Hoe het verloren horloge van een joodse Rotterdammer via een poepende nazisoldaat en een Vlaamse boer weer terugkwam

De omzwervingen van het horloge hebben iets met wildpoepen te maken, weet Pieter Janssens, kleinzoon van Gustave. "De Duitse soldaten gingen hun behoefte vaak doen in het korenveld. Die kwamen niet binnen in de boerderij. In dat veld heeft mijn opa het uurwerk gevonden. Hij concludeerde gelijk dat het niet het eigendom was van de Duitse soldaat. Mijn opa had geen goede band met de nazi's. Daarom hield hij het klokje bij zich. Om het ooit misschien terug te geven aan de wettige eigenaar."

"Het uurwerk werd altijd goed bewaard", gaat hij verder, "in een grote hangklok. Maar toen mijn grootvader en vader overleden, wisten wij eigenlijk ook niet meer waar het horloge lag."

Opkopers van de Belgische boerderij haalden het huis leeg. Bij de inboedel legden ze een klok apart. Pieter Janssens: "Ik vond het toch vreemd dat die klok niet bij de rest lag. Ik ben er in gaan kijken en daar lag het uurwerk. Het was dus bijna verkocht."

Pieter besloot te gaan zoeken naar de erfgenamen van het zakhorloge. De inscriptie vormde een aanknopingspunt: 'Neufchâteau 1910, gemaakt door A.A. Overstrijd, pour mon frère Louis.'

"Je zag dat het gemaakt was door iemand voor iemand die 18 jaar werd."

Via Google kwam de Belg de website van Joods Erfgoed Rotterdam tegen. Historicus Rob Snijders verzamelt op deze website joodse sporen in Rotterdam en omgeving. Met de informatie die Pieter hem gaf, ging Rob daarna op zoek. "Ik ben er een artikel over gaan schrijven en dat heb ik gedeeld op Twitter en Facebook. Binnen 24 uur kreeg ik een reactie waarin stond dat ik op zoek moest naar R. van Ameijden. Ik heb toen op sociale media de eerste persoon met die naam aangeschreven en gevraagd of ze familie waren van Alfred Overstrijd", vertelt Pieter. "En dat bleek zo te zijn."

Richard van Ameijden (1954) is de kleinzoon van Alfred Overstrijd. Hij kreeg in februari een mail binnen en was verrast. Richard wist namelijk helemaal niet van het bestaan van het horloge af. Hij noemt het 'iets heel wonderlijks'.

Hoe het uurwerk van de Rotterdamse horlogemakersfamilie in België terechtgekomen is, weet historicus Rob Snijders niet. Maar hij heeft wel zo zijn vermoedens: "In 1942 en 1943 zijn er massadeportaties geweest. Ik kan het niet anders verklaren dan dat een nazisoldaat het te pakken heeft gekregen tijdens een huiszoeking of heeft meegenomen van de eigenaar die het bij zich had."

Richard van Ameijden heeft nog twee oudere zussen: Joyce (1951) en Monique (1949). De familie heeft niet veel andere tastbare herinneringen aan hun opa, die is omgekomen in concentratiekamp Auschwitz. Dat er onverwachts iets uit het verleden opduikt, noemt Richard 'heel bijzonder'.

De oudste van de drie, zus Monique, mag het uurwerk na bijna tachtig jaar in ontvangst nemen. "Ik vind het heel spannend", zegt ze. Dat het horloge na 110 jaar nog werkt en ook het raderwerk nog goed te zien is, maakt het moment nog specialer. Er rollen tranen.

"Zó mooi, ik ben zó dankbaar", zegt Joyce, starend naar het zilveren klokje.
"Zoals onze opa gewild had", reageert Pieter. "Het uurwerk is terug bij wie het hoort..."