Zwarte schrijvers vullen de boekenkast van Lianne: 'Door de herkenning voelt het alsof ik er mag zijn'

We strijken neer op een heerlijk zachte bank in de Living Room op de campus van de Erasmus Universiteit, waar de geboren en getogen Rotterdamse Lianne Enkhuizen filosofie studeert. Vooraf aan het interview stuurt Lianne me een foto van de demonstratie die in een ander gebouw op de campus aan de gang is. Studenten voeren daar actie tegen tegen de banden van de universiteit met bedrijven van fossiele brandstoffen. Al voordat we met de interviewvragen beginnen, belanden we in een gesprek over activisme.

“Begrijp me niet verkeerd, ik vind het heel goed dat mensen demonstreren. Het is alleen niets voor mij, ik zie mezelf niet als activistisch. Bovendien kan ik het me op dit moment niet veroorloven om een college te missen, omdat ik een universiteitsgebouw wil bezetten.”

Maar, vraag ik met verwondering, je bent een boekwinkel met alleen boeken van schrijvers van kleur begonnen. Dat is toch activistisch? “Ik zie dat zelf niet echt zo. Ik wilde gewoon al mijn hele leven een boekwinkel oprichten uit liefde voor boeken, net als andere boekwinkeleigenaren. Dat is wat ik heb gedaan.”

“Ik kan me nog goed herinneren dat ik het boek Momo en de tijdspaarders van Michael Ende las, over een meisje dat de wereld probeerde te redden van de mannen die de tijd proberen te stelen. Ik herkende me in haar, ze was anders dan anderen en op de voorkant van het boek had ze een grote bos donkere krullen.” Die herkenning, die is zo belangrijk volgens Lianne. “Het gevoel dat je gezien wordt, dat je niet de enige bent met bepaalde ervaringen.”

Naast het kinderboek, komt ook een personage uit het boek Rosewater van Liv Little in haar naar boven. “Dat ging over een jonge vrouw die net als ik in een grote stad woont, zwart en queer is. Doordat dit verhaal een gedrukt boek is, voelt het officieel. Het mag er zijn. Daardoor voelt het alsof ik, met al mijn ervaringen, gedachten en gevoelens, er mag zijn.”

“Bij ons thuis werd er vroeger veel voorgelezen”, vertelt Lianne met een nostalgische blik. “Als mijn vader vroeger een boek voorlas, verzon hij er van alles bij. Dan kwam er opeens een familielid van ons voor in het verhaal, of gebeurde er iets wat ik ook had meegemaakt. Als ik eraan terugdenk vind ik het fantastisch, maar toen dacht ik alleen maar: ‘Kan ik nou maar zelf lezen, dan kan ik het echte verhaal lezen’.”

Zodra ze dan eindelijk kan lezen, verslindt Lianne alle boeken die ze tegenkomt. Als ze als twaalfjarig meisje op vakantie is in Parijs, bezoekt Lianne de bekende boekwinkel Shakespeare and Company en kijkt ze haar ogen uit. “In die winkel is mijn droom om een eigen boekwinkel te openen ontstaan. Reizende schrijvers krijgen daar in ruil voor hun werk in de winkel een slaapplek en tijd om te schrijven. Het is een verzamelplek voor zowel de lezers als schrijvers. Zo’n community creëren, dat wil ik in Rotterdam.”

In haar vijfentwintig jaar heeft Lianne veel verschillende dingen gedaan. Van vwo 4 is ze overgestapt naar een mbo-opleiding, waarna ze via het staatsexamen haar vwo-diploma heeft gehaald. Ze was een periode actief als vrijwilliger bij onder andere het IFFR en de Pleinbioscoop en een graag geziene gast in de culturele scene in Rotterdam. Maar nu leeft ze in een kleinere driehoek. “Mijn wegen in de stad lopen nu vooral van huis naar de universiteit, van huis naar de supermarkt of de bioscoop en naar boekwinkels.”

Tijdens een persoonlijke ontwikkelingstraject ontmoet Lianne Zuwena Elshot. Zuwena is samen met haar zus Nathifa de Bijlmer Bookstore begonnen, midden in de Amsterdamse Bijlmer. “Ik zag een vrouw van mijn eigen leeftijd mijn droom leven, wat me liet zien dat het kon. Beide zussen hebben me gemotiveerd om de sprong te wagen en het gewoon te doen.”

In 2021 opent Lianne de digitale deuren van The Base Bookspace. Het verkopen van boeken doet ze via een website en Instagram. “Het idee was eerst dat ik iedere maand met vijf nieuwe titels zou komen, maar ik bleef maar goede boeken tegenkomen die ik ook wilde verkopen. Dus nu heb ik dat losgelaten en verkoop ik zoveel goede boeken als ik tegenkom.”

Om de vraag hoeveel ze dan zelf wel niet leest, moet ze lachen. “Ik wil iedereen van persoonlijk advies voorzien, dus lees ik alle boeken die ik verkoop zelf ook. Maar bij bijvoorbeeld non-fictie boeken lees ik soms maar een paar hoofdstukken. Dan kan je ook al een goed beeld hebben van de toon van het boek.”

“Ik las altijd boeken van witte auteurs, maar was me daar niet bewust van. Tot ik het boek Invisible Man (van Ralph Ellison, red.) las en opeens tot een realisatie kwam. Dat boek zegt iets over mijn ervaringen, die ik in boeken van witte auteurs nog nooit ben tegengekomen.” Met The Base Bookspace hoopt Lianne mensen van kleur te inspireren, maar ook witte mensen. “In boeken van zwarte auteurs kun je of je eigen ervaringen teruglezen, of je juist in een nieuwe wereld wanen en je horizon verbreden”.

Een van de belangrijkste redenen voor Lianne om voor deze schrijvers te gaan is om meer aandacht voor hen te krijgen. “Ik krijg veel reacties van mensen die het tof vinden dat ze via The Bookspace boeken en schrijvers leren kennen waarvan ze nog nooit hebben gehoord en waar ze anders ook niet zo snel van zouden horen.”

Ze komt in contact met boekhandel Bosch&deJong op Katendrecht, waar ze op een plank een deel van haar selectie boeken verkoopt. Een weekend per maand neemt Lianne KIOSK, een boekhandel in de Hofbogen, over met een pop-up winkel. Het grootste gedeelte van het werk vindt op dit moment echter nog plaats in haar studentenkamer. “Alle bestellingen pak ik in op mijn slaapkamer en op mijn fiets breng ik dan de pakketten weg.” Ook de voorraad bevindt zich in die 25 vierkante meter. “Soms heb ik een week geen tijd om bestelde boeken uit te pakken. Dan liggen er echt overal dozen”. Om een idee te schetsen van de hoeveelheid: op dit moment heeft ze ruim 175 verschillende titels op voorraad.

“Ik heb DUO lief aangekeken,” vertelt Lianne, weer met een enthousiaste lach als ik aan haar vraag hoe ze aan het geld is gekomen om al die boeken te kopen. “Voordat ik met The Base Bookspace begon, leende ik niet. Ik heb altijd gewerkt. Maar toen ik geld nodig had voor de boeken, stond de rente van de studielening nog op 0%. Dat is natuurlijk de meest voordelige lening die een ondernemer kan krijgen.”

De reden dat we op de Erasmus Universiteit zijn, is omdat haar nieuwste project hier staat: een boekenkast met 50 boeken die studenten kunnen lezen. Uiteraard allemaal van schrijvers van kleur en in samenwerking met de Association of Students of African Heritage.

“Je zou het niet geloven, maar soms heb ik ook weleens geen zin om te lezen. Het is goed te combineren, maar een studie en een boekhandel hebben is wel heel druk. Stoppen is voor mij geen optie, want dit is te belangrijk.” En dus gaat Lianne door met het uitwerken van haar droom: een community voor lezers én schrijvers opzetten. Na haar studie hoopt ze een fysieke boekwinkel te openen. “Rotterdam is geen literaire stad. Er mogen sowieso meer boekwinkels komen. Maar het is ook de meest diverse stad van Nederland. En juist hier moeten die diverse stemmen terug te vinden zijn in een boekwinkel.”