Vergeten Verhalen: singelstad Rotterdam

Rob Noordhoek van Museum Rotterdam is op zoek gegaan naar de herkomst van het woord 'singel'. "Het is waarschijnlijk afkomstig van het Oudfranse woord 'sengle' dat omheining van een stad betekent."

Sengle is weer afgeleid van het Latijnse werkwoord 'cingere': het omdoen van een riem. In het Nederland is dat terug te horen in 'omsingelen' in de singel van een paardenzadel. "Het heeft dus te maken met het omdoen van een riem of een gordel", aldus Noordhoek.

Singel geeft de stadsgrens aan, maar het heeft dus niet persé iets met water te maken. "In het Nederlandse geval komt er wel water bij kijken", weet Rob Noordhoek, "want de oude steden hebben hier meestal een gracht om te stad. Het woord 'singel' werd dan niet gebruikt voor het water zelf, maar voor de weg langs dat water".

Aan de binnenzijde van de stad liggen de vesten, de verdedigingswerken. Dat is nog terug te zien in het woord 'vesting'. De Coolsingel in Rotterdam heet oorspronkelijk de Coolvest. Het is van de veertiende tot halverwege de negentiende eeuw de rand van de stad geweest.

De vesting van de stad en de gracht erlangs worden dus Coolvest genoemd. "Als er in de tweede helft van de negentiende eeuw aan de buitenrand van Rotterdam bebouwing komt en er een weg wordt aangelegd, noemen ze dat de singel", vertelt Rob Noordhoek. Die singel ligt buiten de vesting van Rotterdam en krijgt de naam Coolsingel of Binnenwegsesingel.

"De singel is altijd de buitenkant vanaf de stad gezien", weet Noordhoek. Als Rotterdam verder groeit, worden nieuwe waterwegen om de stad gelegd. Die zijn nodig om het binnenwater in de volgebouwde stad te kunnen spoelen. Daarvoor worden afvoerkanalen gegraven.

Die vormen de nieuwe stadsgrens en de wegen langs de buitenzijde krijgen namen als Westersingel en Boezemsingel. Die namen worden al gauw ook gebruikt voor het water zelf.

De Westersingel is een goed voorbeeld van het gebruik van het woord 'singel' voor het deel dat de buitenzijde van de stad beslaat. Deze straat in Rotterdam heet aan de kant van de stad Mauritsweg en aan de overkant (de kant die de buitenrand vormde) Westersingel.

Andere afleveringen in de serie over de Coolsingel:
- al in 1916 zijn er plannen om de Coolsingel op te knappen
- het ontstaan van de Coolsingel
- een muzikale ode aan de Coolsingel
- het Coolsingelziekenhuis, een internationale sensatie
- de rol van het bankgebouw in de wederopbouw
- het Beursgebouw aan de Coolsingel
- het 14e eeuwse kasteeltje Bulgersteijn
- het stadhuis
- de eerste vaste bioscoop van Nederland
- café De Unie aan de Coolsingel
- het imperium van Tuschinski begint aan de Coolsingel
- de beelden van de wederopbouw