Hoe loopt het in Rotterdam? De podcast Stadswandelingen zoekt het uit: 5 vragen over gentrificatie

Wandelend door de stad verdiepen de makers van de podcast ‘Stadswandelingen’ zich in de keerzijde van gentrificatie. Mede-initiatiefnemers van ‘Recht op de stad’ Gwen van Eijk (stadssocioloog) en Mustapha Eaisaouiyen (Tweebosbuurt-bewoner) zijn onder anderen te gast. Ook te gast: voormalig stadsdichter van Rotterdam Dean Bowen.

"Gentrificatie wordt door beleidsmakers vaak gezien als iets positief: het verbeteren van buurten”, vertelt Van Eijk. "Maar gentrificatie heeft ook negatieve gevolgen voor de mensen die er wonen. Sociale huurders moeten verhuizen omdat hun woningen worden vervangen voor duurdere huur- en koopwoningen.”

“Een woning is niet alleen een dak boven je hoofd, maar het is ook de buurt waarin je woont”, zegt Eaisaouiyen. Hij vertelt dat de wijk een belangrijk verlengstuk is van je woning, met veel positieve kanten. Sociale cohesie, het tegengaan van eenzaamheid, mantelzorg, openbaar vervoer, winkels en de markt in de buurt.

Van Eijk: "Met andere woorden: gentrificatie kan een enorme impact hebben op het dagelijkse leven van de mensen die er al wonen." Volgens haar is het belangrijk om niet alleen oog te hebben voor de mogelijk positieve gevolgen van gentrificatie op buurten, maar ook voor de negatieve gevolgen ervan.

“De buurt rondom de Witte de Withstraat is bijvoorbeeld vanaf de jaren '90 doelbewust gegentrificeerd. Dat was niet altijd zo’n hippe en gewilde plek”, zegt van Eijk. “Rotterdamse beleidsmakers proberen momenteel de Afrikaanderwijk te gentrificeren. De sloop van bijna 600 sociale huurwoningen in de Tweebosbuurt, waarvoor veel minder maar wel duurdere woningen terugkomen, is onderdeel van dat plan.”

Volgens Eaisaouiyen is Katendrecht het meest sprekende voorbeeld: "De nieuwe winkels in de buurt sluiten niet meer aan op wat de oude Kapenezen willen.” Van Eijk: “Ook de horeca trekt een ander publiek aan, mensen met meer geld dan de oorspronkelijke bewoners.”

“Katendrecht was een echte volkswijk met een sterke sociale cohesie. Iedereen kende elkaar en het was betaalbaar”, zegt Eaisaouiyen. ”Tegenwoordig kunnen kinderen van de oude Kapenezen met een lager inkomen niet meer in hun eigen wijk blijven, omdat er veel koop- en huurwoningen in het topsegment gebouwd zijn.”

Eaisaouiyen vertelt dat er veel tijdelijke contracten aangeboden worden. Daardoor blijven bewoners niet lang en mist de sociale samenhang tussen oude en nieuwe inwoners. "Het zijn nu gesloten gemeenschappen. Ieder heeft zijn eigen buurtfeest."

“Het stedelijk beleid is al jarenlang vooral gericht op de stad aantrekkelijk maken voor Rotterdammers en nieuwkomers met een hogere opleiding en dito inkomen”, zegt Van Eijk. “Andere winnaars zijn beleggers in woningen en de expats die naar Rotterdam worden gelokt”, zegt Eaisaouiyen.

De initiatiefnemers van ‘Recht op de stad’ zien Rotterdammers met lage inkomens en vooral de huidige sociale huurders als de verliezers van gentrificatie. “En zelfs steeds vaker mensen die behoren tot de middenklasse, omdat Rotterdam ook voor hen onbetaalbaar wordt”, zegt de Tweebosbuurt-bewoner.

Van Eijk: "Beleidsmakers willen een stad ‘in balans’, maar het beleid zelf is uit balans."

“Vooral op Zuid willen beleidsmakers dat er meer woningen komen voor sociale stijgers: mensen die meer gaan verdienen en dus meer kunnen uitgeven voor een huis”, zegt Van Eijk. “Op Zuid was en is het niet zo makkelijk om een groter huis te vinden als je wat meer verdient, dus ik snap het plan om te bouwen voor die groep.”

“Tegelijkertijd is het maar de vraag of de sociale stijgers er nog tussenkomen.” De stadssocioloog legt uit dat door de wooncrisis huizenprijzen vanzelf stijgen en dat mensen die een huis willen kopen steeds vaker moeten concurreren met beleggers en huisjesmelkers. "Mensen van buiten Rotterdam die meer geld te besteden hebben, kiezen ook vaker voor Zuid."

"Het woon- en bouwbeleid heeft nu als uitgangspunt dat er meer duurdere woningen bij moeten komen en een deel van de goedkope woningen moet verdwijnen.” Terwijl, gaat Van Eijk verder, “wonen is geen luxe maar een eerste levensbehoefte en een grondrecht. Dáár moet het woonbeleid dus in de eerste plaats over gaan.”

De wetenschapper vertelt dat de plannen om buurten te verbeteren niet in strijd mogen zijn met mensenrechten. “Dat betekent dat niemand dakloos mag worden door sloop of herstructurering, niemand gedwongen mag worden te verhuizen en mensen recht hebben op zeggenschap over hun woning en woonomgeving.”

“Een rechtvaardig woonbeleid investeert in de stad en in buurten samen mét de mensen die er al wonen”, meent Van Eijk. Volgens beide initiatiefnemers van ‘Recht op de stad’ zou het laten meepraten van mensen over hun buurt en het recht op terugkeer naar de nieuwe woningen rechtvaardig zijn. Van Eijk: "Je kunt duurdere woningen én sociale huurwoningen bouwen voor iedereen die terug wil.”

En wat kunnen de nieuwkomers doen als onderdeel van gentrificatie? Eaisaouiyen vindt dat nieuwkomers zich dienen te realiseren dat zij onderdeel gaan uitmaken van een buurtgemeenschap die al decennia bestaat. "Aansluiting vinden bij de bestaande activiteiten is een pré.”

“Iedereen moet ergens wonen, wonen is natuurlijk ook een recht voor yuppen en kunstenaars”, zegt Van Eijk tot slot. “Het zou mooi zijn als we wonen niet zien als een strijd om de schaarse ruimte en dat we niet accepteren dat onze woonwensen ten koste moeten gaan van de behoeften van oorspronkelijke bewoners of degenen die minder geld hebben.”

Erasmus Verbindt