VERGETEN VERHALEN

Hoe de verloren gewaande windvaan van de gesloopte Koninginnekerk opdook op een Rotterdams balkon

De windvaan staat nu nog bij één van de bewoners van de Koninginnetoren thuis
De windvaan staat nu nog bij één van de bewoners van de Koninginnetoren thuis © Rijnmond
'Het scheepje' wordt het liefkozend genoemd: de windvaan met zeilschip die op de westelijke toren van de Koninginnekerk in Rotterdam-Crooswijk heeft gestaan. De kerk werd vijftig jaar geleden gesloopt. Bewoners van de Koninginnetoren, het appartementencomplex dat nu op de plek van de kerk staat, willen het scheepje teruggeven aan de wijk.
De Koninginnekerk is jarenlang beeldbepalend. De twee slanke torens van de kerk aan de Boezemsingel zie je vanuit alle windrichtingen. De groen uitgeslagen koperen koepels van de torens zijn een herkenningspunt. Op beide torens staat een windvaan. Op de westelijke toren eentje in de vorm van een zeilschip, de oostelijke toren heeft een haan.

Rechtszaken en protesten

De sloop van de kerk houdt de gemoederen in Rotterdam begin 1972 flink bezig. Het is een tumultueuze tijd met rechtszaken en protesten. Die houden de sloop alleen niet tegen. In maart van dat jaar worden de twee markante torens met dynamiet opgeblazen.
Bewoners van de Koninginnetoren hebben de windvaan met het zeilschip nu in bezit. Drie van hen hebben een projectteam gevormd met als doel het scheepje als gedenkteken te plaatsen bij de toren. "Dat vinden we belangrijk", zegt Désirée van Hal in haar huis op één van de bovenste verdiepingen van het appartementencomplex. De windvaan staat naast haar op tafel. "Voor eerherstel, maar ook zodat de mensen er allemaal weer van kunnen genieten."

Geld nodig

Het object is zo'n 75 centimeter breed en een meter hoog. Het projectteam van bewoners is in overleg met de gemeente over de locatie. "Er zijn mooie plannen voor", zegt Van Hal. "Maar er is nog wel geld nodig. Het is nog niet gerealiseerd maar het komt eraan. We streven naar dit jaar", vult Hanna de Koning aan. "Ik stel me voor dat hij in een mooi parkje komt te staan, op een mooie zuil zodat de vaan ook zijn functie als windaangever kan vervullen", beschrijft het derde lid van het projectteam, Nico van Bellen.
De westelijke toren met 'het scheepje' vlak voor de sloop in 1972
De westelijke toren met 'het scheepje' vlak voor de sloop in 1972 © Stadsarchief Rotterdam
De commissie Straatnamen en Gedenktekens van de gemeente Rotterdam is enthousiast over het initiatief om de windvaan terug te plaatsen in de openbare ruimte. "Het is een gedenkteken van historisch belang voor de buurt én voor de stad", zegt een woordvoerder. "De commissie denkt ook dat het maatschappelijk draagvlak voor dit gedenkteken groot zal zijn. Het is van toegevoegde waarde. Over het ontwerp en de locatie is de commissie nog in gesprek met de initiatiefnemers."
Grote vraag is: hoe komen de bewoners van de Koninginnetoren eigenlijk aan de windvaan? Daar speelt historicus Dik Vuik een rol in. Hij is in 2016 één van de drie organisatoren van de expositie 'De Mooiste' over de Koninginnekerk. Op een oproep om verhalen en voorwerpen in te leveren over de kerk, reageert destijds Tiny de Jong uit Rotterdam.

Op balkon

"Tot onze stomme verbazing zei ze dat ze al jaren een windvaan van de Koninginnekerk op haar balkon had staan. Daar waren er natuurlijk maar twee van, dus dat is best zeldzaam", vertelt Vuik. De organisatoren van de expositie krijgen de windvaan in bruikleen. Als de tentoonstelling voorbij is, gaat de windvaan terug naar Tiny de Jong.
"Helaas kregen we kort daarna het bericht dat ze plotseling was overleden. We hebben uiteraard de nabestaanden gecondoleerd en aangegeven dat als zij zouden willen dat de windvaan een plek zou krijgen, wij daarnaar op zoek zouden gaan", vervolgt Dik Vuik. "Toen hebben de nabestaanden de windvaan aan ons drieën gegeven." Via via komen Vuik en zijn collega's in contact met de huurders van de Koninginnetoren. "Dat leek ons de mooiste plek."
Net als de bewoners vindt ook Vuik dat het scheepje een plek moet krijgen bij de toren aan de Boezemsingel. Het is de plek waar hij ooit stond en de plek waarvandaan Tiny de Jong hem heeft gekregen. Ze heeft in 2016 aan Vuik verteld hoe zij aan de windvaan gekomen is: "Ze heeft het aan de sloper gevraagd, haar oog was gevallen op het scheepje. De sloper heeft het voor haar eraf gehaald en aan haar meegegeven. Ze heeft het al die tijd, sinds 1972, thuis bewaard."
De Koninginnekerk in Rotterdam-Crooswijk
De Koninginnekerk in Rotterdam-Crooswijk © Stadsarchief Rotterdam
Nu staat de windvaan dus in de Koninginnetoren te wachten op een definitieve plek. "Hij moet wel gerestaureerd worden, hij heeft behoorlijk wat te lijden gehad, dus we willen hem in oude glorie herstellen", zegt Désirée van Hal.

Mysterie

Dan rest natuurlijk de vraag: is de haan ook bewaard gebleven en zo ja, waar is hij? De windvaan met de haan die op de oostelijke toren van de Koninginnekerk heeft gestaan, zou nog wel eens in Rotterdam kunnen zijn. "Het is een beetje een raadsel, een mysterie. Er zijn wel wat geruchten dat de haan bij een privépersoon in Rotterdam is", weet Van Hal.
de oostelijke toren met de windvaan met de haan
de oostelijke toren met de windvaan met de haan © Stadsarchief Rotterdam
"We hebben geprobeerd erachter te komen wie dat is, want twee vanen zou helemaal superbe zijn. Er zit misschien wat lading op van 'hoe kom je eraan' maar het is verjaard. Het zou helemaal mooi zijn als we twee windvanen terug kunnen geven aan de wijk."
Voorlopig gaat het projectteam door met de plannen om de windvaan met het zeilschip te plaatsen bij de Koninginnetoren. "We zien uit naar de trotse herrijzenis van de windvaan van de Koninginnekerk, althans één van de twee", besluit Dik Vuik.
Windvaan Koninginnekerk komt thuis in Crooswijk
Weet je meer over de windvaan met de haan die op één van de torens van de Koninginnekerk heeft gestaan? Laat het ons weten via geschiedenis@rijnmond.nl

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl