Gerse Vrouwen, een expositie over de geschiedenis van de Rotterdamse vrouwenbeweging: wie was Tante Sjaan en wat zongen de Houten Kelen?

Op de zolder in het pand van Dona Daria, het Rotterdamse centrum voor emancipatie en inclusie, treft Amanda Wams twee jaar geleden de archieven aan van een aantal van die belangenorganisaties. "Dit mag niet verloren gaan", denkt ze meteen en komt op het idee voor een expositie.

"Little did I know", zegt Wams daar nu over. Maar twee jaar later is het wel zover: de expositie Gerse Vrouwen is er. In Galerie en Erfgoedlab DIG IT UP in Rotterdam is de expo vrijdag geopend.

Als we curator Anouk van Mil de dag voor de opening ontmoeten bij DIG IT UP is ze nog druk bezig om de laatste hand aan de expositie te leggen. "Gerse Vrouwen is een tentoonstelling die het verhaal vertelt over de Rotterdamse vrouwenbewegingen aan de hand van archiefmateriaal wat we gevonden hebben bij Dona Daria op zolder", vertelt ze.

"We hebben geprobeerd daar een aantal rode draden uit te destilleren en dat zijn vier thema's geworden: dat is Gerse Vrouwen en hun maatschappelijke positie, Gerse Vrouwen die hun eigen podium creëren, Gerse Vrouwen en zelfbeschikking over hun lijf en tot slot de zwarte, migranten- en vluchtelingenbeweging die in Rotterdam een hele belangrijke rol heeft gespeeld."

Het is een Rotterdamse expositie met het verhaal van de Rotterdamse vrouwenbeweging. Anouk van Mil geeft twee voorbeelden: de eerste is Tante Sjaan. Dat was een fictieve figuur, de naamgever van een aantal symposia vanuit Studium Generale van de Erasmus Universiteit werden georganiseerd. Die zijn echt baanbrekend geweest en hebben geleid tot gedachte- en beleidsverandering in Nederland."

Het gaat dan om zaken op het gebied van gezondheidszorg en beeldvorming in de media. "Ze zijn bijvoorbeeld bij Sonja Barend op televisie geweest, ze hebben echt hun stem laten horen op een aantal thema's die belangrijk waren voor vrouwenrechten", aldus Van Mil. Het tweede echt Rotterdamse voorbeeld is het feministisch vrouwenkoor de Houten Kelen. In de archieven zijn veel liedboeken gevonden van het koor. Van Mil heeft ook met oud-leden gesproken. Eén van de vrouwen vertelt haar dat ze niet mooi zongen maar wel keihard en dat was het idee: 'we moeten ons laten horen en zelf dat podium creëren'.

"We moeten ons realiseren op welke schouders we staan", meent projectleider Amanda Wams. "We moeten realiseren welk harde werk is geleverd, waar ik hopelijk blijvend de vruchten van mag plukken. En de generaties na mij ook weer." Ze noemt als voorbeelden het tegengaan van seksueel geweld, vrije abortus en anticonceptie.

"Je ziet nu dat die onderwerpen in conjectuur leven. Dan wordt het weer conservatiever en wordt er weer aan stoelpoten gezaagd om dat soort rechten terug te nemen", vervolgt Wams. "Ik denk dat we moeten blijven vechten en moeten blijven opstaan dat je baas over eigen buik, baas over eigen lichaam, baas over eigen hoofd blijft en bent. We zijn nog lang niet klaar. Er is heel veel gerealiseerd en nu zie je dat organisaties die rechten weer proberen af te pakken dus het is nog niet af."

Het is een hele klus geweest om het archiefmateriaal dat Amanda Wans op de zolder aantreft, uit te zoeken. Een inhoudelijke klus, maar ook een fysieke uitdaging. "Het heeft twintig jaar stof liggen vangen", zegt archivaris Brandy Sanmoeradi. "We gingen hier aan het begin niet aan de slag zonder beschermend pak en mondkapje".

Sanmoerdi is namens het Stadsarchief Rotterdam belast met het uitzoeken van het archief. Op de zolder bij Dona Daria laat ze nog een paar laatste dozen zien die nog moeten worden uitgezocht. "Kijk, het is heel vies", zegt ze terwijl ze een A4'tje uit een doos haalt. "Je krijgt er echt vieze handen van."

Het archiefmateriaal van vrouwenorganisaties als de Rotterdamse Vrouwenraad, het Vrouwenhuis Rotterdam, de Vrouwenrechtswinkel Rotterdam, Technica en Dona Daria is de basis voor de expositie Gerse Vrouwen. Sanmoeradi heeft alles door haar handen laten gaan en bekijkt wat er moet worden bewaard. In de zogeheten schone ruimte zorgen vrijwilligers ervoor dat de papieren op een goede manier gearchiveerd worden. De archieven worden opgenomen in de collectie van het Stadsarchief Rotterdam.

We zijn er ontzettend blij mee", zegt Anouk de Haas van het Stadsarchief. "Dit is een prachtige aanwinst want de Rotterdamse vrouwengeschiedenis is heel belangrijk dus we zijn blij dat we zulke rijke bronnen kunnen toevoegen aan onze collectie."

Een berg stoffig archiefmateriaal op een zolder is uitgegroeid tot een bijzonder Rotterdams samenwerkingsproject. Professionals en vrijwilligers, vrouwenorganisaties en erfgoedorganisaties hebben de handen ineen geslagen om te Rotterdamse emancipatiegeschiedenis te ontsluiten, te bewaren en te laten zien.

"Het voelt als een belangrijke taak om het goed te vertellen", zegt Anouk van Mil, die naast curator van de tentoonstelling ook vrijwilliger is geweest bij het uitzoeken van het archiefmateriaal. "Aan de andere kant zijn we gebonden aan de archieven die we hebben, dus we hebben niet te illusie dat we een volledig beeld kunnen geven. We kunnen een beeld geven van de geschiedenis van de vrouwenbeweging in Rotterdam op basis van wat de archieven ons vertellen. We vragen dan ook of mensen die komen nog aanvullingen kunnen doen, want wat wij hier vertellen is wat wij hebben gevonden."