Fernando heeft genoeg geld op zak en wil ook gewoon afrekenen, maar toch steelt hij drank uit de supermarkt

Het eerste wat opvalt: er ligt een Perzisch tapijt tussen de tafel van de rechter en die van de verdachte. Dat geeft een huiselijk effect. We zitten onder de balken van de zolderverdieping en via hoge ramen valt er zonlicht naar binnen. Dit moet ooit een klaslokaal zijn geweest, want het bijna honderd jaar oude gebouw aan de Rotterdamse Hillevliet was vroeger een ambachtsschool. De klaverjasclub zou hier ook kunnen spelen. Alleen hangt de koning op een groot portret aan de muur en moet je eerst door een detectiepoortje.

"U bent uitverkoren", zegt de rechter. "Of dat goed is, is nog de vraag", voegt ze eraan toe met een lach. Maar dan serieuzer: "Iedereen wil dat het beter gaat met u. Daar moet u blij mee zijn, toch?" Ja, dat is hij zeker, zegt de aimabele Fernando (*). Hij moet vandaag verschijnen voor de wijkrechtbank in Rotterdam-Zuid. Fernando is drie keer betrapt op diefstal bij de Albert Heijn. Daar zal hij straf voor krijgen, maar er zal ook extra worden gekeken naar hoe hij zijn leven weer op de rails kan krijgen. Dat is waar de Wijkrechtspraak voor staat. Menselijk en letterlijk tussen de mensen. Met vooraf overleg tussen rechtbank en hulpinstanties.

"Was u wel eens eerder hier in het buurthuis?", vraagt de rechter om het ijs te breken. Dat was hij niet, maar wel op de 'gewone' rechtbank bij de Erasmusbrug, want er is sprake van een strafblad wegens eerdere diefstal. "Ik zie hier andere mensen lopen", zegt Fernando. Dat kan goed kloppen, want door de lange gangen van Huis van de Wijk Hillevliet gaan kunstenaars, studenten, jonge ondernemers, bezoekers van de gratis bieb en waaieren de klanken van een muziekles. Dat is wat anders dan toga's, bodes, agenten en gespannen verdachten.

De officier van justitie legt uit wat de verdenking is. Drie keer gestolen, waarvan twee keer op één dag: blikjes Bacardi en Jack Daniels, een sixpack bier en een fles Martini. "Dat is vervelend voor de winkel, zij moeten dan de politie bellen." Dat lijkt Fernando zelf ook te vinden.

De rechter wil meer weten. "U zegt dat het stom was van u. Maar u had gewoon geld op zak, waarom steelt u dan?" Dat kan hij uitleggen. "Ik stond in een rij. Het duurde me te lang, ik ben er langs gelopen. Ik heb de mevrouw van de winkel nog aangeboden om te betalen. Maar nee, nu is het te laat, zei ze. Ik weet dat het niet goed is geweest en dat ik straf verdien."

Het gaat regelmatig niet goed met hem, legt Fernando rustig en helder uit. Het overlijden van zijn vader vorig jaar heeft hem hard geraakt. Hij is stressgevoelig. Op slechte dagen is de onrust in zijn hoofd groot. Zijn administratie is een puinhoop, hij heeft geen bankrekening, er was een huurachterstand van duizenden euro's en hij is zelfs uit zijn ziektekostenverzekering gegooid.

"Daarom kreeg ik mijn medicijnen niet meer". Hij doelt op het veelgebruikte kalmeringsmiddel Oxazepam. Fernando ging vervolgens aan zelfmedicatie doen om toch rustig te vinden en nam af en toe een lijn cocaïne. "Ik heb kalmeringsmiddelen nodig tegen mijn hyperbuien. Net als toen in de rij", legt hij uit.

Fernando gebruikt nu kalmeringsmiddelen die hij koopt in de supermarkt en die werken. Er is geen cocaïne meer nodig nu. "U kunt het in ieder geval mooi verwoorden", reageert de rechter.

Anders dan bij een reguliere zitting van de politierechter gaat het nu uitgebreid over Fernando's dagelijks leven. Hij heeft een baan als kok, maar zijn oude moeder moet hem regelmatig wakker maken om op tijd op het werk te verschijnen. Hij slaapt nog steeds regelmatig in zijn ouderlijk huis. De helft van zijn huurachterstand heeft hij inmiddels weggewerkt, er resteert nog 1500 euro. De verzekering wordt per oktober weer hervat.

Maar de reclassering maakt zich zorgen over zijn stabiliteit en volgens hen fragiele herstel. Zij zien het liefst dat Fernando begeleid gaat wonen in een speciaal complex. Dat vooruitzicht is voor hem de hel. "Tussen deze mensen ga ik zelf ook weer de verkeerde kant op. Door met mensen zonder problemen om te gaan, wil ik deelnemen aan de samenleving."

Nee, zijn baas weet niet dat hij hier vandaag is. Maar de baas weet wel dat het af en toe niet lekker loopt in zijn leven. Fernando klinkt strijdvaardig. "Ik wil laten zien dat ik geen verloren zaak ben. Er is geen tijd meer voor alleen maar praatjes." Als hij zijn werkgever kan overtuigen van zijn stabiliteit, krijgt hij een vast contract, zegt hij.

Nu is stabilteit geen 'zekerheidje', zeggen de twee medewerkers van reclassering die aanwezig zijn bij de zitting in het buurthuis. "Wij hebben zorgen dat er teveel geld gaat naar cocaïne en alcohol. Het lukte hem pas na een jaar aandringen om te bellen met zijn verzekeraar en de ziektekostenverzekering weer actief te krijgen. Met begeleid wonen zit je in je eigen huis en trek je gewoon de deur achter je dicht. Er zijn vele vormen denkbaar. Zo erg is begeleid wonen niet. Dan is er echt meer druk om wat aan je situatie te gaan doen." De rechter denkt aan de moeder van Fernando. "Ze is al flink op leeftijd. Ze kan u niet altijd wakker blijven maken."

Na ruim een uur - een behoorlijke duur voor een 'eenvoudige' winkeldiefstal - nadert het einde van de zitting. De officier stelt een vraag die je maar zeer zelden hoort in een rechtszaal: "Wat zou u zelf een passende straf vinden?", vraagt ze. Fernando lacht verlegen. "Mij lijkt het beste een heel zware taakstraf."

Maar dat blijkt niet te kunnen. "Die heeft u al eens gehad voor uw eerdere diefstal. Twee keer taakstraf voor hetzelfde feit kan niet." Daarom eist de officier van justitie onder andere twee weken celstraf, naast een voorwaardelijke celstraf. Dan zal Fernando dus echt wat uit te leggen hebben aan zijn baas.

(*) de naam Fernando is om privacy-redenen gefingeerd. De redactie kent zijn echte naam.