ENERGIETRANSITIE
Hoe de torenhoge gasprijs een miljoenenproject in Sliedrecht doet kantelen
Het zijn spannende tijden in het wijkje De Vogelenzang in Sliedrecht. De 62 huishoudens moeten kiezen of ze een aansluiting willen op het nieuw aan te leggen warmtenet. Wie 'ja' zegt, neemt afscheid van aardgas. De aanvankelijke weerstand onder de bewoners van Sliedrecht wordt steeds kleiner, zegt de projectleider. "Tijdens bijna alle gesprekken gaat het vooral over de belachelijk hoge energieprijs."
Meerdere hoofdwegen in Sliedrecht hebben wekenlang open gelegen om dikke zwarte leidingen de grond in te schuiven. Daardoor stroomt straks water van zeventig graden Celsius. Water dat in de Dordtse slibverbrandingsovens van HVC wordt verwarmd en is bestemd om het huis te verwarmen. Nu is het stilte voor de storm in het Baggerdorp. De hoofdleiding ligt, maar het is de vraag hoeveel vertakkingen er de wijk in gaan. Een substantieel aantal aansluitingen is nodig voor het laten slagen van het project.
"Het gaat goed", zegt projectleider Lucien van der Plaats van Sliedrecht-Oost Aardgasvrij. Met een paar miljoen euro aan overheidssubsidie kan hij het de bewoners zo aantrekkelijk mogelijk maken om over te stappen op het warmtenet. Een beter aanbod dan nu gaan de 'dijkdorpers' vermoedelijk niet krijgen. In ieder geval niet als het gaat om aansluiting op een warmtenet.
"Ik moet beamen dat de gasprijs nu echt belachelijk hoog is", zegt Van der Plaats. "Ik zie bij de mensen die we bezoeken wat voor problemen dat oplevert." Hij doelt op gezinnen die nauwelijks meer kunnen rondkomen, omdat hun energierekening is verdubbeld of zelfs verdrievoudigd. "Dat sterkt me in mijn doel. Ik merk ook echt dat het wantrouwen tegen het warmtenet minder wordt."
Van der Plaats en zijn team zijn nu drie jaar bezig in het oostelijk deel van Sliedrecht. De start was moeizaam. In het buurtje De Horst reageerden maar elf van de 46 gezinnen positief op zijn voorstel. "Dat was midden in coronatijd, we moesten het hebben van brieven en gesprekken op afstand. Dat was onvoldoende om de boodschap goed over te brengen en het vertrouwen te winnen. We hebben geleerd van die tijd: we moeten ons verhaal vertellen aan tafel bij de bewoners zelf. De mensen in de ogen kijken, samen de woning doorlopen en op een rij zetten wat de voor- en nadelen zijn. Nu dat weer kan, gaat het veel beter."
Heel Nederland
Het belang van het project in Sliedrecht is groot. Wereldwijd is afgesproken om in het jaar 2050 te stoppen met het gebruik van aardgas en de energieprijzen gaan momenteel ook nog eens door het dak. Als alternatief voor aardgas heeft de overheid het warmtenet als belangrijkste wapen en waar dat niet mogelijk is de warmtepomp een alternatief. Maar die verbruikt weer veel elektriciteit en dat wordt in ons land vaak opgewekt door gas te verbranden.
In Sliedrecht wordt er nu met vele miljoenen een bijna ideale situatie voor de bewoners gecreëerd. Ze moeten zelf een investering doen van maximaal tweeduizend euro, maar hun woning wordt voor dat geld aangepast, voorzien van een elektrisch fornuis en eventueel zelfs geïsoleerd. Zonder fornuis zijn de kosten vijfhonderd euro. De werkelijk gemaakte kosten zijn vaak vele malen hoger.
Maar lukt het in Sliedrecht met de particuliere woningen niet, dan is het bijna zeker dat er op veel andere plekken in ons land ook problemen gaan komen als er plannen zijn voor een warmtenet. Of anders gezegd: als het warmtenet in Sliedrecht een succes wordt, zal dat de komst van warmtenetten in andere gemeenten versnellen. Het gaat dus eigenlijk om veel meer dan 62 huizen in de Vogelenzang. En we gaan nu langzaam richting de finale toe.
Monopolypositie
Bewoner Leon woont sinds twee jaar met vrouw en vijf kinderen in een prachtige woning aan de Vogelenzang. Het jonge gezin zit nog goed, omdat het een driejarig energiecontract heeft afgesloten. Maar dat eindigt volgend jaar. Nu kan hij tekenen voor het warmtenet. Er zal een radiator in de woonkamer vervangen moeten worden en één in de badkamer. Wellicht moet de meterkast worden verbouwd om de warmtewisselaar die nodig is om het systeem te laten werken een plek te geven, maar dat is het. Het praktische deel is niet waar hij zich zorgen over maakt.
"Ik twijfel nog over het financiële. Je zit straks vast aan één aanbieder, HVC. Als je het gas laat afsluiten, is er geen weg meer terug. Het is een klassieke monopolypositie. Nu ben ik elk jaar vrij om te kiezen."
Als het gezin kiest voor het warmtenet wordt de prijs per maand voor het vervangen van gas 250 euro per maand, gerekend met de prijzen van nu. "Dat betekent dat ik meer ga betalen dan ik nu doe. Maar ja, dat is een contract dat ik al twee jaar geleden heb afgesloten."
Grofweg gezegd zou je kunnen stellen dat als je verwacht dat de gasprijs weer daalt naar het niveau van voor de oorlog in Oekraïne, een tiende van de huidige prijs, gas wellicht voordeliger is. Anders waarschijnlijk niet. En als gas, tegen 2050 echt in de ban gaat, sta je er waarschijnlijk alleen voor. Daarom zegt Leon dat hij neigt naar een overstap op het warmtenet.
Elders in de Vogelenzang is er minder twijfel. Bewoner René Boer zegt dat hij wil kiezen voor een gezonde wereld voor zijn kinderen. "Ik wil een zo gezond mogelijke aarde achterlaten." De familie De Bruin is al op de pensioengerechtigde leeftijd en volgt het proces kritisch. Ze gaan tekenen voor het warmtenet. "Het milieu is voor ons de belangrijkste reden", klinkt het daar. Je hoort ook in de buurt dat mensen er pret in hebben om de Russische president Putin 'dwars te zitten' door gas de deur uit te doen.
Onder de gasprijs
Voor de meeste mensen is de portemonnee toch het belangrijkste, zegt Lucien van der Plaats van het warmtenet. "HVC rekent in 2022 een prijs van 27 procent onder de huidige gasprijs. Ik heb goede hoop dat die prijs verder omlaag gaat als er alternatieve bronnen worden gebruikt." Dat zou naast het verbranden van rioolslib, de gedroogde inhoud van het riool die de Dordtse ovens in gaat, in de toekomst ook aardwarmte kunnen zijn. Dat is warmte uit de hete aardlagen op kilometers diepte. Een in theorie oneindige bron van warmte.
Het zijn dus spannende tijden, maar de projectleider is een stuk positiever gestemd dan anderhalf jaar geleden. Het warmtenet lijkt nu echt op stoom te komen. De bewoners van de Vogelenzang hebben nog tot midden september om te reageren. Op dit moment lijken in ieder geval 42 van de 62 huishoudens serieuze belangstelling te hebben.
Dan zal, bij succes, ook worden besloten of het warmtenet wordt uitgerold naar nog een wijk. Daarvoor lijkt een deel van de Vogelbuurt-Zuid het meest voor de hand liggend. Eind volgend jaar zouden de bewoners van de Vogelenzang definitief afscheid kunnen nemen van hun gasleidingen.
Stel dat de andere bewoners van De Horst toch nog tot inkeer komen, zijn ze dan nog welkom, is de vraag aan Lucien van der Plaats. "Zolang de straat nog open ligt, zijn ze welkom", lacht hij. "Daarna is het echt te laat."