ROTTERDAMSE HAVEN

Help! De vos vreet de Rotterdamse haven leeg: blijft er nog een meeuw over?

"Hier op dit lege haventerrein bij de Euromax Terminal zaten vroeger 3 duizend meeuwen te broeden, maar moet je kijken: er zit er niet één meer. Allemaal weggesnackt door de vos.” Jan Putters van Havenbedrijf Rotterdam staat er verslagen bij. Hij spreekt van een slachting onder broedvogels in de haven. De belangrijkste veroorzaker is volgens hem het vraatzuchtige oranjebruine beest met een dikke staart.
We maken samen in zijn auto een rondje langs broedplekken van de meeuwenkolonie op de Maasvlakte. Onderweg spotten we een enkele dode vogel langs de kant van de weg. “Die ruimen we elke dag op,” zegt de groen- en natuurman van het Havenbedrijf. Hij vindt het geen fijn gezicht, die aangevreten beesten. Het gaat hem aan het hart: de vos heeft in korte tijd de meeuwenkolonie gehalveerd.
Tip! NPO2 zendt dinsdag 28 juni tussen 18:25 en 18:55 in het programma Expeditie Nederland van Omroep Max een reportage uit van Rijnmond-verslaggever Suzanne Mulder over meeuwen die van de stad naar het platteland verkasten.
“Van de kleine mantelmeeuw kwam oorspronkelijk een derde van de Europese populatie in onze haven voor. In 2008 hadden we nog 30 duizend paartjes. Vorig jaar telden we nog maar 16 duizend koppels en nu komen we uit op slechts 14 duizend paartjes. De aantallen dalen gigantisch, en niet alleen bij de kleine mantelmeeuw. Ook de zilvermeeuw en de stormmeeuw staan onder druk.”

Ideale broedplek

Het bewijs ligt voor ons, als we uit zijn auto zijn gestapt. Het hobbelige haventerrein was ooit een ideale broedplek, zo op het uiterste puntje van de Tweede Maasvlakte. Een leeg, met zand opgespoten terrein met hier en daar wat struiken en gras. Hier werd je tot een paar jaar terug nog aangevallen door krijsende meeuwen die hun territorium verdedigen of hun jong waarschuwden voor gevaar. Nu zien we geen meeuwen en nesten meer.
We horen ze nog wel. De meeuwen blijken achter de hekken van de containerterminal te zitten, een paar honderd meter verderop. “Daar zijn ze veilig, tussen de containers en de automatische kranen van ECT. Door de hoge hekken kan de vos niet bij ze komen.” Het beest heeft volgens Putters tussen de bosjes langs het hek een burcht gemaakt. Op camerabeelden waren vijf jongen te zien. Ook vanochtend is de vos gesignaleerd. De natuurbeheerder pakt zijn mobiel en laat de foto zien. Het beest kijkt recht in de lens van de fotograaf.
De vos in de haven
De vos in de haven © HBR

Bedroevend leeg

We stappen weer in de auto en rijden door naar de keerlus aan de Aziëweg. Een verlaten gebied dat gedomineerd wordt door gele en paarse bloemen. Rechts bewegen de oranje automatische kranen van APM Terminals Maasvlakte tussen hoog opgestapelde zeecontainers. Links staan de hoge witte vaten van de Maasvlakte Olie Terminal.
We zien nauwelijks meeuwen, maar ontdekken wel een volledig ondergescheten havenbord. Putters denkt dat een paar overgebleven meeuwen het bord als uitzichtpunt gebruiken. Op de achtergrond horen we ze naar elkaar schreeuwen. “In het verleden zaten hier echt honderden meeuwen te broeden. Nu is het bedroevend leeg.”
Havennatuur in bloei, weinig meeuwen
Havennatuur in bloei, weinig meeuwen © Rijnmond
Niet alleen de meeuw, maar eigenlijk alle broedvogels in het havengebied hebben het volgens Putters zwaar. “Ook de scholeksters en kieviten zie je bijna niet meer. Alleen kleine broedvogeltjes die afhankelijk zijn van struwelen en struiken, zoals de kneu, zien we nog massaal.”
Het doet hem pijn. “Er is gelukkig nog steeds een enorme biodiversiteit aan planten, maar dat wil je ook bij de vogels zien. De haven is aangelegd voor de industrie, daar ligt de prioriteit, maar waar mogelijk willen we ook de biodiversiteit de ruimte geven. Dat staat ook in de doelstellingen van het Havenbedrijf.”

Meeuwen trekken richting Duitsland

Niet alleen de vos zorgt voor problemen. Ook het verminderde voedselaanbod zorgt ervoor dat steeds meer vogels uit het gebied verdwijnen. “De vissers mogen hun afval niet meer over boord gooien. En daar zag je voorheen altijd veel meeuwen achteraan vliegen om het voedsel eruit pikken. Nu trekken ze steeds meer het land in, tot zelfs aan de Duitse grens.”
De vogelgriep speelt volgens hem nauwelijks een rol. De grote stern is op sommige plekken in Nederland wel het slachtoffer van dat virus. Daar zijn al duizenden kadavers gevonden. Volgens Putters heeft de haven een beperkte visdieven-kolonie en daarvan zijn langs de Slufter wel wat dode exemplaren gevonden. Maar de vos is de grootste boosdoener van alle ellende.
We rijden een stukje terug naar de Maasvlakteweg, passeren de windmolens op de dijk van Slag Maasmond en rijden over een hobbelige strook naar het uiterste puntje met uitzicht op eiland De Kleine Beer. Onder aan de dijk drijven wat zwanen. Iets verderop steken drie zeehondjes hun kop boven het water uit.
Jan Putters tuurt naar meeuwen op de Splitsingsdam
Jan Putters tuurt naar meeuwen op de Splitsingsdam © Rijnmond
Jan Putters pakt zijn verrekijker en tuurt naar het eiland. “Dit is echt een perfecte broedplek voor 1.500 meeuwen. Alleen flikt de vos het om hier over te steken en daar te gaan snacken. Ik had niet gedacht dat hij met deze stroming zwemmend de overkant kan bereiken. Maar we hebben hem op camerabeeld staan met een meeuw in zijn bek.”
De verrekijker wordt opnieuw ingesteld op de Splitsingsdam in de Nieuwe Waterweg. “Ik zie veel aalscholvers en verderop meer meeuwen. Hier is de stroming sterker en kan de vos echt niet komen. Dit is dan ook de beste plek voor de meeuw in de haven. We zouden het nog aantrekkelijker kunnen maken door meer schelpen op de dam aan te brengen. Ook moeten we de ratten kort houden, want die eten de eieren van de meeuwen op.”

Veertig vossen

Terug in de auto, op weg naar de Markweg in de Europoort, vertelt Putters hoe snel de vossenpopulatie groeit. Drie jaar geleden kreeg hij voor het eerst van een collega een bericht dat hij een vos in de haven had gezien. “Ik geloofde het eerst niet en zei: stuur maar een foto als bewijs. Die kreeg ik al snel. Sindsdien is het heel hard gegaan. Vorig jaar telden we twintig vossen en inmiddels hebben we er veertig. Als dit zo doorgaat hebben we er straks honderd.”
Hij is duidelijk gefrustreerd over het niet mogen afschieten of vangen van de vos. “Als ze ‘s nachts hun holen uit komen, lachen ze ons in ons gezicht uit en trekken vrolijk de haven in.” Natuurlijke vijanden heeft de vos niet. En alleen met hekken en schrikdraad zijn ze niet tegen te houden.

Ongestoord uitbroeden

We zetten de auto even stil op een plek waar de meeuwen achter een raster ongestoord hun eieren kunnen uitbroeden. Het is een opgespoten terrein waar steeds meer bedrijven zich vestigen. Daardoor blijft er weinig ruimte over voor de vogels en trekken ze naar de naastgelegen leidingenstrook. Ook een mooie plek, vindt de natuurbeheerder.
“Hier komen nog geen vossen, maar daar zijn we voor de toekomst wel bang voor. Volgend jaar aan het begin van het broedseizoen gaan we daarom stroomdraad op de hekken zetten, zodat de vos er niet overheen kan klimmen.”
Verboden terrein voor de vos
Verboden terrein voor de vos © Rijnmond
Overal waar we kijken zien we meeuwen op palen, lichtmasten en bewegwijzeringsborden. Als we met de auto te dichtbij komen, worden we door een van hen aangevallen. Hij klapt met zijn vleugel op ons dak. Vermoedelijk verdedigt de vogel zijn jongen die langs de kant en op de weg lopen. De grijze pluizenbollen hebben dezelfde kleur als het asfalt waardoor ze nauwelijks opvallen. Putters heeft de pest aan sommige havenmedewerkers die er een sport van maken om de jonge beestjes dood te rijden.
De verstoring door de mens heet dat dan officieel. Het is mede een oorzaak voor het teruglopen in de aantallen. We zien het ook bij de volgende plek: de Europaweg. Daar heeft iemand een hek open laten staan, vlak onder de elektriciteitsmasten van Tennet. Putters zet het hek weer dicht. “We hebben dit hekwerk juist geplaatst om de meeuwen in alle rust te kunnen laten broeden. De vos kan er zo niet bij. Een nieuwe kolonie stichten is heel lastig en hier hebben een paar paartjes zelf de eerste aanzet gegeven. Daarom koesteren we deze plek.”

Niemand in de weg

Hij schat dat er nu veertig nesten zitten. “Als we die nu kwijt raken, keren de meeuwen volgend jaar niet terug. Terwijl ik juist wil dat er meer bij aansluiten. Er is hier plek voor een paar honderd meeuwen. En hier zitten ze niemand in de weg.”
De zeemeeuwen zijn een beschermde diersoort en hun nesten mogen niet worden bestreden. Bedrijven klagen daar nogal eens over omdat ze overlast veroorzaken. De vos zou in die zin hun vriend kunnen zijn. Maar Putters waarschuwt dat zonder ingrijpen er nog maar een paar duizend meeuwen in de Rotterdamse haven overblijven. En dat kan problemen geven voor het uitgeven van industrieterreinen aan bedrijven. Want de haven wil nieuwe bedrijven vestigen, maar ook de vogelpopulatie op orde houden. “Ik hoop echt dat we de vos weer mogen gaan bejagen. We kunnen nu duidelijk aantonen dat de populatie door de vos is gedecimeerd.”
De meeuw is een smakelijke hap voor de vos.
De meeuw is een smakelijke hap voor de vos. © Rijnmond

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl