Rotterdamse professoren: oorlog Oekraïne maakt vooral de Russen ongelukkig

Continu duiken er choquerende beelden op uit Oekraïne. Van gebombardeerde ziekenhuizen, ontheemde mensen en massagraven. We zeggen weliswaar dat de schrijnende situatie aan het hart gaat - dat gaat-ie ook - maar op ons geluksgevoel heeft het uiteindelijk weinig invloed. Dat vertelt Ruut Veenhoven op Radio Rijnmond, hij is emeritus hoogleraar sociale condities in menselijk geluk.

Veenhoven beaamt: het is niet leuk om dergelijke taferelen te zien. "Maar het is wel iets waarmee we kunnen leven", zegt hij. "We zijn geneigd om naar gevaren te kijken en maatregelen te nemen, ons in gedachten voor te bereiden op 'wat moet ik doen áls'. Maar we zitten zo in elkaar dat we ook in onzekerheid en bedreiging behoorlijk kunnen functioneren."

We blijven daarom best blij. Uit de brief die hij met Ad Bergsma aan Vladimir Poetin heeft geschreven blijkt dat ons geluksgevoel 'slechts' zal stagneren. Een gemiddelde Europeaan gaf zijn geluk een 6,5 in 1999 en in 2021 zelfs een 7. De komende jaren verwacht Veenhoven dat het gelukzaligheidsgevoel op dat cijfer blijft hangen en niet daalt.

Verder relativeert Veenhoven: "Het valt bij ons eigenlijk wel mee met die dreigingen als je kijkt naar het verleden. Met de Cubacrisis (1962, red.) was er bijna een nucleaire oorlog. Het waren beangstigende tijden, maar toch bleven we tamelijk gelukkig. Bij een gebeurtenis als de Cubacrisis, als je kijkt voor en na, dan zie je dat er even een dip in het geluksgevoel was, maar dat herstelt vrij snel."

Het gaat juist de Russische zijde zijn waar het geluksgevoel aanzienlijk zal afnemen, voorspelt Veenhoven. Dat is ook ongeveer de strekking van zijn brief aan Vladimir Poetin: wat er ook gebeurt in de oorlog, het Russische volk zal ongelukkiger worden. "Zelfs als Poetin de oorlog wint, dan is het aannemelijk dat het geluksgevoel in Rusland achteruit zal gaan."

Dat heeft alles te maken met de economische sancties waar Rusland mee te maken heeft gekregen: die raken de gewone Rus hard, wat leidt tot een recessie. "Inmiddels blijkt ook nog dat lang niet alle Russen het met de oorlog eens zijn, dat gegeven heeft Poetin al gedwongen tot draconische maatregelen", stelt Veenhoven. Hij doelt op bijvoorbeeld steeds strengere mediawetgeving en het feit dat duizenden protestanten zijn opgepakt de afgelopen maand. "Verdere beknotting van de vrijheid is niet goed voor het geluk."

Een daling van het geluksgevoel kan rampzalige consequenties hebben voor een natie. "Ongelukkige mensen functioneren minder goed, onder meer op hun werk. Dus het welvaartsherstel zal vertragen. Verder is het zo dat geluk goed voor je gezondheid is. Als je ongelukkig bent, dan gaan mensen eerder dood." En meer doden leidt tot minder mensen, wat vervolgens weer voor verdere economische schade kan zorgen.

Het is ontzettend dubbel vindt Veenhoven. Sinds Poetin aan de macht is gekomen, is het Russische geluksgevoel gestaag gestegen: de welvaart steeg onder zijn bewind, waardoor het Russische gelukscijfer van een 4,5 in 1999, naar een 6,5 in 2021 steeg. Dat cijfer gaat rap dalen in Veenhovens prognose, terug naar de 4,5.

"Ik heb nog geen uitnodig gehad om mijn brief toe te komen lichten", lacht hij. "Maar als ik gevraagd zou worden, dan zou ik het zeker doen. Dat is immers de taak van de wetenschap, om netjes uit te leggen hoe dingen in elkaar zitten."