CULTUUR
Pioniers maakten verloederd havengebied hip en moeten nu wijken voor het grote geld
31 maart 2022, 17:53 • 8 minuten leestijd
Weelde, de Fruitvis en het Keilecafé openen deze maand na een lange winterstop weer hun creatieve bolwerken in het Merwe-Vierhavensgebied (M4H). Met gemengde gevoelens, want zeer waarschijnlijk is dit hun laatste jaar op die plek. Hoewel iedereen wist dat het tijdelijk zou zijn, vertelt dit gebied het tragische verhaal van de pionier. Nu M4H met veel creatieve inspanning eenmaal hip is geworden, moeten de pioniers plaats gaan maken voor de investeerders en projectontwikkelaars.
Martin van Rijn van de Fruitvis aan de Marconistraat trok twaalf jaar geleden in de voormalige opslagloods en transformeerde het tot een gewild podium voor muziek, voorstellingen en presentaties, maar ook voor bruiloften en diners. "31 oktober loopt mijn contract af en de toekomst is één groot vraagteken."
Het gebouw stond destijds al jaren leeg, net als veel andere verloederde panden op de braakliggende havenkade in Rotterdam-West. Samen met de creatieve ondernemers van Weelde Rotterdam zorgde hij ervoor dat bedrijven, creatieven en bewoners uit de wijken Oud-Mathenesse en Overschie dit oude stukje fruithavengebied weer herontdekten.
Iets verderop, aan de Vierhavensstraat, gebeurde iets soortgelijks. De drie vrienden Merlijn, Daniël en Ruben stampten op een verlaten grasveld het Keilecafé uit de grond. Vijf jaar later is het een populaire plek voor jongeren en gezinnen die voor eventjes een festivalgevoel willen ervaren met muziek, drank en lekker eten.
De mannen en vrouwen achter Fruitvis, Weelde en het Keilecafe wisten van te voren dat hun avontuur tijdelijk zou zijn. Ze huren de locatie van de gemeente of het Havenbedrijf Rotterdam en krijgen elk jaar te horen of de huurovereenkomst opnieuw wordt verlengd. Tot dit jaar. Bij Weelde en Fruitvis is de huurovereenkomst per eind dit jaar opgezegd. Het Keilecafé heeft nog geen concrete datum gehoord, maar houdt rekening met hetzelfde.
En daarmee lijken de pioniers ten onder te gaan aan hun eigen succes. Want mede door hun inzet werd het Merwe-Vierhavensgebied een populaire plek voor culturele ondernemers. In veel van de leegstaande loodsen en kantoren zitten nu ontwerpers, kunstenaars, architecten en creatieve makers.
Ze kregen van de gemeente en het Havenbedrijf Rotterdam de ruimte om het gebied nieuw leven in te blazen. En daar plukken projectontwikkelaars, investeerders en kapitaalkrachtige ondernemers inmiddels de vruchten van. Die moeten van de oude haven een 'innovatief woon-werkgebied' gaan maken, met mogelijk 5000 nieuwe woningen.
Pamflet
"Het is het lot van de pionier, ik weet het", zegt Martin van Rijn van Fruitvis. "Toch kan ik er niet over uit dat er zo makkelijk over ons heen wordt gestapt." Hij heeft een manifest geschreven om aandacht te vragen voor de situatie, medeondertekend door veel andere creatieve ondernemers uit de wijk. Het heeft even voor ophef gezorgd bij de plaatselijke politiek, maar concrete toezeggingen of oplossingen zijn er nog niet.
"De gemeente zegt dat we weg moeten zodat ze het voormalige rangeerterrein schoon kunnen opleveren voor projectontwikkelaars. Terwijl het bestemmingsplan nog niet eens is goedgekeurd en er nog geen enkel concreet woningbouwplan voor dit stuk grond ligt. Ik wil duidelijkheid, en het liefst hier uitbreiden."
Bij de buren van broedplaats Weelde duwen ze de donkere wolken nog even voor zich uit. Zij zijn vooral bezig met de heropening van hun kleine vrijstaat. Ondernemers Kim Pieters en Kelly Vincent pakken uit met vijftig live-acts en drie nieuwe horecazaken: cocktailbar The Rumah, Karma Kebab en pizzabar Tutto in oude zeecontainers en een foodtruck. Lunchkantine De Zure Bom is een oudgediende, net als het Poolcafé en het indoor skatepark.
"We hebben geprobeerd alles zoveel mogelijk winterproof te maken,” vertelt Kayleigh Bergwerff. Ze hopen de aflopende contractdatum op 31 oktober te kunnen verlengen. Liefst blijven ze op het 2000 hectare stuk grond, maar realisme overheerst. "We vestigen ons daar waar ruimte is om een zinnenprikkelende, alternatieve wereld te creëren vol muziek, kunst en goed eten."
Ook Eline Besters van het Keilecafé aan de Vierhavensstraat heeft vrede met het tijdelijke karakter van de plek, al hoopt ze op verlenging. "We zijn en blijven positief, dat stralen we ook uit denk ik. Wij zien de tijdelijkheid juist als de charme van dit concept. Het is hufterproof en een beetje knullig, maar wel heel gezellig en laagdrempelig.”
De vrijbuitersplek ging na een winterstop vorige week weer open en profiteerde meteen van een zonnige voorjaarsdag. Het terrein ademt festivalsfeer. Veel uitklaptafels en bierbanken, tweedehands horecameubilair en oude houten vloerdelen als schutting. In omgebouwde zeecontainers zitten de keuken en bar; een oude trailer is omgebouwd tot cocktailbar met dansvloer en overal liggen houtsnippers op de grond.
"Het interieur hoeft niet veel te kosten en het voordeel is dat we hier ook zo weer weg kunnen", zegt Besters. "Nadeel is wel dat er niet veel andere plekken meer in Rotterdam zijn waar zoiets als dit mogelijk is. Maar er zal vast iets nieuws voor in de plaats komen wat we niet hadden verwacht."
Die relativerende houding komt deels voort uit de samenwerking met de bekende Rotterdamse kunstenaar Joep van Lieshout die ook hielp het gebied op de kaart te zetten. Voor het voormalige bordeel naast zijn atelier zijn twee nieuwe concepten bedacht.
Restaurant Bitter op de begane grond heeft een ‘confusion kitchen’ en in Club BIT kunnen 400 nachtbrakers klokje rond dansen op undergroundmuziek. “We boffen dat we hier een 24-uurs vergunning hebben; die zijn schaars. We kunnen ook echt iets opbouwen voor langere tijd en dat is fijn."
Drie jonge gasten bij het Keilecafé genieten tijdens de seizoensopening van een biertje en de tapas. Ze hopen dat het tijdelijke café voorlopig kan blijven bestaan. "Dit is een goede locatie om aan het einde van de dag met vrienden te chillen, zeker in combinatie met de nachtclub. Lekker in de zon, weg van het centrum. Het is echt zonde als dit verdwijnt.”
Er zijn volgens de jongens al genoeg ‘popiejopie-plekken’ in de stad, en juist te weinig leuke alternatieve plekken in vergelijking met andere steden. "Echt slecht van de gemeente dat ze iets wat een succes is, in het ongewisse laten over de toekomst.”
Het helpt in alle onduidelijkheid niet dat een nieuw bestemmingsplan uitblijft. De milieueffectrapportage (MER) die daarvoor nodig is, wordt keer op keer uitgesteld. Voordat er woningen gebouwd worden, moet bijvoorbeeld nog onderzocht wat het geluid uit de haven voor gevolgen kan hebben. Ook de hoogte van de woningbouw moet nog bepaald worden.
Onzekerheid
Zolang de gemeenteraad geen besluit heeft genomen over de definitieve toekomst van M4H, blijft het gebied hangen in een overgangsfase. Ondertussen worden panden verkocht en uitgeruild en zitten de pioniers in onzekerheid.
De gemeente is wel in gesprek met de ondernemers. "Het is niet zo dat contracten zijn opgezegd, maar de huurovereenkomsten lopen wel af en worden voor een kortere periode verlengd met het oog op de naderende toekomst", zegt een woordvoerder.
Oude Citrusveiling
Ondertussen zien nieuwe horecaondernemers nog genoeg kansen voor dit voormalige havengebied. Aziz Yagoub, bekend van poppodium Annabel en Het Perron, tekende twee jaar geleden een huurcontract voor exploitatie van de oude Citrusveiling aan de Marconistraat 25. Door de coronapandemie is er nog niet veel gebeurd in dit rijksmonument uit 1955, maar dit weekeinde start wat hem betreft een mooi nieuw evenementenseizoen.
Yagoub: “We gebruiken de Monsterzaal twee weekenden lang voor de Rotterdam Future Market: een nieuw verzamelpunt voor kunst en cultuur.” Bij dit initiatief werken de flitsbezorgers van Gorillas samen met lokale initiatieven als Révolt, The Function, Blijdorp en Creation.
Ze toveren de voormalige fruitveiling om tot een verlaten supermarkt, inclusief kassa’s, beurtbalkjes en koelkasten gevuld met fruit én fashion. "Rotterdams talent krijgt de kans om zich hier te presenteren. De plannen voor het grote buitenterras achter het markante halfronde gebouw maken we in mei bekend.”
Saus
Hij hoopt dat de gemeente de pioniers weet te behouden voor het gebied, want die zorgen voor de 'saus'. "Maar er is ook zoiets als marktwerking. Je ziet overal dat wanneer de mensen met het grote geld komen, de creatieven moeten wijken. Aan de andere kant: als je jarenlang voor weinig geld je zaak hebt kunnen exploiteren, weet je dat er een tijd komt dat je weer verder moet. En ik denk dat er binnen dit gebied voldoende mogelijkheden zijn voor iedereen die iets wil."
Martin van Rijn van de Fruitvis likt ondertussen zijn wonden en hoopt op een mooi evenementenseizoen na twee jaar rode cijfers door corona. "Ik heb personeel moeten ontslaan en ga hier met mijn zoon Delait voorlopig verder programmeren. Ik hoop dat de gemeente onze bijdrage als aanjagers erkent en dat we uiteindelijk een alternatieve huisvesting krijgen aangeboden."
De gemeente kan nog niet reageren op zijn manifest, omdat er vragen over zijn gesteld in de gemeenteraad. Die worden naar verwachting dinsdag beantwoord door de wethouder.
