Onderzoekers Erasmus MC: 'Stel nooit meer bezoekersbeperkingen in voor de Intensive Care'

Mocht er ooit nog een keer een virus de kop opsteken waarbij mensen zo ziek worden dat ze op de Intensive Care (IC) moeten worden opgenomen, dan zouden de IC's open moeten blijven voor bezoekers van de patiënten, zeggen de vier onderzoekers op basis van de resultaten van het onderzoek.

Ze concluderen dat nabestaanden van mensen die tijdens de eerste coronagolf in het voorjaar van 2020 overleden op de Intensive Care van het Rotterdamse ziekenhuis, ernstiger klachten van depressie, angst en gecompliceerde rouw hebben dan nabestaanden van mensen die voor die tijd op de IC overleden.

Tijdens de eerste coronagolf mogen op veel IC's in Nederlandse ziekenhuizen geen of nauwelijks bezoekers komen. Dat heeft grote gevolgen voor nabestaanden van mensen die in die periode overleden, zegt psycholoog Van Mol. "Uiteindelijk mochten er bij het Erasmus MC gedurende een uur per dag twee mensen langs komen. Als iemand kwam te overlijden kwam was dat vier. Daardoor moesten er vaak ook familieleden thuis afscheid nemen. Via Zoom. Dat gaat in tegen de menselijke natuur. Je wilt op zo'n moment dichtbij je geliefde zijn."

De vier onderzoekers hebben antwoorden van 121 nabestaanden van overleden IC-patiënten onderzocht. De nabestaanden hebben acht weken na het overlijden van hun familielid een vragenlijst ingevuld. De onderzoekers hebben de antwoorden uit de periode september 2019 tot februari 2020 (voor de corona-uitbraak) en maart 2020 tot mei 2020 (eerste coronagolf) vergeleken.

"We kunnen het niet keihard bewijzen met onze studie, maar we weten vrijwel zeker dat de bezoekbeperkingen een grote rol hebben gespeeld bij die ernstige klachten", zegt Margo van Mol. De familiegerichte zorg die het zorgteam op de IC van het Erasmus MC biedt aan patiënten die komen te overlijden en hun naasten, kwam tijdens die eerste golf volledig op zijn kop te staan. "Het laatste stukje faciliteren, dat konden we niet meer", zegt van Mol. "Daar hebben veel leden van het zorgteam op de IC last van gehad."

De nabestaanden kampen vaker met psychische klachten. "Het blijkt dat ze meer last hadden van stress, angst en gevoelens van somberheid."

Het onderzoek naar de ernst van de rouw en de vergelijking tussen de periodes voor en tijdens de corona-uitbraak, is te danken aan een studie die al liep in het Erasmus MC. Er werd onderzoek gedaan naar het effect van de zogeheten afscheidsmand. Die mand wordt gebruikt door de verpleegkundigen die voor de familie van een stervende patiënt zorgen. Er zitten bijvoorbeeld led-kaarsen en een gedichtenboekje in, net als een stempelkussen zodat een vingerafdruk van de patiënt gemaakt kan worden.

Via vragenlijsten wordt nabestaanden gevraagd wat voor hen de waarde is van de afscheidsmand. Dit onderzoek is in 2020 verlengd, waardoor ook nabestaanden van mensen die in de eerste golf overleden zijn, kan worden gevraagd naar hun psychische gesteldheid.

Psycholoog Van Mol van de IC van het Erasmus MC weet dat er haken en ogen aan de resultaten van de studie zitten: "De vragenlijsten zijn acht weken na het overlijden van de naaste ingevuld. Dat is eigenlijk te kort om te kunnen beoordelen of iemand overmatig last heeft van de gevolgen van het verlies. Maar álle lijsten zijn na acht weken ingevuld en onderling goed vergelijkbaar."

Of het onderzoek nog een vervolg krijgt, is nog niet bekend. Mogelijk volgt er een onderzoek onder nabestaanden een jaar na het overlijden van hun geliefden, zegt Van Mol. "Gelukkig hebben we al wel onderzocht hoe het gaat met nabestaanden een half jaar nadat zij hun naaste verloren. Daaruit bleek dat de meeste mensen na een periode van rouw, die normaal is bij verlies, over genoeg veerkracht beschikten om hun normale leven weer op te pakken."