Rotterdammer Ruud S. doodde zijn dochtertje Emily en geeft moeder de schuld. Hoe krijgt hij het over zijn lippen?

Schokkend en moeilijk te bevatten is het. Hoe kan je als bekennende verdachte toch de schuld afschuiven? Forensisch psychiater Daniel van der Meer geeft een inkijk in het verwarde hoofd van een van babymoord verdachte vader.

Van der Meer werkt voor Fivoor in Rotterdam, op de resocialisatieafdeling van een tbs-kliniek. Ook is hij gespecialiseerd in het vaststellen van een psychische stoornis bij verdachten. Van der Meer is niet betrokken bij de rechtszaak tegen Ruud S. en heeft dus geen inzage in zijn dossier. Hij kan alleen reageren op de informatie die is gedeeld in de rechtszaal.

Ruud S. is 23 jaar en verblijft op de psychiatrische afdeling van de gevangenis in Vught. Gedragsdeskundigen hebben vastgesteld dat hij schizofreen is, zo werd deze week bekend. Over twee maanden - op 15 mei - staat Ruud S. fysiek voor de rechter als zijn zaak inhoudelijk wordt behandeld. Bij de afgelopen drie regiezittingen was hij via een onlineverbinding aanwezig.

De eerste keer dat hij zijn schokkende uitspraak doet, is in oktober vorig jaar. Als de rechter vraagt hoe het gaat, antwoordt Ruud: “Het is het meest vreselijke wat ik ooit heb moeten doen, maar ik werd gedwongen door Jasmin en haar moedertje.”

In januari herhaalt hij zijn pijnlijke woorden. “Het gaat een stuk beter dan eerst. Ik zat in een psychose en daar hebben ze misbruik van gemaakt. Ze hebben me gedwongen om Emily dood te maken.”

Ruud S. lijkt zich niet te realiseren hoe kwetsend zijn beschuldiging is voor Jasmin en haar familie. “Het is verschrikkelijk om aan te horen voor de moeder en haar familie”, zegt Van der Meer. “Ik hoop en verwacht dat de psychiater en psycholoog die hem onderzochten, met een uitvoerig en zorgvuldig antwoord gaan komen hoe hij dit bedoelt.”

Volgens advocaat Josiena Boelaars zijn het geen stemmen geweest die Ruud S. de opdracht hebben gegeven. Maar wat dan wel, kan ze ook niet goed duiden. Volgens haar is haar cliënt nog altijd niet doordrongen van zijn rol tijdens het drama - ook al gaat het inmiddels iets beter met hem.

Tijdens de regiezitting van 13 maart komt Ruud S. kort aan het woord. Hij zegt: “Ik vind het vreselijk wat er is gebeurd.” Met die opvallende woordkeuze gaat hij de vraag wie schuldig is uit de weg, zegt psychiater Van der Meer. “Want hij zegt niet: ik vind het verschrikkelijk wat ik heb gedaan.”

Van der Meer ziet vaker dat daders het heel moeilijk vinden om een misdrijf tegen hun eigen vlees en bloed onder ogen te komen. “Het is gebruikelijk dat je ver blijft van het idee dat je als vader je dochtertje hebt vermoord. Dat gebeurt niet alleen bij verwarde daders maar ook bij niet verwarde daders. Het is een psychisch verdedigingsmechanisme.”

Ruud S. zit al een tijd ziek thuis vanwege een burn-out als hij op 17 juli 2022 zijn dochtertje Emily vanuit de keuken meeneemt naar een andere kamer en daar een mes op haar keel zet. Volgens de familie van Jasmin heeft hij het voorbereid door eerder al een mes te verstoppen. Het kindje wordt met spoed naar het ziekenhuis gebracht, maar hulp komt te laat.

De politie haalt de jonge vader op zijn sokken uit huis en houdt boze omstanders op een afstand. Ruud S. oogt rustig.

Psychiater Daniel van der Meer verklaart die ogenschijnlijke kalmte vanuit het waanidee dat de klus eindelijk geklaard is. “Mensen lopen lang rond met de psychotische overtuiging dat ze iets moeten doen, ook al is dat strafbaar. Ze komen in een fuik terecht met steeds minder ontsnappingsmogelijkheden en gaan - na lang verzet - handelen. En daarna ontstaat er ‘zogenaamde waanrust’. Het is bizar maar zo werkt het soms wel.”

Ruud S. is onderzocht door een psychiater, psycholoog en forensisch milieurapporteur - dat is de zogeheten triple rapportage. De milieurapporteur duikt in de geschiedenis van de verdachte en schetst een beeld van zijn jeugd, opleiding, thuissituatie en werkomgeving. Die rapporteur spreekt met zijn ouders, familie, docenten, collega’s en werkgever, in dit geval Defensie. De psychiater en psycholoog voeren meerdere gesprekken met de verdachte en testen zijn capaciteiten en intelligentie. “Hij wordt grondig bevraagd op inconsistenties en tegenstrijdigheden", legt Van der Meer uit. De experts onderzoeken ook of er in de periode voorafgaande aan het delict al signalen en symptomen waren van geestelijke problemen.

Ook de invloed van medicijn- en drugsgebruik wordt meegenomen in het onderzoek. Ruud S. heeft die tragische zondagmiddag geblowd. Bij een bloedafname worden op de fatale zondag geen sporen van harddrugs aangetroffen. Maar mogelijk heeft hij wel eerder zware verdovende middelen gebruikt. Drugs kunnen een psychose veroorzaken en versterken, zegt psychiater Van der Meer. “Blowen is niet goed en harddrugs al helemaal niet. Het kan bij iedereen een psychose uitlokken, als je maar genoeg coke of speed gebruikt. En als je gevoelig bent voor psychoses, dan is blowen heel erg slecht.”

Zowel de psychiater als de psycholoog heeft vastgesteld dat Ruud S. schizofreen is, bleek op 13 maart. De diagnose is verder niet toegelicht. Ruud S. kampte al eerder in zijn leven met mentale strubbelingen, maar niet eerder was schizofrenie in beeld. Het is een psychische aandoening waarbij paranoia, hallucinaties en onlogische gedachten optreden.

Bij schizofrenie is sprake van aangeboren gevoeligheid en de eerste symptomen - zoals een psychose - kunnen worden uitgelokt door stressvolle omstandigheden, grote veranderingen en drugs. Meestal openbaart schizofrenie zich op een jongvolwassen leeftijd. “Vaak lijkt het eerst op een burn-out of overspannenheid. Later wordt dan duidelijk dat er meer aan de hand is”, zegt Van der Meer.

Een traumatische ervaring tijdens zijn militaire opleiding zou een rol hebben gespeeld waarom Ruud thuis was komen te zitten. Bij een oefening werd hij als krijgsgevangene geblinddoekt, met tie wraps vastgezet en stevig ondervraagd. “Hij heeft daar veel stress van gehad en mogelijk PTSS opgelopen”, zegt advocaat Boelaars.

In januari vertelt Ruud S. de rechter dat hij nieuwe medicijnen gebruikt: Haldol. Hij zegt daar zelf over: “Het heeft wel een paar bijwerkingen, voor de rest gaat het hartstikke goed.” Volgens psychiater Van der Meer is Haldol een beproefd middel tegen psychoses.

In het geval van Ruud S. heeft het dus maanden geduurd om zijn psychose onder controle te krijgen. “Het kan een lange zoektocht zijn naar de goede medicatie.” Voor het bestrijden van psychoses heb je de keuze uit ongeveer tien verschillende antipsychotica. “Ze werken allemaal net iets anders en het is sterk individueel bepaald welk middel aanslaat.” Ook de dosering kan verschillend uitpakken.

Goede medicatie is heel belangrijk voor een geestelijk herstel. “Een antipsychoticum werkt heel effectief en voorkomt verdere hersenschade en afglijden”, legt de forensisch psychiater uit. Vaak houden psychotische klachten aan en blijft het niet bij één psychose.

Naast medicatie ondergaat Ruud S. een zogeheten EMDR-behandeling. Daardoor heeft hij geen nachtmerries of nare herinneringen meer.

Bij een EMDR-behandeling keer je onder begeleiding van een therapeut terug naar de schokkende gebeurtenis. Je vertelt hoe je je erbij voelt, wat je ziet en wat het naarste moment was. Tijdens het oproepen van die herinnering leidt de therapeut je af - bijvoorbeeld door piepjes afwisselend in het linker- en rechteroor. Daardoor worden de angsten en het trauma minder.

Daders met een trauma zijn een bekend fenomeen, vooral als het gaat om mensen zonder strafblad of gewelddadige geschiedenis die iets vreselijks hebben gedaan, vertelt psychiater Van der Meer. “'Wie ben ik geweest?', maalt door het hoofd. Er zijn voorbeelden van mensen die daarmee niet meer konden leven.” Hij herinnert zich een echtpaar dat verstrikt was geraakt in de overtuiging om hun kinderen om te brengen en dat uiteindelijk ook zelf uit het leven stapte. Ook veroorzakers van een dodelijk verkeersongeval kampen vaak met een trauma.

Tegen de rechter zegt Ruud S. dat de EMDR-behandeling goed heeft geholpen. “Het werkt enorm. Ik heb geen flashbacks meer van het delict.“