Vernieuwing op Varkenoord: Hoe de Feyenoord Academy bij de Europese top wil gaan horen

“Hoge intensiteit. Creativiteit. Dynamiek. Variatie. Initiatief. Aan- en terugsluiten.” Moeiteloos somt Koen Stam de kernwaarden op waar de vernieuwde voetbalvisie van Feyenoord algemeen aan moet voldoen.Sinds deze zomer is Stam verantwoordelijk voor de implementatie van de visie door de hele club. “Een cruciale rol”, meent Rini Coolen, die net als Stam ook sinds de zomer een nieuwe rol heeft binnen Feyenoord. Hij is hoofd jeugdopleiding geworden.

Samen met Raymond van Meenen ontvangt het drietal ons met open armen op Varkenoord, dat op alle vlakken is vernieuwd. Niet alleen is er onder de rook van De Kuip sinds ruim twee jaar een prachtig innovatief jeugdcomplex verrezen, er wordt ook gewerkt volgens een nieuwe werkwijze die ervoor moet zorgen dat de jeugdopleiding van Feyenoord zich kan meten met de top van Europa.

“Dat klinkt inderdaad ambitieus”, zegt Coolen. “Maar wij denken dat het realistisch is. Alle facetten zijn aanwezig om ons qua jeugd te mengen tussen de Europese topclubs. Onze ambitie is om in 2026 de helft van de selectie te laten bestaan uit zelf opgeleide spelers. We doen er alles voor om dat voor elkaar te krijgen.”

De hervorming van de jeugdopleiding begon eind 2020. Het was een publiek geheim dat er wrijving was tussen de oude en nieuwe generatie jeugdtrainers op Varkenoord. Om te zorgen voor een nieuwe organisatiestructuur riep technisch directeur Frank Arnesen de hulp in van Sportsology. Dit Engelse bedrijf stelde een werkgroep van acht Feyenoord-medewerkers samen om te praten over de te voeren koers van de club.

Uit die oorspronkelijke groep zijn met Mark Koevermans, Rick Cost en Stanley Brard inmiddels drie mannen vertrokken. Laatstgenoemde is als hoofd jeugdopleiding vervangen door Rini Coolen, bij wie Head of Academy op het visitekaartje staat. Na het onderzoek van Sportsology plakken er ook Engelstalige titels aan de functies van Koen Stam en Raymond van Meenen. Zij zijn respectievelijk Head of Methodology en Head of Operations.

Van Meenen is sinds de zomer verantwoordelijk voor alles waarbij geen bal is betrokken, zoals de wedstrijdorganisatie, spelersbegeleiding en studie. Ook moet de voormalig scheidsrechter uit het betaald voetbal ervoor zorgen dat de samenwerking tussen de Feyenoord Academy en de A-selectie wordt verbeterd.

Een klein voorbeeld van de kortere lijn tussen de opleiding en Feyenoord 1 is het initiatief om maandelijks iemand uit te roepen tot Academy Speler van de maand. Hij wordt dan nadrukkelijk betrokken bij de ploeg van Arne Slot, zoals deze week gebeurde met Ömer Gündüz. De 20-jarige middenvelder liep vorig seizoen een zware knieblessure op, maar mocht afgelopen week zijn opwachting maken bij een training van het eerste elftal. Vorige maand was de 13-jarige Kelvin Neijenhuis de eerste Academy Speler van de maand. De spits van Feyenoord Onder 15 kreeg een kijkje achter de schermen bij de selectie.

Van Meenen hamert op de samenwerking tussen opleiding en het eerste elftal. Het ronde Feyenoord-logo heeft in het nieuwe gebouw op Varkenoord een prominente plek gekregen. Rondom het logo prijken grote afbeeldingen van Wim Jansen, Giovanni van Bronckhorst, Georginio Wijnaldum en Robin van Persie. "Allemaal hier opgeleid, voordat ze een internationale topcarrière tegemoet gingen. Voorbeelden voor alle jongens en meisjes die hier rondlopen. Hierboven staan nog eens acht eigen spelers op onze Wall of Talents. Het is ook een bewuste keuze om de ruimte boven het Feyenoord-logo open te laten", licht Van Meenen toe.

Van het oude Varkenoord herken je nagenoeg niets terug. Met een fitnessruimte van 270 vierkante meter is het krachthonk ruim drie keer zo groot. En de wanden zijn van glas. Een stimulans voor geblesseerde spelers, die vanuit de fitnessruimte kijken naar de trainingsvelden.

Ook op het gebied van studiebegeleiding en voeding heeft Feyenoord geïnnoveerd. Voorheen liet de club op zogenaamde profdagen voor de Onder 18 en Onder 19 elftallen een cateraar komen. Tegenwoordig heeft Feyenoord een eigen topsportrestaurant waar kok Edwin van Deutekom de maaltijden afstemt op het programma van de jeugdploegen.

Van Meenen raakt niet uitgesproken tijdens de rondleiding, die hij inmiddels ook al tientallen keren heeft verzorgd. “Aan vrijwel alles is gedacht”, zegt hij, terwijl hij tussen de twee kleedkamergedeeltes van Varkenoord staat. “Neem nu deze tunnel naar het hoofdveld. Op het oude complex kwam je uit de kleedkamers en via een deur stond je direct op het hoofdveld. We willen toch een beetje die spanning opbouwen en creëren bij onze spelers. Dus nu moeten ze in de catacomben wachten, voordat ze op veld 1 mogen spelen. Nog niet voor 50.000 toeschouwers, maar voor 1029. Als alle stoeltjes bezet zijn tenminste.”

Rini Coolen en Koen Stam staan langs het trainingsveld te kijken naar Feyenoord Onder 18. “Mooie kerel”, lacht Stam als hij ziet hoe Ullrich van Gobbel fysiek contact niet schuwt om een speler duidelijk te maken hoe deze zich verdedigend moet positioneren. De trainingsweken van de Feyenoord-jeugd zijn ingedeeld van donderdag tot woensdag, met de wedstrijd op zaterdag als tool om jezelf verder te ontwikkelen. “Daarbij maakt het niet uit of je tegen Ajax, Barcelona of FC Emmen speelt, het gaat erom dat we onze spelintenties en -principes terug laten komen”, legt Stam uit.

De spelintenties en spelprincipes vormen samen de gedetailleerde voetbalvisie van Feyenoord. Stam: “De intenties vertellen wát we willen en de principes hóé we het willen. In het aanvallen, verdedigen en omschakelen, verdeeld over vier speelveldgedeeltes.” Deze voetbalvisie is bedacht door meerdere mensen in de organisatie, onder wie Stam zelf. Hij moet ervoor zorgen dat die visie dagelijks door de trainers op het veld in de praktijk wordt gebracht.

De jeugdopleiding van Feyenoord werkt wekelijks volgens vaste trainingsthema’s. Druk zetten in fase 1 en 2, daar draait het om in de week dat wij er zijn. Alle ploegen trainen hierop. Van Feyenoord Onder 21 tot Onder 7 en ook de vrouwenafdeling weet wat er die week centraal staat. Van de keeperstrainer tot video-analist, iedereen weet waar het die week om gaat. Om dat extra kracht bij te zetten worden er op de 21 tv’s van Varkenoord beelden getoond van spelsituaties waarin Feyenoord 1, de jeugdploegen en ook internationale topteams in die fases druk zetten.

Op zijn werkkamer legt Stam uit wat verdedigen in fase 1 en 2 inhoudt. “Onze intentie is dat wij de bal in volle sprint zo snel mogelijk willen veroveren en ons principe vertelt hoe we dat willen bereiken. Namelijk dat de eerste bal van de tegenstander nooit door de as gespeeld mag worden. We dwingen hen om naar de buitenkant te spelen om vervolgens hen juist de bal in de as te laten spelen. Dáár willen we de bal veroveren, want dat is de snelste weg naar de goal.”

“En of je dat nu in een 1-4-3-3, 1-5-3-2 of in een ander systeem doet, maakt ons niet uit. We willen juist dat onze jeugd op verschillende manieren kan spelen, als het maar gebeurt met dezelfde spelintenties en -principes.”

Stam was acht jaar jeugdtrainer bij AZ, toen hij vorige zomer overstapte naar Feyenoord. Hij verving de naar Willem II vertrokken Zeljko Petrovic in de staf bij het eerste, daarvoor was hij assistent van Rini Coolen bij Feyenoord Onder 21. “Veldtrainer zijn is heel erg leuk, maar invloed hebben op het grotere plaatje is ook een geweldige uitdaging.”

Coolen knikt instemmend. Hij was hoofdtrainer van onder andere FC Twente, Adelaide United en Rosenborg. Bij die laatste club was hij ook hoofd jeugdopleiding. Frank Arnesen bood hem een tweejarig contract aan als trainer van Feyenoord Onder 21, maar vanwege corona kon het seizoen niet worden afgemaakt. Toch bood het Coolen ook kansen.

Onverwachts kwam er tijd vrij om de club beter te leren kennen. Coolen kreeg een rol in het onderzoek van Sportsology en nadat bekend werd dat het contract van voormalig hoofd jeugdopleiding Stanley Brard niet werd verlengd, klopte Arnesen bij hem aan.

Feyenoord Onder 21 is onderdeel gaan uitmaken van de Academy, evenals de Feyenoord Vrouwen die in 2019 al de overstap maakten naar Varkenoord. Mede dankzij de slechte onderlinge verstandhouding van de trainers en het geblunder van Brard met verkeerd verzonden mails kwam de jeugdopleiding van Feyenoord de laatste jaren in een slecht daglicht te staan, waarin ook niet innovatief genoeg werd gewerkt.

Coolen bestrijdt dat. “Ik weet dat er genoeg talenten vanuit de opleiding bij het eerste terecht zijn gekomen. Credits voor de mensen die daarvoor hebben gezorgd. Voetbal is constant in ontwikkeling en het niveau van Feyenoord 1 gaat steeds verder omhoog. Dus moeten ook wij als opleiding zorgen dat we aanhaken. Wij moeten onszelf verbeteren.”

Volgens Coolen is er veel winst te boeken in betere samenwerking tussen Varkenoord en trainingscomplex 1908, waar de A-selectie traint. Naast de medische en performance-afdeling van Feyenoord 1, onder leiding van Stijn Vandenbroucke, werkt ook de scoutingsafdeling op 1908 nauw samen met het team op Varkenoord. Bij de jeugdopleiding wordt volgens dezelfde systemen gewerkt waarmee Head of Scouting Mark Ruijl werkt op 1908. Ook is alles gecentraliseerd. Coolen: "Een jongen van 16 of 17 jaar kan zomaar binnen een half jaar bij het eerste zitten. Daarom is overlap zo belangrijk. De programma’s worden beter op elkaar afgestemd.”

De pas 16-jarige Antoni Milambo ondervindt dat aan den lijve. Op 12 augustus tegen FC Luzern loste hij Georginio Wijnaldum af als jongste Feyenoord-debutant ooit. Milambo traint regelmatig mee met de A-selectie, maar speelde onlangs nog met Feyenoord Onder 18 twee competitiewedstrijden tegen de leeftijdsgenoten van Ajax en Sparta. Het bewaken van individuele programma’s en speeltijden van spelers zoals Milambo is volgens Coolen essentieel in hun ontwikkeling.

Coolen: “Wij hebben meerdere spelers die pendelen tussen Varkenoord en 1908. Daar is nog veel winst te boeken. We kijken goed naar die jongens, welke wedstrijden hebben ze nodig? Waarom zou een 16-jarige jongen geen topwedstrijd kunnen spelen tegen Ajax en een paar dagen later 90 minuten tegen Sparta? Zo laat je hen optimaal ontwikkelen. Als je het maar vooraf goed bespreekt met elkaar en de trainingsprogramma's erop afstemt. De performance-afdeling adviseert, bespreekt en bewaakt de verzamelde data van zowel het team als het individu.

Data. Lange tijd een vies woord op het oude Varkenoord. Inmiddels niet meer weg te denken uit welke profopleiding ook. Ook de jeugdopleiding van Feyenoord maakt er inmiddels veelvuldig gebruik van. Al wil Coolen het graag ook nuanceren. “Data moeten een bevestiging zijn van datgene wat je denkt en wilt bereiken. Een hulpmiddel, geen doel. Vrijwel alles wordt tegenwoordig gemeten en dat is ook hartstikke waardevol. Maar laten we de ogen van de meester alsjeblieft nooit sluiten.”

Met 25 jaar trainingservaring is Coolen ook een klankbord van de technische staf van Feyenoord Onder 21 en Onder 18. Naast het opleiden van spelers gaat het bij deze teams voornamelijk om het winnen van wedstrijden. Met hoofdtrainers Sipke Hulshoff en Melvin Boel spart Coolen regelmatig over opstellingen, tactiek en wisselbeleid. Koen Stam doet dat ook en bewaakt dus de voetbalvisie van Feyenoord als Head of Methodology, een functie die door Frank Arnesen in het leven is geroepen.

“Iedere club heeft een eigen uitgeschreven visie”, zegt Coolen. “Maar zelden wordt dat ook op het veld uitgevoerd. Als je elke dag volgens de voetbalvisie wilt werken, is het nodig dat de coaches dagelijks hulp, begeleiding en feedback krijgen. Dankzij de nieuwe rol van Koen en daarnaast de roterende coachrol van de ervaren Cor Adriaanse wordt dit proces gewaarborgd.”

Coolen en Stam benadrukken dat zij zeker niet opnieuw het wiel willen uitvinden. Respect voor het verleden, vizier op de toekomst, zoals ook op Varkenoord staat te lezen. In zijn boek Buitenkant Links beschrijft Willem van Hanegem hoe hij in de jaren ‘70 een discussie voert met ploeggenoot Wim Jansen. Het iconische duo filosofeert over de vraag wat in feite tactiek is. ‘Je tegenstander laten nadenken, zodat ze fouten gaan maken’, klinkt het antwoord.

Stam veert op als hij deze anekdote hoort. “Willem heeft helemaal gelijk. Het kunnen spelen van verschillende formaties zorgt ervoor dat tegenstanders keuzes moeten maken, waardoor je niet voorspelbaar bent en zodat je altijd de ruimtes kan vinden. Neem Marcus Pedersen. Hij kan opstomen als rechtervleugelverdediger, maar ook tussen de linies spelen. Zulke jongens willen wij opleiden. Of types als Jens Toornstra, die als middenvelder ook kunnen uitzakken naar de laatste linie, waardoor je een andere variant kan spelen. Wat Willem van Hanegem toen zei sluit nu nog steeds perfect aan bij onze intenties en principes.”