PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN
Vier jaar provinciale politiek: welke beloftes zijn waargemaakt?
10 maart 2023, 13:31 • 7 minuten leestijd
Het provinciebestuur van Zuid-Holland beloofde bij zijn aantreden vier jaar geleden dat het elke dag beter zou worden voor de inwoners van Zuid-Holland. Omroep West heeft onderzocht wat er terecht is gekomen van zeven beloftes die de vijf politieke partijen in 2019 zwart op wit deden in hun coalitieakkoord. De uitkomsten zijn vooral positief.
De plannen van VVD, GroenLinks, PvdA, CDA en ChristenUnie-SGP staan beschreven in de 44 pagina's van het document 'Elke dag beter: Zuid-Holland - Coalitieakkoord 2019-2023'. Er is 160 miljoen euro beschikbaar om alle voornemens te realiseren. Meer dan de helft van het bedrag gaat naar schone energie, het stimuleren van de economie en cultuur.
Het provinciebestuur kreeg te maken met de coronapandemie, en de bijbehorende lockdowns en terugval van de economie. Het virus heeft in meer of mindere mate invloed gehad op de plannen, besluitvorming, beleid en uitvoering. Inmiddels hebben we corona achter ons gelaten en kan ook het college van Gedeputeerde Staten met volle kracht vooruit.
Aan de vooravond van de provinciale verkiezingen heeft Omroep West aan de hand van tien onderwerpen geïnventariseerd in hoeverre Zuid-Holland zich heeft gehouden aan zijn eigen coalitieakkoord. Zeven daarvan zijn voor onze regio relevant.
1. Verkeersslachtoffers
Afspraak: 'De dalende trend in het aantal dodelijke verkeersslachtoffers is tot stilstand gekomen en het aantal ernstig gewonden in het verkeer stijgt. Wij willen het aantal verkeersslachtoffers terugbrengen.' (pag. 12)
Conclusie: niet gelukt
In Zuid-Holland stijgt het aantal verkeersdoden van 85 in 2019 naar 94 in 2021. Volgende week wordt het cijfer over 2022 bekend, maar een eerste inschatting belooft weinig goeds.
De meeste verkeersslachtoffers vallen, net als in de rest van Nederland, op wegen die door de gemeente worden beheerd. De provincie beheert de N-wegen. Ook op die wegen is het aantal verkeersdoden gestegen. Van acht in 2019 naar elf in 2021.
Reactie Zuid-Holland: 'Wij stellen aan gemeenten kennis, subsidies en ondersteuning beschikbaar om hen te helpen met ons te werken aan verkeersveiligheid. Meest cruciaal is de verkeersdeelnemer zelf. De meeste ongevallen hebben onveilig gedrag als oorzaak. De verkeersdeelnemer is afgeleid, door muziek, zorgen, de telefoon. Of de persoon kiest ervoor harder te rijden dan veilig is, of om onder invloed van middelen deel te nemen aan het verkeer. We zetten daarom ook in op gedrag en kennis van verkeersregels.'
2. Provinciale belastingen (opcenten)
Afspraak: 'We willen de opcenten niet indexeren, maar als het noodzakelijk is, beoordelen we per jaar (vanaf Begroting 2021) of de opcenten met maximaal de inflatiecorrectie moeten worden geïndexeerd' (pag. 41)
Conclusie: gelukt
De provincie krijgt geld van de landelijke overheid en heft zelf ook belasting over haar inwoners. Die loopt via de wegenbelasting. Iedere bezitter van een motorrijtuig krijgt hiervoor een aanslag. De provincie mag bovenop de aanslag van de Belastingdienst een extra percentage heffen voor eigen gebruik, de zogeheten opcenten.
Onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen laat zien dat Zuid-Holland tussen 2019 en 2023 het percentage van de opcenten jaarlijks gemiddeld met 1,4 procent heeft verhoogd. De gemiddelde inflatie over die periode is 4,15 procent. Uitschieter is 2022 met een inflatie van 10 procent.
3. Windenergie
Afspraak: 'Onze huidige afspraken met het Rijk en gemeenten over wind op land voeren we uit, uiterlijk in 2023 is de opgave gereed.' (pag. 19)
Conclusie: gelukt
In 2013 is in het (inmiddels verouderde) Energieakkoord afgesproken dat er in 2023 in heel Nederland 6.000 megawatt aan windenergie op land wordt opgewekt. Om zich aan de afspraak te kunnen houden, moet Zuid-Holland dit jaar minstens 735 megawatt aan windenergie opwekken, meer dan twee keer zoveel als in 2018. Ter verduidelijking: een windmolen levert gemiddeld tussen de 1 en 3 megawatt.
De afgelopen jaren zijn er in Zuid-Holland flink wat windmolens bijgekomen, voornamelijk in het gebied rond de Rotterdamse haven. In het noordelijk deel van de provincie is het voornamelijk bij plannen gebleven, waarvan onduidelijk is of die nog uitgevoerd worden. De 735 megawatt is gehaald, en dat komt vooral door een nieuw groot windmolenpark op de Tweede Maasvlakte. Dat wekt jaarlijks 110 megawatt aan stroom op.
4. Leegstaande kantoren
Afspraak: 'We blijven ons richten op het transformeren van leegstaande kantoren en winkelpanden of slecht functionerende bedrijventerreinen ten behoeve van woningen of bedrijvigheid.' (pag. 25)
Conclusie: gelukt
In de periode 2019-2021 komen er in Zuid-Holland 9230 woningen bij die voortkwamen uit voormalige bedrijfspanden. In de drie jaar daarvoor gaat om 6610 woningen.
Toch is het aantal vierkante meters leegstaande kantoorruimte in diezelfde periode toegenomen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) houdt per provincie bij hoeveel kantoorpanden administratief leegstaan. Voor zo'n kantoor geldt dat er geen geen bewoners of bedrijven op ingeschreven staan, en er geen belasting wordt betaald. Of het kantoorpand daadwerkelijk verlaten is, wordt niet gecontroleerd.
Op basis van deze definitie stond in 2019 ruim 814 duizend vierkante meter kantoorruimte leeg in Zuid-Holland. Het afgelopen jaar is dat gestegen naar bijna 900 duizend vierkante meter.
Maar: Zuid-Holland verstaat onder leegstand iets anders dan het CBS en gebruikt de definitie en bijbehorende cijfers van twee onderzoeksbureaus. Een bedrijfspand wordt beschouwd als leegstaand als het te koop of te huur staat en na controle blijkt dat er geen bedrijf meer in zit.
Als je op deze manier naar leegstand kijkt, was er in 2019 ruim 970 duizend vierkante meter onbenutte kantoorruimte. Drie jaar later is dat gedaald tot 832 duizend vierkante meter.
5. Regionaal openbaar vervoer
Afspraak: 'We bekijken per locatie welke mix van hoogwaardig OV, fietsverkeer, wandelwegen en automobiliteit passend is. We zoeken ook manieren om het platteland en de dorpen beter bereikbaar te laten zijn."
Conclusie: gelukt
Je kunt deze afspraak ook lezen als: een ov-lijn wordt niet zomaar opgeheven. Voor veel mensen zijn bus- en tramlijnen op loopafstand namelijk onmisbaar. Wanneer een lijn opgeheven dreigt te worden, leidt dat dan ook vaak tot protest.
Er zijn de afgelopen vier jaar veel wijzigingen geweest in de dienstregeling, waarbij ook routes zijn aangepast of de frequentie is verlaagd. Veel aanpassingen hadden te maken met de corona: het aantal reizigers nam tijdens de pandemie fors af.
Reizigersvereniging Rover, die het beleid van de provincie kritisch volgt, concludeert na vier jaar dat de beschikbaarheid van het openbaar vervoer grotendeels op peil is gebleven. Wel zijn er meer buurtbusjes bijgekomen om onrendabele lijnen overeind te houden. Bij een buurtbus moet je vooraf voor je rit reserveren.
6. Natuurpact en waterkwaliteit
Afspraak: 'We willen de doelen behalen van het Natuurpact uit 2013 en de Kaderrichtlijn Water (KRW) en Natuurnetwerk Nederland." (pag. 30)
Conclusie: niet gelukt / niet te meten
In het Natuurpact uit 2013 hebben de provincies en het Rijk afgesproken om 127 miljoen euro te investeren in ruim veertig natuurprojecten. Tien jaar later is moeilijk te bepalen wat dat heeft opgeleverd. De stiktstofcrisis heeft geleid tot veel nieuw natuurbeleid. Het Natuurpact is daarom achterhaald, en sinds 2020 niet meer geëvalueerd. Of de provinciale doelen behaald zijn, is dus lastig te zeggen.
Over de KRW is meer te zeggen. In 2000 wordt in Europa afgesproken dat de waterkwaliteit in 2027 een stuk verbeterd moest zijn. Per land en provincie werden daar de afgelopen tijd doelen aan gekoppeld.
Drie onderzoeksbureaus concludeerden afgelopen jaar in opdracht van Natuurmonumenten dat de waterkwaliteit in Nederland tussen 2009 en 2019 alleen maar slechter is geworden en dat de kans dat de doelen worden gehaald niet groot is. Als de afspraken uit de Kaderrichtlijn Water in 2027 inderdaad niet zijn gehaald, dan kan de Europese Commissie flinke boetes opleggen.
Reactie Zuid-Holland: 'Als provincie zetten we alles op alles om de KRW-doelen, met als eindtermijn 2027, te behalen. We zien een positieve trend in de waternatuur (biologie). Op het gebied van milieuvreemde stoffen (chemische toestand) stagneert de verbetering en is aanvullende inzet nodig om de doelen te halen.'
7. Taalniveau
Afspraak: 'Juist als we meer inwoners via participatie betrekken bij ons werk, is het van belang dat het politieke primaat voldoende ruimte krijgt en dat deelnemers van tevoren weten hoe hun inbreng wordt gewogen. We communiceren daarom op een begrijpelijk taalniveau met onze inwoners en maken onze genomen besluiten helder en concreet." (pag. 9)
Conclusie: deels gelukt
Van deze afspraak in het coalitieakkoord is veel terug te zien. Zo is er voor medewerkers van de provincie een schrijfwijzer 'Heldere taal', met tips voor duidelijk taalgebruik. De tips daaruit zijn bijvoorbeeld gebruikt in een bewonersbrief over de verbreding van de Delftse Schie uit begin 2021. De energiebespaartips op de website Steffie.Energie zijn zelfs speciaal gericht op mensen die slecht Nederlands spreken.
Maar ondanks alle inspanningen gaat het zeker nog niet in alle communicatie van de provincie goed. Zo is de inleiding op de begroting voor 2023 lastig leesbaar met een zin als 'ten eerste dalen de komende jaren zonder ingrijpen veel budgetten, terwijl de beleidsplannen doorlopen. [..] Wij hebben hiervoor al geld vrijgemaakt zodat budgetten minder aflopen'.
De informatie over 'Natuur en landschap' op de provinciale website roept vragen op met een zin als: 'door functies slim te combineren en "natuurinclusief" te bouwen, ontstaat meer ruimte voor flora en fauna, bij voorkeur in de vorm van waterrijke natuur.'
Reactie Zuid-Holland: 'Dat vraagt vooral investeren in medewerkers. Hen de juiste handvatten en vaardigheden bieden om de juiste taal te gebruiken naar buiten toe. We hebben richtlijnen en trainingen ontwikkeld, delen kennis en ervaring met andere overheden en er is een schrijfwijzer opgesteld. We zijn op de goede weg en hier en daar ontstaan er voorbeelden van hoe we het graag zien, maar we zijn er als organisatie nog niet. Dit vraagt ook komende jaren (eigenlijk continu) onze aandacht en inzet hierop.'
