ALBLASSERDAM

Burgemeester Jaap Paans: 'Wat op Nieuw-Beijerland afkomt, hebben wij in Alblasserdam al meegemaakt'

Burgemeeste Jaap Paans (midden) tijdens een persconferentie over 6 mei
Burgemeeste Jaap Paans (midden) tijdens een persconferentie over 6 mei © Peter Stam
Twee dodelijke incidenten op één dag schrikken Alblasserdam vijf maanden geleden op. Het laat diepe sporen achter in de gemeenschap. Het recente ongeluk met een Spaanse vrachtwagen in Nieuw-Beijerland voelt als een déjà vu. "Het moeilijkste was mensen in de ogen kijken die daar iemand hebben verloren."
Sommige gebeurtenissen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, zegt Jaap Paans (54), burgemeester van Alblasserdam. Op 27 augustus rijdt een vrachtwagen in Nieuw-Beijerland van een dijk af, een barbecueënde mensenmassa in. Zeven mensen komen om. Paans denkt dan direct terug aan vijf maanden eerder. Aan de dag waarop zijn gemeente een periode van rouw wordt ingezogen. “Wat op Nieuw-Beijerland afkomt hebben wij in Alblasserdam al meegemaakt.”
Paans doelt op 6 mei 2022. Hij wordt die nacht wakker gebeld met een aangrijpende mededeling: er is een ernstig ongeluk op de Edisonweg gebeurd. De slachtoffers zijn twee jonge vrouwen. Ze zijn er slecht aan toe en lijken het niet te gaan overleven. “Dan ben je klaarwakker”, zegt hij.
Later die dag krijgt hij een telefoontje van de politiechef. “Ik zei dat ik al uitgebreid bijgepraat was. Zij zei: ‘laat me nou even uitspreken’.” Paans valt stil als de politiechef zegt dat ze met meerdere eenheden naar een schietincident op zorgboerderij Tro Tardi toe rijden. “Het kostte twee minuten om te absorberen wat ze tegen me zei.”
Jaap Paans vertelt vanachter een grote ronde tafel in het gemeentehuis van Alblasserdam, vanuit een zwartleren bureaustoel. Tegenover hem zit Christien ter Linde (55), die soms een aantekening maakt. Ze is contactpersoon van de gemeente voor nabestaanden en betrokkenen van de incidenten afgelopen mei – en klankbord van Paans. “Dat kan ik wel zeggen, toch?”, vraagt de burgemeester haar een aantal maal, waarna ze steevast bevestigend antwoordt.

Een legpuzzel

Het vrachtwagenongeluk associeert Paans direct met 6 mei. De nood om te helpen is direct hoog, vertelt hij, bij hem en bij Alblasserdammers. Maar hij ziet dat de gebeurtenissen in Nieuw-Beijerland het trauma bij zijn dorpsgenoten weer activeren. Dat is al eerder gebeurd. Zo verongelukt er in augustus op dezelfde kruising waar de twee jonge vrouwen dodelijk worden aangereden een scooterrijder.
De situatie in Nieuw-Beijerland laat Paans niet koud. “Als het gebeurt dan voel je het heel erg. Ik heb intensief het nieuws gevolgd: hoeveel slachtoffers zijn er? Liggen er nog mensen onder de vrachtwagen? Hoe heeft dat kunnen gebeuren? En je realiseert je dat het hier ook een dijkengebied is.”
Uit ervaring weet Paans dat dergelijke een crisis een grote legpuzzel is, ‘van misschien wel 1000 of 2000 stukjes’. De randen van de puzzel worden vrij snel gelegd, waardoor een algemeen beeld ontstaat. Maar aan de binnenkant blijven nog heel lang gaten zitten. “Tot op de dag van vandaag zijn we bezig met puzzelstukjes verzamelen”, zegt hij.
Paans appt zijn ambtsgenoot Charlie Aptroot, de burgemeester van Hoeksche Waard (en dus Nieuw-Beijerland), meteen na de eerste berichten. Later in het weekend verleent Alblasserdam direct ambtelijke bijstand. Nederland is in schok door het ongeluk in Nieuw-Beijerland: onder andere het Koninklijk Huis en allerlei politici waaronder premier Mark Rutte delen hun medeleven. “Het was mooi om te zien hoe warm iedereen om de gemeenschap van Nieuw-Beijerland heen ging staan. Dat hebben wij hier ook ervaren.” De Commissaris van de Koning is bijvoorbeeld naar Paans’ gemeente gekomen om zijn steun te tonen.

Aandacht spreiden

Beide gebeurtenissen op 6 mei laten hun sporen achter in de gemeenschap, zegt Paans. “Die totaal verschillende incidenten zijn op tal van manieren verweven. Mensen in de vriendenkring van de meiden hoorden ’s ochtends wat er met hun vriendinnen is gebeurd. En zij hebben ook weer relaties met mensen die betrokken zijn bij het schietincident.” In de supermarkt waar één van de verongelukte vrouwen heeft gewerkt wordt nog geregeld over haar gesproken, bij haar stilgestaan.
“We hebben meteen gevoeld dat we die twee situaties gelijk moesten behandelen. Je zult maar meer aandacht geven aan het schietincident en een grote groep nabestaanden en families negeren in hun verdriet. Bij beide situaties kwamen twee mensen om.” Dat is gewaardeerd door de Alblasserdammers, zegt Paans, terwijl Ter Linde bevestigend knikt.
Dat een schietpartij meestal meer aandacht krijgt begrijpt de burgemeester wel. Alblasserdam heeft zoiets nooit meegemaakt. “We hebben hier wel eens arrestatieteams die optreden tegen mensen met wapens in woningen. Of mensen die anderen bedreigen met een wapen.” Maar een schutter die gericht op mensen schiet, dat niet. Het enige waarmee Paans de schietpartij weet te vergelijken is Alphen aan de Rijn. Daar schiet Tristan van der V. in 2011 zes mensen dood en vervolgens zichzelf.
Tro Tardi is de Alblasserdamse Alphen aan de Rijn. John S. schiet op de zorgboerderij twee mensen dood. Daarvoor heeft hij in Vlissingen al een man om het leven gebracht.
Er lopen nu twee strafzaken die Alblasserdam terug het verleden intrekken. Een tegen de 25-jarige man die de twee jongen vrouwen heeft doodgereden en een tegen John S. "Iedere pro forma zitting of inhoudelijke zitting rijt wonden open", zegt Paans. De komende maanden zullen die wonden niet kunnen helen, omdat John S. dan terecht staat.
Bij de zorgboerderij in Alblasserdam wordt gerouwd
Bij de zorgboerderij in Alblasserdam wordt gerouwd © Rijnmond

Spijt

De gebeurtenissen in Alblasserdam zijn nu vijf maanden geleden. Het lukt Paans inmiddels om redelijk kalm over de twee incidenten en de nasleep te praten. Maar op twee momenten is duidelijk verdriet in zijn stem te horen en van zijn gezicht af te lezen. Eerst als hij gevraagd wordt wat hij het moeilijkst vindt de afgelopen periode. “Mensen in de ogen kijken die iemand hebben verloren”, zegt hij. “Mensen die ooit een gezamenlijk gezinsmoment hadden dat nooit meer terugkomt. Dat aanhoren en de uitvaarten meemaken, ja, dat hakt erin.”
Verdriet is voor de tweede keer zichtbaar als hij wordt gevaagd of hij ergens spijt van heeft. Hij slikt voordat hij antwoordt. Het eerste slachtoffer van het scooterongeluk overlijdt vrijwel direct na de aanrijding, het tweede pas enkele dagen later. Alleen tijdens de persconferentie zegt Paans dat het tweede slachtoffer ook is gestorven. Terwijl dat dan nog niet zo is.
“Ik krijg nu weer kippenvel als ik eraan terugdenk. Je wilt door de grond zakken op het moment dat het feitelijk niet zo is. Ik heb het tot twee keer toe gecheckt. Er zaten menselijke fouten achter door de hectiek van het moment. Voor de nabestaanden is dat verschrikkelijk: ik verklaar hun dochter dood, terwijl dat niet zo is. Hun pijn is op dat moment heviger geworden, dat is het laatste wat je wilt.” Na die fout praat Paans direct met de nabestaanden om excuses aan te bieden. “Dan zijn ze ook wel dankbaar dat ik dat uit mijzelf doe.”

Soelaas in God

Pijn verbindt. Hij is als burgemeester écht burgervader geworden, merkt hij, omdat hij het afgelopen jaar altijd een luisterend oor heeft geboden. In 2023, voordat 6 mei een jaar geleden zal zijn, zwaait hij af als burgemeester. “Ik vind het moeilijk als ze (Alblasserdammers, red.) zeggen: ‘wat als u straks weg bent? U bent zo nabij voor ons.’ Dan knaagt de beslissing om te vertrekken wel aan je.”
Behalve aan Paans, Ter Linde en hordes aan hulpverleners vanuit de gemeente, zorgpartners en politie, heeft nog een instituut bijgedragen aan het opvangen van de gemeenschap: de kerk. “We hebben veel gehad aan de kerk in de wijk Kinderdijk, bij Tro Tardi, de Ichtuskerk”, zegt Paans. Ter Linde: “Ze hebben daar hard gewerkt. Ze hebben veel mensen opgevangen en dezelfde gesprekken met mensen gevoerd als de burgemeester. Dat waren lastige, emotionele gesprekken.”
Dat weet Michel van Heijningen, dominee bij de Ichtuskerk, maar al te goed. “Op de eerste intense dagen hebben we het kerkgebouw geopend voor inloop”, vertelt hij. “Bewoners konden binnenlopen om een kaarsje aan te steken en gesprekken te voeren. Op zondagavond hadden we een speciale dienst voor jongeren. De kerkdienst hebben we aangepast. We hebben geprobeerd de gevoelens van die dagen te verwoorden. Als dominee ben je op deze momenten ook een soort praatpaal. Mensen willen van zich af praten en met elkaar delen.”
Van Heijningen spreekt in de Ichtuskerk
Van Heijningen spreekt in de Ichtuskerk © NOS
“Ik kreeg regelmatig de vraag van bewoners waar God is in zo’n drama, en waarom zoiets gebeurt. Voor de mensen die een dierbare zijn verloren staat de tijd stil. Maar voor andere mensen gaat het leven door. Toch merkte ik na het drama in Nieuw-Beijerland dat bewoners er nog steeds veel aan denken aan wat er in mei in Alblasserdam is gebeurd. Het komt weer naar boven. Meerdere mensen zeiden afgelopen weekend: ‘Wat is het toch heftig elke keer.’”

Herdenken

Het zal nog even duren voordat Alblasserdam er weer helemaal bovenop is, denkt Paans. Zeker voor de nabestaanden en direct betrokkenen is doorgaan moeilijk. “De zaterdagavond van het ongeluk kwam ik daar bloemen leggen. Daar sprak ik een vriendengroep, van twintig intens verdrietige jongelui. Bij hen leefde de sterke overtuiging: wij willen hier graag een monument plaatsen.” Dat is nog niet gebeurd en óf het gaat gebeuren is niet zeker. De gemeente neemt zijn tijd, geeft Ter Linde aan. Alles gaat in samenspraak met de nabestaanden. Iedereen moet zich in de manier van memoreren kunnen vinden.
Maar er gáát wel iets komen om 6 mei te herdenken, zeggen Paans en Ter Linde. In samenspraak met de getroffen families. De gemeente wacht tot ‘de geesten rijp zijn’, geeft Ter Linde aan. “Het zijn kleine stapjes die ze maken. Maar je merkt wel langzaam een omslag.”
Ter Linde benadrukt: “Herdenken betekent: we markeren het. Maar we zetten geen punt. Sommige mensen hebben het gevoel dat je dan stopt met rouwen. Dat nooit.”

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl