POLITIE
Agent verzon proces-verbaal: 'Eén zaak is een incident, twee is geen toeval meer, bij drie zaken wordt het een patroon'
Waarom heeft de leiding van de Rotterdamse politie een agent niet op non-actief gezet toen de rechter vorige week constateerde dat met het proces-verbaal was gerommeld? Waarom blijft chef Fred Westerbeke vooral voor zijn troepen staan? En: is er sprake van een reeks van incidenten of gaat het om een patroon?
"Het moet doelbewust verkeerd zijn opgeschreven en dat noemen we een leugen." Zo omschreef de Rotterdamse (pers)rechter Jacco Boek de zaak woensdag in het programma Nieuwsuur. Het gaat om een proces-verbaal uit 2020, geschreven door een Rotterdamse agent. De garagehouder Atik Samur zou zich hebben verzet bij zijn aanhouding, maar dat bleek niet het geval. Camerabeelden van de gebeurtenis toonden een andere werkelijkheid dan de beleving van de agent.
Het is niet voor het eerst dat agenten van de eenheid Rotterdam in opspraak komen. Zo was er de whatsappgroep van bureau Marconiplein (2019), waarin agenten zich racistisch uitlieten over burgers. Ook loopt er nog een zaak tegen een agent die in Dordrecht (december 2020) het n-woord bij een aanhouding gebruikte en dit uit het proces-verbaal hield.
Aboutaleb zei donderdag tijdens een debat in de gemeenteraad te walgen van de agenten die met het proces-verbaal in de meest recente zaak hebben geknoeid.
"Aboutaleb zei ook dat het rechtssysteem werkt. Nou, dat komt alleen omdat camera's gebeurtenissen registreren", corrigeert Marcel Haenen. De NRC-journalist openbaarde met zijn artikelen de eerste twee Rotterdamse zaken. "Dat van de appgroepjes kwam aan het licht omdat er een klokkenluider was. Het incident in Dordrecht kwam uit omdat er een camera hing."
De Rotterdamse advocaat Frank van Ardenne constateert na een vlugge zoektocht door het digitale archief van de rechtspraak dat de zaken niet uniek zijn. Integendeel, hij vindt tussen 2010 en nu maar liefst zeven zaken waarin een rechter het Openbaar Ministerie terugfluit, omdat in het dossier met de werkelijkheid is geknoeid.
"Ik heb het zelf als advocaat van een verdachte meegemaakt in 2010. Een agent had aan de hand van camerabeelden gewelddadige handelingen van mijn cliënt beschreven. Maar de rechter en ik zagen die handelingen in de beelden in het geheel niet terug. Dat is zo fundamenteel. Dat schaadt het strafproces."
Criminoloog Marc Schuilenburg van de EUR is door de recente zaak om meerdere redenen geschrokken. Zo is een eerlijk proces in het geding, omdat het proces-verbaal valselijk is opgemaakt. Daarnaast is de waarheidsvinding in het geding omdat in het strafrecht de verklaring van de agent een wettelijk bewijsmiddel is. "Daar moet je als rechter op kunnen vertrouwen."
Ook het vertrouwen vanuit de maatschappij in het rechtssysteem is in het geding. Schuilenburg: "Als maatschappij moeten we er op kunnen vertrouwen dat het systeem onafhankelijk functioneert. En tot slot moet de politie integer handelen. Die integriteit is nu ook geschaad."
'Drie zaken wordt een patroon'
"Een zaak is een incident, twee is geen toeval meer, bij drie zaken wordt het een patroon", concludeert Jair Schalkwijk van Controle Alt Delete, een organisatie die zich onder meer inzet voor eerlijke en effectieve rechtshandhaving. "Het patroon zit 'm vooral in het feit dat de politie geen verantwoording aan de maatschappij aflegt. Het leidt niet tot het aanpakken van de verantwoordelijke agenten en de politie legt er ook geen verantwoording over af aan de Tweede Kamer via de korpschef van de nationale politie en de minister van justitie."
Inmiddels is de rijksrecherche een onderzoek gestart naar de bewuste agent en zijn collega. Dat gebeurt onder leiding van een officier van justitie van het parket in Den Haag. Op die manier moet ook de onafhankelijkheid worden gewaarborgd.
Hoogleraar Schuilenburg (EUR) hoopt dat het onderzoek zo breed wordt getrokken dat ook naar eerdere proces-verbalen van de bewuste agent wordt gekeken. "Om te kijken of hij alles juist heeft beschreven, maar ook of hij zelf alles wel heeft gemeld. Bijvoorbeeld of de agent zelf ooit een bekeuring heeft gekregen."
Dat gebeurde eerder bij een soortgelijke zaak in Amsterdam. "Daar kreeg de agent een werkstraf van 180 uur en een beroepsverbod van twee jaar wegens valsheid in geschrifte en meineed", weet Schuilenburg.
Die agenten hadden onmiddellijk disciplinair moeten worden geschorst
'Volstrekt onvoldoende'
Hij verbaast zich ook over de reactie vanuit de leiding van de Rotterdamse politie. "Die is volstrekt onvoldoende. Die agenten hadden onmiddellijk disciplinair moeten worden geschorst. Waarom dat niet is gebeurd, is voor mij een raadsel. In afwachting van de uitkomst van het huidige rechercheonderzoek had dat onmiddellijk moeten gebeuren. Schorsing is eerder ook niet gebeurd bij de racistische whatsapp-groep. Zo ontstaat opnieuw het beeld dat een eenheidsleiding te laat en onvoldoende ingrijpt."
Bovendien creëert het onrust binnen het korps. Van Ardenne: "De goede agenten gaan onder de kwaden lijden." Journalist Haenen: "Ik krijg ook appjes van agenten. Die vinden dat die prutsers de hand boven het hoofd wordt gehouden."
"Wat mij opvalt", vervolgt Haenen, " is dat politiechef Westerbeke steeds voor de troepen gaat staan. Het lijkt of hij zijn mensen de hand boven het hoofd houdt. Is hij bang om intern sympathie te verspelen? Het gevaar is wel dat de samenleving het vertrouwen kwijtraakt."
De goede agenten gaan onder de kwaden lijden
Herhaling voorkomen
Advocaat Van Ardenne vindt dat het signaal van de rechter door het Openbaar Ministerie en de politie moet worden opgepikt. "Er zal alles aan moeten worden gedaan om herhaling te voorkomen. Dit moet permanente aandacht krijgen tijdens de opleiding èn de latere begeleiding van agenten."
Jair Schalkwijk van Controle Alt Delete vreest dat het ook kan leiden tot een andere omgang van burgers met politie: "Als de politie niet in staat is in te grijpen tegen liegen in een proces-verbaal, dan moeten wij alle burgers aanraden om alle interacties met de politie vanaf nu te filmen."
Hoogleraar Schuilenburg gaat daar niet in mee. "Het is ondanks de eerdere voorbeelden niet zo dat we een patroon van 10 of 20 jaar zien dat de Nederlandse politie opzettelijk valsheid in geschrifte pleegt. Zo lang dat er niet is, moeten burgers niet zelf voor agent gaan spelen. Het vertrouwen mag er, ondanks de andere voorbeelden, zijn dat de politie onpartijdig handelt."
Reactie Westerbeke
Fred Westerbeke, politiechef Eenheid Rotterdam laat in een schriftelijke reactie weten: “Ik vind dat wat wij als politie opschrijven, moet kloppen. Als de waarheid in het geding komt, moeten we dat niet willen verdedigen. De uitspraak van de rechter is duidelijk; het proces-verbaal is in strijd met de waarheid opgemaakt. Dat is een heftige conclusie. De beleving van de betrokken collega en de feiten lopen uiteen en dat betekent dat de Rijksrecherche de zaak en het gehele proces opnieuw onderzoekt. De uitkomst ervan wacht ik af en zal dan bepalen welke stappen ik neem.”
