nieuws

Een negertje in de Diergaarde

Het is in 1931 twee voor de prijs van één. De Rotterdamse Diergaarde wil graag een neushoorn, maar krijgt er een exotische attractie gratis bij. De 8-jarige Nasor uit het huidige Tanzania is de verzorger van Kali en samen groeien ze uit tot een tijdelijk succesnummer.
De dierentuin uit 1857 kent de eerste decennia mooie jaren met goede bezoekersaantallen. Maar gaandeweg de twintigste eeuw komt hier de klad in. Er is namelijk nog ander vertier in de binnenstad te vinden, zoals een bezoek aan de bioscoop als vrijetijdsbesteding. Om meer publiek te trekken, moet er iets gebeuren voor de Diergaarde. Een nieuwe attractie is noodzakelijk anders moet misschien wel personeel ontslagen worden. Maar wat voor dier moet er dan komen? Johnny de oerang oetan en Max de zeeleeuw hadden ze al. De keus valt op een zwarte neushoorn die nog ontbreekt in dierentuin. En zo begint het verhaal van het neushoorntje Kali en zijn verzorger Nasor in Rotterdam.

Rasechte entertainer


Tania Heimans besteedt in haar boek Het huis met de leeuwen ruimschoots aandacht aan Nasor en Kali. Aan de voorzijde van het Centraal Station van Rotterdam vertelt zij het wonderbaarlijke verhaal. 'Kijk, hier stond ongeveer het kamelenverblijf. Dit was de plek waar Nasor en Kali verbleven. En vanaf dag één waren zij een topattractie.'
Het is grotendeels aan Nasor te danken dat pers en publiek met de twee wegloopt. De koppige Kali is nog onwennig en wil zijn hok niet uit met de presentatie. Koenraad Kuiper, directeur van de Diergaarde, ziet de bui al hangen. Is er eindelijk veel publiek, laat zijn ster het afweten. Maar Nasor laat zich niet kennen en windt het publiek om zijn vingers met zijn ontwapende glimlach en voorkomen. De journalisten en bezoekers vallen als een blok voor hem.
'Nasor groeit uit tot een kleine zwarte prins in de Diergaarde. Vaak zit hij uitdagend als een baasje op de rug van zijn maatje Kali en klimt hij uit het verblijf om kinderen mee te nemen naar Kali', vult Heimans aan.

De deal


Het succes van Nasor kent tevens een schaduwzijde. Iedereen is lyrisch over de 'attractie' Nasor. Het is de normaalste zaak dat bezoekers naar hem muntjes of nootjes gooien en vragen om een trucje. Maar niemand lijkt zich zorgen te maken om het 'kind' Nasor. Het jongetje dat zonder ouders in het verre Nederland is en bij een neushoorn slaapt.
Overigens moet Nasor oorspronkelijk op last van de Duitse dierenhandelaar Christoph Schulz bij Kali verblijven. Schulz is de baas van Nasor en de Duitser is de degene die met de Diergaarde een deal maakt. De Diergaarde wil vanwege de hoge prijs eerst Kali een aantal maanden op proef om te kijken of hij de investering waard is. Schulz gaat akkoord, maar dan moet Nasor hem wel verzorgen. Hij heeft immers Kali ook tijdens de overtocht vanuit Afrika verzorgd.

Antieke opvattingen


'Het is uiteindelijk de vrouw van de Diergaarde-directeur die zich ontfermt over het 'kind' Nasor', vertelt Heimans. Corry Kuiper-de Jongh neemt Nasor in huis, wast hem, geeft hem schone kleren en zorgt dat hij veilig kan slapen. Want hoewel Nasor vrolijk en onverschrokken overkomt, is hij 's nachts bang voor de ratten in het kamelenverblijf.
Wanneer Nasor steeds vaker met de kinderen van Corry gaat spelen, valt hen iets op aan hun nieuwe speelmaatje. Heimans: 'Nasor kwam als een intelligente jongen over, maar hij was analfabeet.' Hoewel het niet met zekerheid valt te zeggen, lijkt het erop dat Schulz Nasor niet naar school liet gaan. Wellicht past dit ook bij de antieke opvattingen die de Duitser erop na hield. Zo was Schulz ervan overtuigd dat het blanken meer ontwikkeld waren, slavernij per definitie niet slecht was en dat lijfstraffen voor zwarten geoorloofd waren.

Kind van zijn tijd


Volgens historica Karin Willemse zijn de gedachten van Schulz en de omgang met de 'attractie' Nasor achteraf logisch te verklaren. 'Vanaf de negentiende eeuw zijn we in Europa bezig om te laten zien dat het blanke ras superieur is en daarnaast verwonderen we ons ook graag over de vreemde en curieuze zwarte medemens', aldus de kenner koloniale geschiedenis die verbonden is aan de Erasmus Universiteit.
Willemse noemt het voorbeeld van de wereldtentoonstellingen. Dat zijn bij uitstek gelegenheden vanaf de negentiende eeuw om te pronken met de Westerse wetenschappelijke en industriële vooruitgang die zijn gelijke niet kent. Maar tijdens zulke evenementen worden ook vaak menselijke dierentuinen ingericht waar de bezoekers zich kunnen vergapen aan de zwarte medemens. In een tijd waar nog geen internet en tv bestaat, is dit enerzijds leerzaam en aan de andere kant entertainment om zo 'de ander' te zien.

Vaarwel Nasor


Uiteindelijk is Nasor maar twee maanden te bewonderen in Rotterdam. Alle mooie publiciteit en de goede zorg van de familie Kuiper ten spijt, maar Nasor maakt gewoon onderdeel uit van een zakelijke afspraak. Wanneer de Diergaarde Kali koopt voor 15.000 Mark, zit de taak van Nasor erop. Hij gaat samen met Schulz terug naar Afrika.
Nasor wordt liefdevol uitgezwaaid en krijgt vele cadeaus als hij vertrekt. Een jaar later in 1932 veert Rotterdam nog even op, want Nasor is dan terug. Helaas is het maar even. Hij moet dan weer met Schultz verder. Waarschijnlijk dieren verzorgen en afleveren bij verschillende dierentuinen. En hoe loopt het verder af met Nasor? Dat blijft één van de mysteries van de oude Rotterdamse Diergaarde.

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl