NIEUWS

'Ambtenaren die sloopvergunning Henkes-muur gaven zijn schurken'

'Het scheikundelokaal' van Dolf Henkes
'Het scheikundelokaal' van Dolf Henkes © Hogeschool Rotterdam
Het behoud van een muurschildering van de overleden Rotterdamse kunstenaar Dolf Henkes zou de Hogeschool Rotterdam meer dan een miljoen euro gekost hebben. Dat was het volgens de onderwijsinstelling niet waard en daarom ging de sloopkogel er vorige week doorheen. Maar de gemeente gaat ook niet vrijuit, zegt Albert Breur die jarenlang met Henkes bevriend was. Hij is geschokt. "Ze hebben wel netjes een vergunning gevraagd. En gekregen!'
"Schurken", zo noemt Breur (77) ambtenaren van de gemeente Rotterdam die met het vingertje naar de Hogeschool Rotterdam wijzen als het gaat over de gesloopte muurschildering van zijn vriend Dolf Henkes. "Als je een vergunning krijgt, mag je ermee doen wat je wil." Toen Breur in zijn ochtendkrant las dat er weer een schildering van Henkes vernietigd was, raakte hem dat diep. Maar nu klinkt hij laconiek. "Wat kan je er aan doen? Je kan het niet meer terug metselen. Dit is waarin Rotterdam goed is: slopen."
Het is niet de eerste keer dat een werk van Henkes verdwijnt vanwege een verbouwing. In de Rotterdamse schouwburg die in de jaren '80 tegen de vlakte ging, zaten Henkes' belangrijkste werken, zegt Stijn Kemper. Kemper is Henkes-kenner en organiseert exposities over zijn werk in verhalenhuis Belvedère op Katendrecht, de geboortegrond van Henkes. "Henkes is toen stampend het stadhuis in gegaan om zich daar tegen uit te spreken." Maar dat heeft niet mogen baten. Volgens Breur is de toenmalige wethouder nog bij Henkes thuis op bezoek gegaan om het uit te leggen. Maar gesloopt zou er worden.
En nu is er dus weer een werk van Henkes kapot: het Scheikundelokaal, een muurschildering die hij in de jaren '50 maakte in opdracht van raffinaderij Caltex in de Botlek, later overgenomen door Nerefco. In 2005 werd het werk na een donatie verscheept naar het pand van de Hogeschool Rotterdam in Kralingen. "Daar is zelfs een film van gemaakt", zegt Linda Malherbe, eveneens Henkes-kenner bij Verhalenhuis Belvedère. "Het was een enorme gebeurtenis." "Geruisloos had de Hogeschool Rotterdam de muurschildering willen afvoeren", vermoedt Breur. "Maar dat is dus niet gelukt. Dat zullen ze wel jammer vinden."

Taxatiewaarde te laag


De verklaring van de Hogeschool voor de sloop is dat het werk getaxeerd is en dat de taxatiewaarde vijftien keer zo laag was als de kosten die hadden kunnen oplopen tot meer dan een miljoen euro. Oorzaak van deze hoge kosten is dat de bouw dan tijdelijk stil gelegd had moeten worden, volgens woordvoerder Desiré de Jong.
"Dat slaat echt nergens op", zegt Ruud van der Velden, raadslid voor de Partij voor de Dieren in de gemeenteraad van Rotterdam, en kunsthandelaar. "Dit werk valt helemaal niet te taxeren. Dit is een werk van monumentale waarde. Die kun je niet uitdrukken in geld. Een muurschildering is niet verhandelbaar. Als je langs het voormalige postkantoor in het centrum loopt, kun je de gebrandschilderde ramen van Louis van Roode zien. Die hebben cultuurhistorische waarde. Maar je kunt ze niet kopen. Het is niet zo dat kunst geen waarde heeft omdat je het niet kunt kopen."
Van der Velden stelde begin dit jaar in de gemeenteraad voor om kunstwerken aan muren, zoals schilderingen en mozaïeken, een monumentale status toe te kennen. Zonder dat is het werk volgens hem namelijk niet te beschermen. Maar daar wilden de wethouder voor Cultuur, Saïd Kasmi (D66) en de meerderheid van de gemeenteraad niet aan.

Migratiegeschiedenis

Volgens Malherbe en Breur is de waarde van Dolf Henkes' werk voor Rotterdam onschatbaar groot. "Henkes was een verteller. Hij was de chroniqueur van de stad in de markantste jaren van de Rotterdamse geschiedenis. Henkes leefde van 1903 tot 1989. Hij schilderde de opkomst van de haven, het bombardement en de migratiegeschiedenis, zegt Malherbe. "Ik leerde hem pas kennen toen ik me in de geschiedenis van de stad ging verdiepen. Zocht ik informatie over de Chinese gemeenschap in Rotterdam? Dan kwam ik uit bij Henkes. Wilde ik iets weten over de joodse of de Antilliaanse bevolkingsgeschiedenis van Rotterdam? Dan kwam ik ook uit bij Henkes. Henkes vertelde het verhaal van de stad met zijn schilderijen."
Veel werk van Henkes is wel bewaard gebleven, ook al zat het vast aan een muur. In De Kuip werden tijdens een verbouwing schilderingen (op doek) van Henkes achter een muur ontdekt die in 2015 gerestaureerd en nog steeds te bewonderen zijn. Een brandweerkazerne in Papendrecht liet een paar maanden geleden in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Verhalenhuis Belvedère een muurschildering verplaatsen naar een loods in Rotterdam. De uiteindelijke bestemming moet nog gevonden worden. Deze verhuiskosten waren lager dan ze voor de Hogeschool Rotterdam geweest zouden zijn, denkt Kemper. "De schildering op het stukwerk was al overgezet op panelen in frames. Die konden gemakkelijk weggehaald worden."

Wat wist de gemeente?


Dat de gemeente Rotterdam niets van de sloop afwist, zoals wethouder Cultuur, Kasmi, zegt, vindt Van der Velden ongeloofwaardig. "Alle werken van Henkes staan geregistreerd bij het CBK. Als de gemeente er bij het afgeven van de sloopvergunning niets vanaf wist, hebben ze zwaar gefaald."
De woordvoerders van wethouder Kasmi en de dienst Stadsontwikkeling, die sloopvergunning afgegeven heeft, willen niet antwoorden op de vraag of de gemeentelijke diensten nu wel of niet op de hoogte waren van de sloop van het kunstwerk. "De gemeenteraad heeft schriftelijke vragen gesteld. Die moeten we eerst beantwoorden."

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl