De toekomst van corona is moeilijk te voorspellen: ‘Het kan drie, maar ook tien jaar duren’

Het is dag 625 van de epidemie in Nederland. We hebben in bijna twee jaar tijd meerdere lockdowns meegemaakt, hielden ons aan basismaatregelen als het dragen van een mondkapje of houden van anderhalve meter afstand en het merendeel van de bevolking vaccineerde zich om beter tegen het virus beschermd te zijn. En dat hielp: de besmettingscijfers daalden en de maatregelen werden versoepeld.

Maar een maand geleden stegen de coronacijfers weer. Donderdag kwamen er 16.634 coronabesmettingen binnen bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM): een dagrecord. Het oude record dateerde van 20 december, toen er 12.997 besmettingen werden gemeld.

Daarnaast ging Rotterdam donderdag als eerste stad van Nederland door de grens van 1000 coronadoden. Het aantal coronapatiënten in de ziekenhuizen blijft stijgen. Op dit moment behandelen ziekenhuizen bijna 1700 mensen met corona, het hoogste aantal sinds 23 mei.

Aan verschillende collega’s wordt gevraagd om bij te springen op de covid-afdeling, zei viroloog Marion Koopmans van het Erasmus MC eerder tegen Rijnmond. “De ziekenhuizen willen vermijden dat de reguliere zorg wordt uitgesteld zoals is gebeurd in de vorige winter. Alleen als het zo doorgaat, komt dat wel weer in beeld.”

Gezien de stijgende besmettingscijfers en ziekenhuisopnames, wordt de roep om maatregelen steeds groter. Maanden geleden werden we nog verblijd met versoepelingen, nu zullen door demissionair minister Mark Rutte en demissionair minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge strengere maatregelen worden aangekondigd. Betekent dit de laatste keer, of moeten we wennen aan een lockdown in de winter?

Volgens viroloog Ab Osterhaus is dat moeilijk te voorspellen. “Je hebt pandemieën die twee tot drie jaar duren, waarbij het virus jaarlijks terugkomt als een minder gevaarlijk wintervirus. Maar je hebt ook pandemieën waarbij het nog tien jaar kan duren. Het is niet gek als het virus blijft circuleren, want als het steeds een beetje verandert, zakt de immuniteit weg en kan je jaarlijks besmet worden.”

Osterhaus: “Dat weten we ook van twee andere coronavirussen - twee wintergriepvirussen - die jaarlijks terugkomen. Dat zijn ook virussen die in het verleden een keer zijn geïntroduceerd vanuit een vleermuisreservoir.”

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) stelden afgelopen week een rapport op met vijf scenario’s die laten zien wat er de komende jaren in de wereld kan ontstaan. Bij een van die toekomstbeelden, het ‘griep-plus’ scenario, blijft het virus circuleren, zonder dat het voor het overgrote deel van de bevolking een gevaar vormt.

Annemieke van der Eijk, viroloog van het Erasmus MC, vindt dit een waarschijnlijk scenario. Ze deelt de mening dat het virus de komende jaren nog blijft rondgaan in Nederland. “Het virus circuleert al twee jaar. We weten inmiddels dat mensen die immuniteit hebben opgebouwd, toch besmet kunnen raken. Dus ik verwacht niet dat het virus zomaar langzaam uitdooft.”

Maar als dat zo is, hoe ziet de viroloog dan de toekomst tegemoet? Volgens Van der Eijk is het hebben van een goede immuniteit heel belangrijk, om zo een zorginfarct te voorkomen. Bij zo’n infarct wordt de druk op de zorg onhoudbaar en kunnen niet langer coronapatiënten worden opgenomen.

“We moeten het zorgsysteem robuuster maken. We hebben een nieuwe ziekte die bovenop de andere ziektes komt, wat in de winter voor een hogere druk op de intensive care zorgt.”

Daarbij is het belangrijk om meer inzicht te krijgen in hoe het covidseizoen samenvalt met het griepseizoen, én wanneer de immuniteit bij mensen afneemt. Volgens Van der Eijk kan je daar dan beter op inspelen, zonder dat het leidt tot strenge maatregelen. “Denk bijvoorbeeld aan het sneller geven van een boosterprik aan kwetsbare patiënten of het breder uitrollen van de griepvaccinatie.”

Osterhaus denkt dat antivirale geneesmiddelen ook nog een belangrijke rol kunnen gaan spelen, zoals een covidpil die de klachten van coronapatiënten onder controle moet houden. “De komst van deze middelen kan ervoor zorgen dat mensen niet in het ziekenhuis terechtkomen.”

Ondanks dat, houden beide virologen een slag om de arm als het gaat om het schetsen van het toekomstscenario. “Gaat iemand voor de zevende keer een coronavaccin halen? Krijgen we te maken met besmettelijkere varianten? Dat zijn factoren die nog veel onzekerheid brengen”, zegt Van der Eijk.

“Het is moeilijk te voorspellen”, benadrukt Osterhaus. “Wij waren van het begin af aan van mening dat dit een ernstige pandemie zou zijn. Eentje die niet in een jaar over zou zijn. Hoelang we er nog mee te maken krijgen, is ook afhankelijk van de maatregelen die genomen worden en de acceptatie daarvan.”

Van der Eijk snapt de frustratie bij mensen over de aangekondigde maatregelen, maar benadrukt ook dat het allerbelangrijkste is dat we nu een snelle verspreiding zien van het virus, en we het opnieuw met elkaar moeten doen. “Anders gaat een milde lockdown ook niet helpen.”