INTERNATIONALE VROUWENDAG

Dordtse verzetsheld Lenie Dicke at haar adresboekje op en redde zo meerdere levens, nu krijgt ze een straat naar haar vernoemd

Lenie Dicke
Lenie Dicke © familie Dicke
"Nu ze er niet meer is, ben ik me ervan bewust hoeveel ik niet weet", zegt Otto Kouwen over zijn moeder, de Dordtse verzetsheldin Lenie Dicke. Wat hij wel weet, is dat zijn moeder zichzelf niet als heldin zag. Dat zij een straat in Dordrecht naar haar vernoemd heeft gekregen, zou ze zelf niet nodig hebben gevonden.
Maar er zijn genoeg Dordtenaren die vinden dat Lenie Dicke (1922-2000) dit eerbetoon wel degelijk verdient. Ook zoon Otto Kouwen (1963) staat achter het Lenie Dickepad: "Ze heeft het verdiend, dit paadje is vernoemd naar iemand die een goed mens was en die goede dingen heeft gedaan."
De officiële onthulling van het straatnaambord van het Lenie Dickepad op begraafplaats Essenhof in Dordt is woensdagmiddag. Deze datum is niet zomaar gekozen: woensdag is het Internationale Vrouwendag. "Ik vind het wel grappig dat het op Vrouwendag is, heel terecht", zegt Kouwen. "Maar mijn moeder had niets met feminisme. Ze was wel voor gelijkheid, maar met de feministische beweging had ze niet veel."

Codenaam Lize

Lenie Dicke is tijdens de Tweede Wereldoorlog een belangrijke vrouw in het verzet in Dordrecht. Haar codenaam is Lize. Op 3 januari 1945 wordt ze door de Duitsers gearresteerd. De hardhandige verhoren zijn erop gericht informatie van haar te krijgen over de verzetsgroep waarvoor ze werkt. Een week later wordt Lenie Dicke uit het Huis van Bewaring aan de Doelstraat bevrijd door haar verzetsvrienden. Een risicovolle actie van de Dordtse illegaliteit waarbij een Duitser omkomt. De wraak van de Duitse bezetter is hard: het huis van de familie Dicke aan de Prinsenstraat wordt op 10 januari 1945 in brand gestoken.
brand in het huis van de familie Dicke aan de Prinsenstraat in Dordrecht
brand in het huis van de familie Dicke aan de Prinsenstraat in Dordrecht © Regionaal Archief Dordrecht
Zoon Otto Kouwen woont al jaren in Praag in Tsjechië. Aan de telefoon vertelt hij over hoe zijn moeder bij het verzet betrokken is geraakt: "Je had tijdens de bezetting de Zeemanspot, een inzameling voor vrouwen van zeelieden die door de oorlog niet meer thuis konden komen. Mensen uit de Wilhelminakerk waren daarmee bezig en vroegen mijn moeder ook."
Bij deze actie is ook de leider van de Dordtse illegaliteit Beinema betrokken. "Het was nog legaal, maar wel sterk verbonden met het verzet", weet Kouwen. "Langzamerhand nam mijn moeder ook opdrachtjes aan die niet legaal waren: het rondbrengen van krantjes en vervalste bonnen." Zo rolt de jonge Lenie Dicke het verzet in. "Van geld inzamelen naar koerier, maar ze heeft ook leren schieten, ze kon een pistool demonteren en weer in elkaar zetten."
Lenie Dicke na de bevrijding, op de achtergrond leden van de Binnenlandse Strijdkrachten
Lenie Dicke na de bevrijding, op de achtergrond leden van de Binnenlandse Strijdkrachten © Regionaal Archief Dordrecht
Kouwen wijst op een bekende foto van Lenie Dicke die kort na de oorlog genomen is, daarop staat zij met een wapen in haar handen. "Voor mij heel moeilijk voor te stellen", zegt hij daarover. "Ik ken haar als een lieve, zachtaardige vrouw. Later was ze ook pacifistisch. Ze had een heel sterk rechtvaardigheidsgevoel, ik denk dat dat haar motivatie was. Dat ze in een foute situatie leefde en dat ze er alles aan zou doen om dat te veranderen. Dat kon niet anders dan met geweld in die tijd."
Lenie Dicke heeft aan haar kinderen wel het één en ander verteld over haar verzetswerk. Maar de bescheiden Dordtse sloeg zichzelf niet op de borst. "Als kinderen vroegen we er wel naar, want het klinkt allemaal spannend. Dan vertelde ze wel een beetje. Ze is ook wel door een lerares op school gevraagd. Dat deed ze allemaal wel, maar nu ze er niet meer is, ben ik me ervan bewust hoeveel ik niet weet."

Adresboekje opgegeten

Toch zijn er wel verhalen uit het verzetsverleden van zijn moeder die Otto Kouwen uit haar mond heeft gehoord: "Ze zat een keer in een trein, vermomd als zwangere vrouw, de illegale papieren op haar buik gebonden. Ze had ook een koffer met illegale spullen bij zich." Als de trein wordt stopgezet voor controle, wordt het spannend. "Maar", zo heeft Dicke haar zoon verteld, "tegenover haar zat een Duitse officier. Die tilde galant de koffer van de zwangere vrouw en samen kwamen ze door de controle. Dat heeft haar leven gered."
Over de tijd dat ze gevangen heeft gezeten en is verhoord, heeft Dicke niet veel verteld aan haar zoon. "Ik weet er niet veel van, wel zei ze dat ze aan haar haren is getrokken en is geslagen", zegt hij. Ook heeft ze verteld hoe ze na de arrestatie haar adresboekje heeft opgegeten. "Dat had ze bij zich en daarin stonden alle contacten. Toen heeft ze gezegd dat ze naar de wc moest. Ze wist niet helemaal wat ze moest doen. Als ze het zou doorspoelen, zou het misschien weer boven komen drijven. Dan had ze zichzelf verraden", herinnert Kouwen het verhaal van zijn moeder. Hij vervolgt: "Ze mocht naar de wc maar de deur moest open blijven. Voor de deur stond een soldaat. Die was wel zo netjes dat hij met zijn rug naar haar toe ging staan. Toen heeft ze het papieren adresboekje opgegeten."
legitimatiebewijs Lenie Dicke
legitimatiebewijs Lenie Dicke © familie Dicke
Lenie Dicke heeft zichzelf nooit een held gevonden. "Ze zei dat ze het voortdurend in haar broek deed van angst", vertelt Kouwen. "Dan zeiden mijn vader, broer en ik dat je dan juist een held bent, als je zo bang bent maar je doet het wel." Ze wilde geen eer, volgens haar zoon, pogingen om haar een medaille te geven heeft ze allemaal afgehouden. "Ik weet nog dat ze officiële dankbrieven had van generaal Montgomery en Eisenhower", zegt Kouwen. "Toen ik na de dood van mijn ouders de spullen op ging ruimen, waren die er niet meer, dus die vond ze zelf niet zo belangrijk."
De Tweede Wereldoorlog en het verzetswerk hebben invloed gehad op haar latere leven. "Haar politieke overtuiging werd erdoor beïnvloed, ze was pacifistisch en heel erg tegen racisme. Ze was ook altijd met de Jodenvervolging bezig, ze las alle boeken van mensen die het overleefd hebben."
Ik denk dat ze het werk in het verzet, zeker achteraf, gezien heeft als vechten tegen het facisme als ideologie, niet tegen het Duitse volk
Otto Kouwen over zijn moeder Lenie Dicke
Tot slot vertelt Otto Kouwen nog hij denkt dat zijn moeder Nederland en Europa van nu zou zien: "Als ze Nederland met de toeslagenaffaire en etnisch profileren zou zien, als ze het Europa zou zien waar duizenden vluchtelingen verdrinken, dan zou ze het gevoel hebben dat dit niet het Nederland is waar ze voor gevochten heeft. De oorlog had haar heel sterk anti-racistisch gemaakt."
Het Lenie Dickepad is een initiatief van de werkgroep Zonen en Dochters van Dordrecht. De onthulling van het straatnaambord is op woensdag 8 maart om 14:30 uur op begraafplaats Essenhof. Het pad loopt langs de plek waar Lenie Dicke is begraven.

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip voor de redactie? Stuur ons een bericht, foto of filmpje via WhatsApp ons of Mail: nieuws@rijnmond.nl