VERGETEN VERHALEN

Rotterdamse woonwijk 80 jaar geleden verwoest door bombardement, opnieuw onderzoek naar de honderden burgerslachtoffers

Het monument ter nagedachtenis aan het Vergeten Bombardement in Park 1943
Het monument ter nagedachtenis aan het Vergeten Bombardement in Park 1943 © Rijnmond
Het zogeheten Vergeten Bombardement op Rotterdam is bijna tachtig jaar geleden. Op 31 maart 1943 vallen bommen op de Rotterdamse woonwijk Bospolder-Tussendijken en op Schiedam, Hoogvliet, Pernis en Heijplaat. Honderden burgers komen om het leven, maar hoeveel slachtoffers er precies vielen, is nog altijd onduidelijk.
De afgelopen tijd heeft de Stichting Voorouder, samen met de samenstellers van het boek Target Rotterdam en met hulp van het Stadsarchief Rotterdam, uitgebreid onderzoek gedaan naar de slachtoffers. Er staan nu 453 namen op de lijst. De onderzoekers roepen de hulp van het publiek in om de lijst zo compleet mogelijk te maken en informatie over de slachtoffers te krijgen.
Door de jaren heen zijn er verschillende aantallen doden genoemd. Bij de herdenking in 1993 heeft toenmalig premier Ruud Lubbers een gedenkteken onthuld in Park 1943. Het Park is aangelegd op de plek waar na het bombardement een verwoestende vlammenzee ontstaat. Op de gedenkplaat bij het monument uit 1993 wordt het aantal van 326 dodelijke slachtoffers genoemd.
De in 1993 geplaatste plaquette bij het monument in Park 1943
De in 1993 geplaatste plaquette bij het monument in Park 1943 © Rijnmond
Later onderzoek wijst uit dat er veel meer mensen zijn omgekomen. Historisch onderzoeker Jac. Baart komt in 2018 voor zijn boek Target Rotterdam op 427 slachtoffers. Baart is betrokken bij het huidige onderzoek van de Stichting Voorouder waarin de teller dus al op 453 staat.
Walt Schulze van de Stichting Voorouder legt uit hoe het komt dat het aantal dodelijke slachtoffers op de lijst in de loop der jaren is opgelopen: "Er zijn de afgelopen periode nog meer kranten en andere bronnen digitaal beschikbaar gekomen waardoor wij snel in veel meer bronnen kunnen zoeken." Ook worden digitale opsporingstechnieken gebruikt door de onderzoekers: "Daardoor weten we nog beter waar precies de mensen zijn omgekomen. Van een groot deel van de slachtoffers kunnen we nu nagenoeg op huisnummer aangeven waar ze zijn omgekomen."
Maar de onderzoekers doen hun werk niet alleen digitaal. "We hebben persoonlijk contact gezocht met mensen van wie wij wisten dat leden van hun familie waren omgekomen. Uit deze gesprekken zijn regelmatig nieuwe inzichten en andere namen naar voren gekomen, die wij dan weer verder zijn gaan uitpluizen", vertelt Schulze.
Hoek Mathenesserstraat/Nanningstraat na het bombardement van 31 maart 1943
Hoek Mathenesserstraat/Nanningstraat na het bombardement van 31 maart 1943 © Stadsarchief Rotterdam
De voorlopige lijst met slachtoffers is hier in de zien. Van de overledenen is hun naam, geboortedatum, geboorteplaats, laatste adres, beroep en overlijdensdatum opgenomen. De namen laten zien dat soms hele gezinnen zijn omgekomen, de adressen van de slachtoffers geven aan dat hele straten zijn weggevaagd, geboortedata en beroepen vertellen iets over de personen zelf.
Schulze benadrukt dat de adressen die genoemd worden, de laatst bekende adressen van de slachtoffers zijn: "Het zijn de laatste adressen die we gevonden hebben. Het hoeft niet zo te zijn dat het ook echt het laatste adres is. Tijdens de oorlog werden adressen niet altijd goed bijgehouden of doorgegeven."
Taanderstraat/2e Gijsingstraat na het bombardement van 31 maart 1943
Taanderstraat/2e Gijsingstraat na het bombardement van 31 maart 1943 © Stadsarchief Rotterdam

Als mens herdenken en niet als nummer

Het is dus bijna tachtig jaar geleden dat het Vergeten Bombardement heeft plaatsgevonden. Waarom nu nog nieuw onderzoek? "Ons doel is om zoveel mogelijk slachtoffers een naam en een gezicht te geven zodat zij in de toekomst als mens herdacht kunnen worden", zegt Schulze daarover.
Hij en zijn collega-onderzoekers pretenderen niet dat zij een honderd procent volledige lijst kunnen maken. "We zullen het waarschijnlijk nooit helemaal zeker weten. Zo zijn 116 slachtoffers begraven op begraafplaats Crooswijk die niet zijn geïdentificeerd. Een aantal van hen staat waarschijnlijk wel op de lijst met 453 slachtoffers, maar dat is niet meer te achterhalen. We verwachten dat het totale aantal slachtoffers hoger ligt dan we nu weten." Baart vult aan: "Vanwege onderduikers en mensen die illegaal inwoonden bij familie is het ook moeilijk te achterhalen hoeveel mensen er precies in de wijk hebben gewoond en of zij slachtoffer zijn geworden."
De Schiedamseweg na het bombardement van 31 maart 1943
De Schiedamseweg na het bombardement van 31 maart 1943 © Stadsarchief Rotterdam
Het is de bedoeling van de onderzoekers om de uiteindelijke lijst in maart in aanloop naar de herdenking van het Vergeten Bombardement bekend te maken. Mensen die meer informatie hebben, aanvullingen of correcties, kunnen contact opnemen met de Stichting Voorouder via info@voorouder.nl

Amerikaanse bommen

Het zijn Amerikaanse bommenwerpers die op 31 maart 1943 hun bommen laten vallen op Rotterdam-West en Schiedam. Zij hebben de werf van Wilton-Fijenoord in Schiedam als doel, maar missen door dichte bewolking, een inschattingsfout van de bommenrichter en verkeerde informatie over de windrichting en laten de bommen vallen op de woonwijk. Bij Wilton-Fijenoord worden in opdracht van de Duitse bezetter onderdelen voor U-boten gebouwd. Dat willen de geallieerden voorkomen. Een vergissingsbombardement wordt het ook wel genoemd. Een vergissing met grote gevolgen: honderden doden en honderden gewonden. Tienduizenden mensen raken dakloos.
De Blokmakerstraat na het bombardement van 31 maart 1943
De Blokmakerstraat na het bombardement van 31 maart 1943 © Stadsarchief Rotterdam
Een deel van de overledenen ligt begraven in vak GG op begraafplaats Crooswijk in Rotterdam. Daar zijn ook veel mensen begraven die bij het bombardement op het centrum van Rotterdam op 14 mei 1940 zijn omgekomen. De overledenen zijn bij elkaar in een gemeenschappelijk graf gelegd. In 1965 is het beeld 'Vrouw met duif' van de Rotterdamse kunstenaar Cor van Kralingen bij vak GG geplaatst. Op het voetstuk van het beeld staat 'Gedenk de burgerslachtoffers van deze stad 1940-1945'.
Beeld 'Vrouw met duif' bij vak GG op Begraafplaats Crooswijk
Beeld 'Vrouw met duif' bij vak GG op Begraafplaats Crooswijk © Rijnmond
De Stichting Voorouder heeft eerder in samenwerking met het Stadsarchief Rotterdam onderzoek gedaan naar de slachtoffers van het bombardement op 14 mei 1940 op het centrum van Rotterdam. Tijdens dat onderzoek hebben zich ook mensen gemeld met informatie over het Vergeten Bombardement. "Die informatie wordt nu gebruikt in het onderzoek naar de dodelijke slachtoffers van 31 maart 1943", besluit Schulze.

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl