nieuws

Rijnmond Staat Stil met Carry Ulreich

De joods-Rotterdamse Carry Ulreich wist als jong meisje de oorlog te overleven, op een onderduikadres in Rotterdam West. Het gezin verbleef bij de familie Zijlmans, aan de Mathenesserweg.
Vrijwel niemand wist dat zij een dagboek had bijgehouden van die tijd. Carry Ulreich is inmiddels bijna 90 jaar. Zij woont in Israël en onlangs besloot zij haar dagboek te publiceren. "Ik dacht, het wordt tijd dat alle kinderen en kleinkinderen het zullen lezen." Sinds deze week ligt het in de boekhandel, getiteld
's Nachts droom ik van Vrede
.
Als snel wordt gesproken van 'de Rotterdamse Anne Frank'. Historicus Bart Wallet bewerkte het dagboek en voorzag het van commentaar. "Die vergelijking kan je niet uit de weg gaan. Er zijn veel overeenkomsten: een joods gezin, een oudere zus, twee fases voor en tijdens de onderduik."

Oost-Europa

Maar Wallet vindt de verschillen veel interessanter. "Het geeft een beeld van het leven van Rotterdamse joden tijdens de oorlog. Dat is vaak toch onderbelicht geweest ten opzichte van Amsterdam. Daarnaast geeft het een unieke blik op het joodse leven en dan met name van zionistische joden die oorspronkelijk uit Oost-Europa kwamen, zoals de familie Ulreich."
De familie Frank kwam uit Duitsland en waren liberale joden. Wallet: "Anne Frank was vooral bezig met grote vragen van de wereld. Carry schrijft meer over het lot van het joodse volk."
Het dagboek is somber over die toekomst: Carry en haar familie wisten al vroeg dat het slecht zou aflopen met de joden. "De Oost-Europese joden waren naar Nederland gevlucht, na de pogroms. Zij hadden een antenne voor dat gevaar. In het dagboek staat de route naar de dood al beschreven, inclusief vergassingen."

Westerbork

In 's Nachts droom ik van vrede schrijft zij over haar NSB-buren: "We zijn doodsbang dat ze ons bij de SS aan gaan geven wegens 'burengerucht' en dan gaan ze ons met de overvalwagen halen en dan naar Westerbork en dan naar Polen en dan...dood?"
Uniek zijn volgens Wallet ook de beschrijvingen van Loods 24, de plek in Rotterdam waar de joden werden weggevoerd naar Westerbork. "Carry werkte als keukenhulp in Loods 24 en zag hoe vriendjes en vriendinnetjes werden weggevoerd. Dat is zeer emotioneel om te lezen."
Bijzonder is ook het samenwonen gedurende 2 1/2 jaar van de joodse familie Ulreich met de katholieke familie Zijlmans, aan de Mathenesserweg. Jori Zijlmans is kleindochter van de onderduikfamilie. Van haar vader Bob, toen een twintiger en kunstschilder in de dop, kreeg Carry destijds als jong meisje haar eerste zoen.

Verzet

Jori Zijlmans: "Ik heb het dagboek in één ruk uitgelezen. Het is bijzonder over mijn eigen grootouders en mijn vader te lezen. In de familie is er eigenlijk nooit veel over de oorlog en de onderduik gesproken. Het was te pijnlijk. Mijn vader Bob zat in het verzet, maar hij heeft een onderscheiding geweigerd. Hij was niet trots en deed er ook nooit heroïsch over."
Volgens Zijlmans speelde het geloof een grote rol bij haar grootouders. "Het waren vrome katholieken. Ze deden dit uit naastenliefde. Ze hebben veel discussies gehad met de familie Ulreich over het geloof. Er werd sowieso veel gepraat in huis."
Carry Ulreich schrijft bijna nostalgisch over de lange dagen die binnen moesten worden doorgebracht. "De avonden soms, ze hebben een bepaalde sfeer, als de carbidlamp zó slecht brandt dat je er toch niet meer bij lezen kunt en Bram (zwager carry -red.) speelt piano. Stemmingsmuziek of vrolijk of klassiek, al naar gelang zijn stemming. Wij luisteren en denken bij elk liedje dat hij speelt aan de daaraan verbonden herinneringen. Wij leven op die herinneringen."

Bevrijding

Op bevrijdingsdag zagen de buren van Mathenesserweg 28c stomverbaasd dat er naast de familie Zijlmans nog een complete familie naar buiten kwam. Ondanks de dunne muren hadden zij nooit iets gemerkt. Verbaasd zijn velen ook, dat er al die jaren een bijzonder dagboek blijkt te bestaan, dat nu is verschenen. 70 jaar na dato. Bart Wallet: "Ik was eerst sceptisch: weer een dagboek? Maar na een uur lezen wist ik dat ik goud in handen had."
Foto's: Carry Ulreich (1), Carry en Bart Wallet in Israël (2) en Carry (rechts) met haar zus Rachel

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl