterdamse Admiraliteit De Maze een haven nodig heeft voor de oorlogsvloot. Dit weekend wordt het 400-jarig bestaan van de haven van Hellevoetsluis gevierd.
Het wordt een haven met een roemruchte historie. Admiraal Michiel de Ruyter vertrekt met De Zeven Provinciën vanuit Hellevoetsluis voor zijn zeereizen. Piet Heyn brengt er de Zilvervloot aan land en stadhouder Willem III maakt vanuit Hellevoetsluis de overtocht naar Engeland om de troon op te eisen.
Het vertrek van vloot van Willem III in 1688 vanuit Hellevoetsluis
Het vertrek van vloot van Willem III in 1688 vanuit Hellevoetsluis © Streekarchief Voorne-Putten
Nog altijd is er een sluis op de plek waar in de 17e eeuw de oorlogshaven is aangelegd. Bob Benschop van het Streekarchief Voorne-Putten neemt ons mee naar de Westkade waar we de huidige sluisdeuren goed kunnen zien.
"Voor de aanleg van de haven was hier ook al een sluis", vertelt Benschop. "Dat was een uitwatersluis voor de afwatering van de polder. De kreek die erachter lag, is omgevormd tot de haven en het sluisje werd vervangen door een schutsluis waar de oorlogsschepen doorheen konden."
Kaart van de haven van Hellevoetsluis in 1621
Kaart van de haven van Hellevoetsluis in 1621 © Streekarchief Voorne-Putten
Admiraliteit De Maze moet in de 17e eeuw uitwijken naar Hellevoetsluis omdat de Rotterdamse niet goed bereikbaar is voor de schepen vanwege de verzanding van de Maas. De komst van de marine brengt Hellevoetsluis werkgelegenheid.
Benschop: "Wat begon als een kleine nederzetting met een paar huisjes, groeide uit want er was genoeg werkgelegenheid. Dan zie je vanzelf ook een kerk verschijnen, een stadhuis en de molen." Toch kan er niet onbeperkt gebouwd worden, want buiten de vesting en op de marinewerf mogen geen huizen gebouwd worden.
"Dat was wel een gekrioel", weet Benschop, want meer dan 225 woningen zijn er niet in die tijd. "Als je beseft dat er in de 19e eeuw zo'n 4500 inwoners waren, dan snap je dat het geen uitzondering was dat er in sommige huizen 20 tot 30 mensen woonden. Elk kamertje werd aan een ander gezin verhuurd."
Tekst gaat verder onder de twee afbeeldingen
Kaart van Hellevoetsluis in 1675
Kaart van Hellevoetsluis in 1675 © Streekarchief Voorne-Putten
De haven en vesting in 1745
De haven en vesting in 1745 © Streekarchief Voorne-Putten
De vorm van de haven en de sluis zijn nog hetzelfde als vierhonderd jaar geleden. "Maar 17e-eeuwse restanten zijn schaars", zegt de historicus Benschop. "Het Prinsehuis met de omliggende gebouwen is nog wel uit de 17 eeuw, maar veruit het meeste wat je in de vesting ziet, is 19e-eeuws."
De haven in 1870
De haven in 1870 © Streekarchief Voorne-Putten
De marine heeft Hellevoetsluis in fases verlaten. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) wordt er anders oorlog gevoerd, er worden vliegtuigen ingezet die een haven kunnen bombarderen. De strategische ligging van de haven van Hellevoetsluis verliest daarmee belang. In het jaar 1933 vertrekt de grootste werkgever uit Hellevoetsluis: de marinewerf.
De sluiting van de marinewerf was de doodsteek voor Hellevoetsluis als marinehaven
Bob Benschop
De haven van Hellevoetsluis in 1933
De haven van Hellevoetsluis in 1933 © Streekarchief Voorne-Putten
Pas in de jaren vijftig van de 20e eeuw begint Hellevoetsluis weer op te krabbelen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) is een deel van de plaats afgebroken. De Watersnoodramp (1953) heeft veel schade aangericht.
De aanleg van de Deltawerken zorgt voor de omslag. Hellevoetsluis wordt de werkhaven voor de bouw van de Haringvlietdam. Daar komen dagjesmensen op af die met een rondvaartboot naar de aanleg van de dam kunnen gaan kijken. "En toen de dam eenmaal klaar was, werd het Haringvliet zoet water. Dat was gunstig voor de watersport." Bob Benschop vertelt dat de haven en het Kanaal door Voorne daarna opnieuw zijn ingericht: "En nu is Hellevoetsluis met zo'n 1700 ligplaatsen de grootste recreatiehaven van Nederland."
De sluis bij de haven van Hellevoetsluis in 2021
De sluis bij de haven van Hellevoetsluis in 2021 © Rijnmond
Hellevoetsluis viert het 400-jarig bestaan van de haven onder meer met een film van en voor Hellevoeters. Ook zijn er het hele weekend activiteiten in en rond de haven.

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl