Kinderen beduusd na ontdekking Sintleugen, 'maar ze snappen het wel'

"Een collectieve leugen", noemt dr. Rianne Kok het Sinterklaasfeest. Waarmee ze bedoelt: niet alleen de ouders houden de kinderen voor de gek, ook de media, scholen en kinderopvang doen eraan mee. "Sinterklaas is helemaal verweven in de cultuur."

Kok vraagt voor haar onderzoek aan ouders of zij tegen hun kinderen liegen. "Dan schudden de meeste ouders driftig het hoofd. Maar als ik voorbeelden noem van soorten leugens, herkennen ze er vaak toch wel een aantal." Uit internationaal onderzoek blijkt dat 80 procent van de ouders weleens tegen hun kroost liegt.

Er zijn verschillende soorten leugens, vertelt Kok. "Wanneer ouders liegen tegen hun kinderen, doen ze dat niet per definitie met een verkeerde intentie. Sommige ouders geven weleens overdreven complimentjes aan hun kinderen. Of vertellen leugentjes om hun kind te beschermen. Meestal wanneer ouders ervoor kiezen om tegen hun kinderen te zeggen dat Sinterklaas bestaat, doen ze dat alleen maar om de kinderen plezier en mooie herinneringen te geven."

Maar ook leugens die ouders uit eigen belang vertellen, hoeven niet per se verkeerd te zijn. Soms zijn ouders bijvoorbeeld moe en zeggen ze dat het bedtijd is, terwijl de bedtijd van hun kind pas een half uur later is. Of ze zeggen dat er geen groenten in de pasta zitten, omdat ze graag willen dat het kind het eten toch opeet. "Dat is meestal om eindeloze discussies te voorkomen en de zaken thuis makkelijker te laten verlopen."

Welke invloed dit soort leugens op de band tussen ouders en kinderen heeft, onderzoekt Kok momenteel nog. Tot op heden zijn er nog maar weinig onderzoeken verricht naar de effecten die de Sinterklaasleugen op kinderen heeft. "Er is wel ooit een studie geweest waarvoor kinderen die recent ontdekten dat Sinterklaas niet bestaat, zijn ondervraagd. De overgrote meerderheid daarvan gaf aan dat ze het vertrouwen in volwassenen niet waren verloren."

De kinderen waren in eerste instantie vaak beduusd, maar ervoeren niet lang last van de teleurstellende ontdekking. Er zijn geen aanwijzingen voor langdurige negatieve effecten van dit soort leugens.

Niet alleen Nederland kent zo'n 'collectieve leugen'. In Amerika wordt jonge kinderen wijsgemaakt dat de kerstman bestaat. Ook daar zijn kinderen vlak na hun ontdekking van het kerstmanverzinsel ondervraagd. "De meerderheid van de kinderen gaf toen aan te vinden dat ouders door moesten gaan met het vertellen van de kerstmanleugen, omdat ze er zelf zo veel plezier aan hadden beleefd."

Kinderen met jongere broertjes of zusjes beleven zelfs nog plezier aan de ontdekking. "Zij mogen nu met de volwassenen meedoen in het complot en voelen dat ze dan een beetje bij de volwassenen horen. Er ontstaat iets nieuws wat spannend is voor hen."

Of ouders meedoen aan de Sinterklaasgekte, moeten ze wat betreft de lieg-expert zelf bepalen. "Sommige ouders voelen zich er niet prettig bij om tegen hun kinderen te liegen. Dat mag ook bestaan."

De vraag is: hoe ga je nu met de Sinterklaasleugen om? Daar heeft Kok twee belangrijke tips voor: "Allereerst zou ik Sinterklaas niet gebruiken als dreigement. Dus zeg niet: 'Als je niet lief bent, krijg je geen cadeautje, of ga je mee in de zak naar Spanje.' Het lijkt me niet wenselijk om kinderen bang te maken."

Als tweede tip geeft ze mee dat ouders hun kind moeten volgen in het bekennen van de Sintleugen. "Kinderen kunnen zelf heel onderzoekend zijn daarin. Als kinderen vragen beginnen te stellen over het feest, kun je deze beantwoorden met een wedervraag. Vraag ze hoe ze zelf denken dat het zit. De ontdekking is voor kinderen vaak een natuurlijk proces. Achteraf kun je dan ook nog uitleggen waarom je gelogen hebt. Kinderen snappen echt wel dat je kunt liegen om een ander een plezier te doen."