VERGETEN VERHALEN

Herinneringen aan de mooiste gesloopte kerk van Nederland: de Koninginnekerk in Crooswijk

22 maart 1972: Het opblazen van de tweede toren
22 maart 1972: Het opblazen van de tweede toren © Ary Groeneveld/Stadsarchief Rotterdam
Oudejaarsdag vijftig jaar geleden, op 31 december 1971, klinkt een donderende preek door de Koninginnekerk aan de Boezemsingel in Rotterdam-Crooswijk. Dominee Kleermaker windt er geen doekjes om: “Rotterdam is te licht bevonden in de weegschaal van God.”
De dienst die op oudejaarsavond wordt gehouden, is de laatste eredienst in de Koninginnekerk. Het gebouw is verkocht door de Hervormde Gemeente. De Koninginnekerk met de twee slanke torens zal worden gesloopt om plaats te maken voor een bejaardenhuis.
De Koninginnekerk rond het jaar 1910
De Koninginnekerk rond het jaar 1910 © Stadsarchief Rotterdam
Dit tot verdriet van veel Rotterdammers. Maandenlang is er geprotesteerd tegen de sloop van de kerk in Crooswijk. Tevergeefs. Vijftig jaar geleden, op oudjaarsavond 1971 zit de kerk voor de laatste keer vol. Dominee Kleermaker vindt het wrang dat de kerk nu wel afgeladen is. Het Vrije Volk van 3 januari 1972 verslaat zijn ergernis:
"Het volk van Rotterdam - volgens Kleermaker nu gestraft 'omdat het de dienst des Heren heeft verlaten en zich op sleeptouw heeft laten nemen door de tegenwoordige tijd'- luisterde stil naar de laatste predikanten. Kleermaker: De kerk is vanavond voller dan ooit. Waar was u gisteren en eergisteren? Een volle kerk, daar zit iets wrangs in. Zoals: ach, tijdens je leven laten ze niets van zich horen, maar als je dood bent en begraven… De tranen van velen zullen na de afbraak van de kerk snel gedroogd zijn.”
Een volle kerk, daar zit iets wrangs in
dominee Kleermaker tijdens de afscheidsdienst van de Koninginnekerk
Het opblazen van de eerste toren (17 maart 1972)
Het opblazen van de eerste toren (17 maart 1972) © Ary Groeneveld/Stadsarchief Rotterdam
De eerste steen voor de Koninginnekerk is gelegd is 1904. In 1907 is de kerk in gebruik genomen. Niet alleen de Hervormde Gemeente kerkt er, veel Rotterdammers kennen de Koninginnekerk ook als concertzaal.
Het Rotterdam Philharmonisch Orkest houdt al tijdens de Tweede Wereldoorlog concerten in de kerk. Het ‘huis’ van het orkest, De Doelen, is in de meidagen van 1940 verloren gegaan. De akoestiek van de Koninginnekerk voldoet uitstekend. De concerten in de kerk trekken ook niet-kerkelijke Rotterdammers naar de Koninginnekerk. Het Philharmonisch blijft de kerk als concertzaal gebruiken tot in 1966 de nieuwe Doelen in gebruik wordt genomen.

Koperen torenspitsen

De twee markante torens zijn herkenningspunten voor veel mensen. De groen uitgeslagen koperen torenspitsen horen bij het beeld van Rotterdam. De maandenlange protesten tegen de sloop van de Koninginnekerk hebben niet geholpen: op maandag 3 januari 1972 zal de sloop beginnen.
Affiche tegen de sloop van de Koninginnekerk
Affiche tegen de sloop van de Koninginnekerk © Museum Rotterdam
En dat gaat niet zonder slag of stoot. Tumultueuze maanden volgen. Meteen op 3 januari is er een kort geding. De kerktorens worden later bezet. Er wordt regelmatig brand gesticht. Er wordt aangifte gedaan van diefstal. Er zijn beschuldigingen van ontvoering en zelfs complottheorieën komen voorbij.
Uiteindelijk wordt de tweede toren op 22 maart 1972 neergehaald met springstof. Volgens Het Vrije Volk “storten tientallen Rotterdammers zich op de puinhopen om een allerlaatste souvenir van de Koninginnekerk te bemachtigen’.
22 maart 1972: Omstanders op het puin van de net opgeblazen tweede toren
22 maart 1972: Omstanders op het puin van de net opgeblazen tweede toren © Ary Groeneveld/Stadsarchief Rotterdam
En zelfs dan is het nog niet voorbij. Een loden koker met de stichtingspapieren van de kerk houdt de gemoederen nog een paar weken bezig. De koker zou zijn ingemetseld bij de hoofdingang van de kerk. De koker duikt op. De vinder wil anoniem blijven. Is de koker vals? Hij wordt gestolen. En wat staat er op de papieren in de koker? Opnieuw duikt een koker op. Dé koker?
Hoe dan ook, de kerk maakt plaats voor een bejaardenhuis. In het najaar 1972 wordt de eerste paal geslagen voor zorgcentrum Hoppesteyn. In 2000 wordt daar de Koninginnetoren naast gebouwd, een gebouw met appartementen. De top van de Koninginnetoren aan de Boezemsingel is groen. Dat moet herinneren aan de groen uitgeslagen koperen koepels van de torens van de Koninginnekerk.
Bij een verkiezing in 2013 van het Nederlands Dagblad is de Koninginnekerk in Crooswijk gekozen tot mooiste gesloopte kerk van Nederland.
Het is vijftig jaar geleden dat het nieuws in Rotterdam veelal in het teken staat van de perikelen rond de Koninginnekerk. Rijnmond wil daar in januari aandacht aan besteden. Heb je herinneringen aan de kerk? Foto’s? Misschien wel een souvenir? Weet je nog iets van de protesten tegen de sloop? Laat het ons weten via geschiedenis@rijnmond.nl

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl