Koopmans wil actie tegen (doods)bedreigingen: dit is waarom dat zo lastig is

Koopmans is klaar er klaar mee, schrijft ze: “Zullen we van dit soort zaken komend jaar echt werk gaan maken?” Wat kun je als bedreigde eigenlijk tegen bedreigingen doen? En moeten we méér actie ondernemen? Vier vragen over bedreigingen.

Het lijkt meer te worden. Vanaf het begin van de coronapandemie ziet de landelijke politiek het aantal bedreigingen aan haar adres toenemen, schreef RTL Nieuws eerder dit jaar. In 2020 telde het Team Bedreigde Politici van de politie in Den Haag zeshonderd meldingen, in 2019 waren dat nog 393 meldingen. Ook in Rijnmond worden politici bedreigd. Vorige week diende de zaak tegen de bedreiger van Rotterdams raadslid Chantal Zeegers (D66) die insinueerde haar te willen vermoorden, om haar mening over Feyenoord City.

Zeegers merkt een verharding, onder meer doordat mensen in onzekere tijden samenzweringstheorieën als houvast zoeken, denkt ze. Onlangs flyerde ze met haar team in Hillegersberg. Een man op een deelscooter zag hen, en stopte. Een kwartier lang kreeg ze van deze man in al zijn woede van alles naar haar hoofd geslingerd, volgens hem waren ze kinderverkrachters. Zo, midden op de Bergse Dorpsstraat. “Hij was totaal niet voor rede vatbaar. Ook niet toen we zeiden dat de meter van zijn deelscooter doorliep.”

Ook Barendrechtse wethouder Reshma Roopram (PvdA) is meerdere keren bedreigd, vertelt ze. Het ernstigste geval was toen ze nog raadslid was. “Ik kreeg een foto van een wapen toegestuurd. Het was een gerichte bedreiging van een man met wie het niet goed ging. Dat was spannend, het doet wat met je. Ik kijk eerst wel even om me heen, voordat ik uit de auto stap.”

Allereerst kunnen bedreigden aangifte doen. Dat deed Zeegers. “Ik sprak met mezelf af: als iets strafbaar is, dan doe ik gewoon aangifte. Ik ben als raadslid een publiek figuur, wij gaan soms over belangrijke beslissingen, dan mag je best boos zijn en een tegengeluid laten horen. Maar je hoeft me niet dood te wensen.”

Hielp het Zeegers zelf? “Het was goed om te doen, ook om naar uiteindelijke rechtszaak te gaan. Ik wilde weten: wie doet nu zoiets?” Ze zag een kwetsbare man, die zich had laten meeslepen op sociale media. “Dat praat het niet goed, maar het verklaarde het wel. Informatie is online niet altijd goed in te schatten, mensen laten zich beïnvloeden door wat anderen zeggen. Ze zagen mij niet meer als mens. Ik stond te ver van ze af.” De man bood zijn excuses aan. “Dat waardeerde ik zeer.”

Het is wel lastig voor de politie om een online bedreiger op te sporen, merkt advocaat (een kandidaat raadslid voor de VVD Rotterdam) Erik Verweij. “Als een online bedreiger zijn of haar account slim afschermt, zijn ze haast onvindbaar. Dat is een grote drempel om er uiteindelijk een zaak is.” Bovendien spelen prioriteiten bij de politie een rol, zegt onderzoeker van TNO, Arnout de Vries, die onderzoek deed naar online bedreigingen.

Roopram heeft vooralsnog geen aangifte gedaan. Bij minder ernstige bedreigingen dan de afbeelding van het pistool, probeert Roopram contact te zoeken met haar bedreigers, om het gesprek aan te gaan. Via Facebook Messenger probeert ze hen bijvoorbeeld te bellen. “Dan zeggen ze dat ze het niet zo hadden bedoeld, blijk ik van mens tot mens behoorlijk mee te vallen, of kan ik politieke keuzes toelichten en ontstaat er begrip.”

Een derde optie: het openbaar maken en aankaarten. Dat Koopmans besloot te twitteren over haar bedreiging, juicht Zeegers toe. “De strijdlust die daaruit spreekt is goed. En het is heel terecht, de vraag die ze stelt. We moeten zulke bedreigingen benoemen om publiek te maken wat er gebeurt. Zodat het grenzen stelt en laat zien: dit kan niet. Als we het te veel laten gebeuren wordt het normaal. Daarom spreek ik ook openlijk over de bedreiging.”

Van bedreiging is juridisch sprake als je iemand dreigt iets gewelddadigs aan te doen, zegt advocaat Verweij. De bedreigde zelf moet daarvan op de hoogte zijn en aangifte doen. De bedreiger moet het opzettelijk doen en om iemand bang te maken. Ook moet het een realistische dreiging zijn. In de wet is een opsomming te vinden van verschillende vormen. Dat kan bijvoorbeeld bedreiging met de dood zijn, met verkrachting of met gijzeling. Het strafmaximum is hoogstens twee jaar, of een geldboete van maximaal 21.750 euro. “Maar in de praktijk is dat vaak veel minder. Een taakstraf of een flinke boete, meestal”, zegt Verweij.

Bedreiging is niet hetzelfde als belediging. Bij een belediging stel je iemand in een ongunstig daglicht, wat ook strafbaar kan zijn. “Van belang is daarbij de context: als dat in het publieke debat is gedaan, dan kan het zijn dat de belediging wel is toegestaan”, zegt Verweij.

Zeegers merkt dat bepaalde gedragingen die als bedreigend worden ervaren, niet altijd verboden zijn bij wet. Het openbaar maken van adresgegevens bijvoorbeeld, met als doel iemand te intimideren en het gevoel te geven dat mensen je thuis kunnen opzoeken. Verweij zegt dat de wetgever momenteel werkt aan een wet om dat fenomeen, dat ‘doxing’ heet, strafbaar te stellen. De bedrijven achter sociale media zouden meer moeten doen tegen online bedreigingen, vinden onder meer Verweij en Zeegers. Verweij: “Als ze zien dat vanaf een bepaald ip-adres veel gedreigd wordt, zouden ze best de toegang van dat adres tot hun platform kunnen ontzeggen, vind ik. Dat gebeurt nu nog te weinig. Ze zouden ook strenger kunnen zijn op wat wel en niet gezegd mag worden.”