'Succes thuiszorgbeleid Rotterdam is schone schijn'

Bovendien is bijna de helft van de Rotterdammers die thuiszorg krijgen daar ontevreden over. De Rekenkamer wil dan ook dat de gemeente stopt met het huidige thuiszorgbeleid.

Opvallend genoeg lukte het de gemeente wel om de zorgkosten fors omlaag te brengen. Het budget voor huishoudelijke verzorging van inwoners is in drie jaar tijd met ruim 30 miljoen euro teruggebracht: van 70,5 miljoen euro in 2011 tot ruim 40 miljoen in 2014.

Mensen moeten sinds de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2015 voor onder meer huishoudelijke hulp aankloppen bij de gemeente. Die krijgt zelf de ruimte om het wmo-beleid in te vullen.
Het zorgbeleid van Rotterdam is op het oog een financieel succes. Nadat het Rijk in 2013 besloot dat het budget voor huishoudelijk verzorging met 40 procent zou worden teruggebracht, lukte het Rotterdam zelfs de kosten met 43 procent te laten dalen.

Die bezuiniging is volgens de Rekenkamer voor een derde te danken aan dat minder cliënten gebruikmaakten van de voorziening. Dat wil echter niet zeggen dat zij geen behoefte meer hadden aan huishoudelijke verzorging.

Drastische daling
Volgens de financiële waakhond zijn meerdere mogelijke redenen te noemen voor de 'drastische daling' van het aantal cliënten. Zo is de gemeente strengere eisen gaan stellen aan mensen die een beroep willen doen op de zorg aan huis.

Verder steeg ook de eigen bijdrage die mensen moesten betalen. "Hierdoor doen mogelijk minder mensen een aanvraag voor zorg en besluiten mogelijk meer cliënten zelf de hulp op te zeggen", concludeert de Rekenkamer.

Hoewel Rotterdam de zorgkosten flink heeft kunnen verminderen, is de Rekenkamer kritisch over het beleid van de gemeente, die wil dat mensen zelf zelfredzamer worden. Dan doen ze immers minder vaak een beroep op de voorzieningen met lagere uitgaven tot gevolg.
Volgens de Rekenkamer is het zeer de vraag of het wel realistisch is om de zelfredzaamheid te vergroten van mensen die een beroep doen op huishoudelijke zorg als schoonmaken en strijken. Het gaat vaak om ouderen met chronische beperkingen.

Doordat de gemeente niet heeft bijgehouden hoeveel mensen om welke reden worden afgewezen, is het lastig te bepalen waardoor de instroom zo is gedaald. Een slechte zaak, vindt de Rekenkamer.

"De gemeente kan daardoor zelf niet nagaan in hoeverre zelfredzaamheidsmaatregelen het beroep op een maatwerkvoorziening huishoudelijke verzorging hebben voorkomen", concludeert de toezichthouder.

Ontevreden
Mensen die nog wel hulp aan huis krijgen van de gemeente, krijgen minder uren dan voorheen. Bijna de helft van de Rotterdammers die thuiszorg hebben, is niet tevreden. Volgens hen wordt het huis minder goed schoongemaakt en blijft werk liggen. Doordat mensen niet meer zelf zijn gaan doen, worden die problemen niet ondervangen.

"De grenzen van zelfredzaamheid zijn bereikt", zegt Paul Hofstra van de Rekenkamer Rotterdam. "De zelfredzaamheid is duidelijk niet versterkt, ook al was dat wel de inzet. We doen een beroep op de gemeente om te stoppen hiermee."

Definitie
Ook blijkt uit onderzoek dat de gemeente schermt met een brede definitie van zelfredzaamheid. Hulp van een 'mantelzorger, vrijwilliger of een wijkvoorziening' worden meegewogen als wordt gekeken of een cliënt deels op eigen benen kan staan.

De Rekenkamer zegt dat dat mogelijk onpraktisch is. Mantelzorgers zijn vaak al zwaar belast, terwijl vrijwilligers er doorgaans weinig voor voelen om huizen schoon te maken. Ook kunnen ze niet doorlopend langskomen om te helpen.

Vrijwilligers
De gemeente probeerde ook afspraken te maken met zorgaanbieders om de 'eigen kracht' te versterken, bijvoorbeeld door vrijwilligers in te zetten. "Deze zijn echter nauwelijks uitgevoerd en leverden weinig resultaat op."

De inzet van zogeheten Wmo-adviseurs lijkt evenmin effect te oogsten. Zij brengen tijdens 'keukentafelgesprekken' in kaart hoe zelfredzaam cliënten zijn, maar praten nauwelijks over de mogelijkheid die zelfredzaamheid te versterken.

Verandering
Of het beleid binnenkort op de schop gaat, is de vraag. De gemeente zou de Rekenkamer al hebben laten weten dat zelfredzaamheid 'de kern blijft van het Rotterdamse beleid'.

"In zijn reactie neemt het college ook de meeste andere aanbevelingen van de Rekenkamer niet over", aldus de onderzoekers. Zo zou het gemeentebestuur weigeren om inzage te geven in de kosten van huishoudelijke zorg na 2014.

Rotterdam is in 2015 gestopt met het apart registreren van de kosten voor huishoudelijke verzorging. Of de kosten sinds 2014 nog verder zijn gedaald, is daardoor onduidelijk.

De gemeente laat in een reactie weten dat het meevalt met de ontevredenheid onder cliënten. Uit onderzoeken zou blijken dat zij een ruime voldoende geven aan de kwaliteit van de zorg die ze krijgen.

''In de laatste meting van het cliënttevredenheidsonderzoek gaf 81 procent van de cliënten met huishoudelijke hulp aan dat zij de ondersteuning krijgen die zij nodig hebben en 85 procent bevestigt dat zij door de ondersteuning langer thuis kunnen blijven wonen'', meldt de woordvoerder van wethouder Hugo de Jonge (Zorg).

Dat zou ook blijken uit het geringe aantal klachten dat binnenkomt. Zo waren dit jaar op 10 november 88 klachten ingediend over de huishoudelijke zorg, op een totaal van ruim 10.000 indicaties. De klachten gingen bovendien in de meeste gevallen over de gemeente, bijvoorbeeld over medewerkers die niet terugbellen.