Dertien schietpartijen in drie weken: waarom wordt er zo vaak op huizen geschoten?

Kogelgaten in ramen, muren of (garage)deuren horen inmiddels bij het decor, zeker deze julimaand: al dertienmaal werd er de afgelopen eenentwintig dagen een huis beschoten. Daarnaast werd er meermaals gericht op personen geschoten, bijvoorbeeld in Coolhaven, waar de 31-jarige Siki Martina omkwam.

De schietpartijen vinden plaats door de hele stad en iets daarbuiten, in Krimpen aan den IJssel en Dordrecht. Het meeste geweld lijkt zich af te spelen in het westen van Rotterdam, in Delfshaven en Spangen. Zo werd een pand aan de Aelbrechtskade tweemaal in twee weken onder schot genomen, ook daar werd een explosief achtergelaten.

De politie zegt dat het de golf van schietincidenten ‘heeft opgemerkt’, maar dat het cijfermatig in vergelijking met vorig jaar meevalt. In de zomer van 2021 was Rotterdam het toneel van veertien schietpartijen en twee dodelijke steekpartijen, in drie weken tijd. De gemeenteraad schrok destijds van die cijfers: de VVD en Leefbaar Rotterdam pleitten voor meer politie-inzet om geweld te voorkomen.

Niet alleen de politie, ook Arjan Blokland, hoogleraar bij Criminology and Criminal Justice aan de Universiteit Leiden en onderzoeker bij het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving, nuanceert de hoeveelheid beschietingen van huizen. "Als je zelf zwanger bent, zie je ineens overal zwangere mensen. Dat zit bij schietincidenten net zo." Wat volgens hem vaststaat: schietincidenten slaan op zware criminaliteit. "Het zijn geen ruzies tussen kinderen op het schoolplein waardoor huizen beschoten worden."

"Een huis beschieten heeft weinig andere zin dan een dreigende boodschap afgeven", zegt de hoogleraar. "Het geweld is vaak nog niet bedoeld om slachtoffers te maken, maar om een boodschap af te geven dat iemand iets doet wat niet de bedoeling is." En daar wordt nogal eens een fout bij gemaakt. "Soms is het niet helemaal duidelijk op welk adres iemand woont, dus dan overkomt het een nietsvermoedende buurman of buurvrouw."

Met het beschieten van woningen treedt de georganiseerde misdaad steeds zichtbaarder de samenleving in. Dat is ernstig, zegt Blokland. “Je weet nooit precies wat er gebeurt als je op een huis schiet. Kogels kunnen weerkaatsen en op andere plekken terecht komen dan waar ze bedoeld waren.” Dat is ook waar de politie voor vreest: collateral damage.

Jongeren spelen een aanzienlijke rol in zware criminaliteit die brutaler wordt en zich niet meer ondergronds afspeelt. "Er is een toegenomen zorg dat de levensstijl die gepaard gaat met de georganiseerde misdaad – het hebben van groot geld, een dure auto en mooie kleren – aantrekkelijk is voor met name jongeren”, zegt Blokland. Ze kunnen vanwege hun leeftijd de gevolgen van hun acties minder goed inschatten, zowel op de korte en lange termijn. Zo worden ze meegesleept het een criminele milieu in waarin ze 'gedwongen' worden om misdaden te plegen - zoals eventueel het beschieten van huizen, denkt de hoogleraar.

Wat volgens Shamir Ceuleers van het Centrum Kinderhandel Mensenhandel (CKM) belangrijk is om daarbij te vermelden: jongeren zijn soms niet de dader, maar het slachtoffer. Ook als ze meedoen aan iets crimineels. Er worden namelijk veel jongeren uitgebuit door de georganiseede misdaad, zegt Ceuleers. Natuurlijk is niet iedere jongere in de criminaliteit een slachtoffer, zegt hij, maar ze worden vaker misbruikt dan gedacht. Uit onderzoek van het CKM blijkt dat, in de dertien gemeenten waar het onderzoek plaatsvond, er ongeveer 2500 jeugdigen slachtoffer waren van criminele uitbuiting.

Volgens onderzoek van het CKM worden jongeren in Rotterdam vooral gedwongen tot financiële delicten. Ze worden gedwongen te helpen witwassen, worden ingezet als katvanger of geldezel. Dat kán – ‘met een slag om de arm’ – gelinkt worden aan de drugswereld, zegt Ceuleers. Crimineel verdiend geld moet immers worden witgewassen voordat het kan worden gebruikt. Daarvoor zijn jongeren, zeker uit kwetsbare milieus, een eenvoudig doelwit.

Als de maatschappij niet anders gaat handelen, gaan er jongeren verloren aan het criminele circuit, denkt Ceuleers. "Geen 13-jarige wordt wakker en zegt: ik ga drugs dealen.” Jongeren belanden vaak per ongeluk of door kwaadwillenden in de misdaad. Dat begint klein, maar hoe langer ze blijven hangen, hoe meer carrière ze maken op de criminele ladder. Ze raken steeds verder verstrikt in de onderwereld en komen er vervolgens steeds lastiger uit.

In Rotterdam werden de meeste panden beschoten in Rotterdam-West en op Zuid. De meeste jongeren die gedwongen in de criminaliteit zitten in Rotterdam, vind je óók in die stadsdelen, blijkt uit het onderzoek van CKM – al benadrukt Ceuleers dat het om een verkennend onderzoek gaat. Een harde conclusie is nog niet te trekken, daarvoor is meer onderzoek nodig.

De politie geeft inmiddels aan dat het de beschietingen nader gaat onderzoeken. Ook burgemeester Ahmed Aboutaleb en gemeenteraadsleden is het vuurwapengeweld opgevallen. PvdA-raadslid Co Engberts vreest zelfs een nieuwe 'summer of violence', zoals in 2021. Aboutaleb: "Ik ben de politie heel erkentelijk dat zij alles op alles zetten om deze incidenten te onderzoek en op te lossen, want dit geweld moet echt stoppen."

Hoe dat precies moet? Partijen pleiten bijvoorbeeld voor meer blauw op straat, meer camera's in de publieke ruimte en hechtere samenwerkingen tussen wijk en politie. Op de lange termijn moeten betere voorlichting en wapeninzamelacties uitkomst bieden.