Aboutaleb met leerlingen naar Westerbork: ‘Wat als alle moslims een M op hun kleding moeten?’

Aboutaleb is in Westerbork met leerlingen van de Montessori Mavo, scholengemeenschap Hugo de Groot en basisschool De Vierambacht. De kinderen volgen het voorbeeld van de burgemeester. Twee aan twee komen ze naar voren om een steentje te leggen: "Elisabeth Kaltenburg 10 jaar, Gizela Minc 10 jaar, Ester van Lier 9 jaar, Rina Jacobs 5 jaar, Samuel Roos 2 jaar." De burgemeester reageert steeds met "dank je" of "goed zo".

Voor hem is dit een jaarlijks terugkerend bezoek. Sinds hij in 2009 burgemeester is geworden, gaat hij elk jaar een dag met Rotterdamse schoolkinderen naar Westerbork. "Het is de bedoeling dat de kinderen hier de lessen vanuit de oorlog meekrijgen. Er zijn hier vanuit Westerbork 11.000 Rotterdamse Joden afgevoerd naar vernietigingskampen in Duitsland", legt Aboutaleb uit. "Maar het is ook van belang om met hen te praten over de betekenis van de oorlog voor het samenleven nu, voor vrede nu, voor tolerantie nu. In zo'n grote stad met 175 nationaliteiten is vrede dichtbij, maar je kunt het elkaar ook heel moeilijk maken."

Samen met de leerlingen is burgemeester Aboutaleb het kampterrein op gelopen. Een vrij open vlakte waar een barak staat en een treinwagon. Op de betonnen vloer van de open barak zitten de leerlingen terwijl ze in gesprek gaan met de burgemeester. Hij staat voor hen en vraagt naar hun achtergrond of die van hun ouders.

"Turks, Marokkaans, Nederlands, Macedonisch, Belgisch, Iers, Eritrees, Surinaams, Albanees, Italiaans, Kaapverdiaans", klinkt het uit de groep. "Wie van jullie is er wel eens lastig gevallen om je uiterlijk?", vervolgt de burgemeester. "Joodse mensen in Rotterdam klagen dat ze met een keppeltje op worden lastig gevallen. Wisten jullie dat? Krijg jij wel eens nare reacties op je hoofddoek?"

"We moeten elkaar leren begrijpen in de stad, we leven met 175 nationaliteiten samen", zegt Aboutaleb. "Vrede is niet gratis", zegt hij erachteraan. "Wat zou je ervan vinden als iemand die aan de macht is zou beslissen dat alle moslims een M op hun kleding moeten dragen?", is de volgende vraag van de burgemeester aan de leerlingen. "Denk daar over na, dat is er gebeurd, 11.000 Joden uit Rotterdam hebben hebben dat meegemaakt en zijn weggevoerd."

Een boodschap van de burgemeester: "Denk na wat je op social media zet. Je kunt op allerlei manieren haat kweken, bijvoorbeeld door op social media lelijke dingen te zeggen over iemand of een groep." Na een wat schutere stilte komen toch de vragen van de kinderen aan Aboutaleb: "Bent u wel eens bedreigd, heeft u wel eens een mes of een pistool op u gehad?". Hij antwoordt dat dat het geval is. "Het was een beroving lang geleden. Iemand wilde honderd gulden. Weten jullie wat dat zijn, guldens?". Kort stipt hij recente bedreigingen aan waarmee hij als burgemeester te maken heeft.

De volgende vraag leidt naar de aanleiding voor het bezoek aan Westerbork: "Bent u wel eens in Auschwitz geweest?". Aboutaleb: "Ja, en dat wilde ik kinderen daarna niet meer aandoen." De burgemeester vertelt over zijn bezoek aan het concentratiekamp toen hij wethouder Onderwijs in Amsterdam was. Hij beschrijft de vitrines met kinderenschoenen, de gaskamers en de verbrandingsoven. Het wordt stil in de groep kinderen. "Ik heb er zelf lange tijd last van gehad. Dat doen mensen dus", besluit de burgemeester.

Amaia Schiks zit in de brugklas van de Montessori Mavo. "Ik vond het wel mooi wat hij vertelde, van dat het nooit meer mag gebeuren dat mensen niet gelijk worden behandeld. En dat eigenlijk een heel volk werd uitgeroeid want er bij de Joden is gebeurd." Op haar klasgenoot Ties Foolen heeft het monument met de 102.000 steentjes indruk gemaakt: "Dat maakt wel indruk. Dat je denkt van, dat zijn allemaal dode mensen die hier nog geleefd hebben. Ze hebben hier gewoon op dit veld gestaan en toen dachten ze 'ik ga ergens werken' in plaats van 'ik ga dood gemaakt worden'. Ik vind het ook wel speciaal om hier te zijn met Aboutaleb."

De leerlingen van de Rotterdamse scholen zijn de afgelopen weken voorbereid op het bezoek aan Westerbork. Zo hebben ze onder meer in het Stadsarchief Rotterdam onderzoek gedaan naar Joodse kinderen uit Rotterdam die via Westerbork zijn gedeporteerd. Eli van Zwol: "Ik had met een vriendin Gizela Minc, zij was tien 10 jaar geworden. Ze woonde in de Lumeystraat 18a in Blijdorp. Ze leefde met haar ouders, ze had geen broertjes en zusjes volgens mij. Toen is ze naar Kamp Westerbork gestuurd en gedeporteerd naar Auschwitz."

De arrestantenkaart van de 10-jarige Gizela Minc is in het Stadsarchief Rotterdam te vinden. Vanuit Rotterdam is ze naar Kamp Vught overgebracht. Later is het meisje met het kindertransport via Westerbork naar Auschwitz gestuurd. Daar is ze op 19 november 1943 overleden.

Voor brugklasleerlinge Eli is het niet voor te stellen hoe dat destijds voor een 10-jarig meisje geweest moet zijn: "Heel heftig, ik denk niet dat zij helemaal begreep waarom zij in een kamp is gestopt, het is wel heel heftig." De Rotterdamse leerlingen van nu leggen een steentje met de naam van hun stadsgenoten van toen. Dao-Lin Bethlehem daarover: "Ik vond het bijzonder, een grote eer ook. Ook wel raar dat iemand hier heeft gelopen. Ik ga dit zeker nooit meer vergeten."

Het bezoek aan het kampterrein eindigt met een groepsfoto van de leerlingen en de burgemeester. "Ik kan niet beoordelen of de boodschap is overgekomen, maar het is wel van belang dat je het erover hebt", blikt Aboutaleb aan het eind van het bezoek terug. "Als je het niet bespreekbaar maakt, dan wordt die boodschap sowieso niet gehoord. Als we vandaag van al deze kinderen, er tien hebben beïnvloed in de goede richting, dan is dit uitstapje niet voor niks geweest."

Aboutaleb is dus al vaak in Westerbork geweest: "Het doet me altijd iets. De eerste keer dat ik hier ben geweest, was toen ik voorlichter was van minister Hedy d'Ancona in de jaren '90. En sindsdien is het altijd op mijn netvlies gebleven. Voor mij is het ook een manier om bij mezelf stil te staan bij macht, wat macht kan doen, hoe macht ook verkeerd gebruikt kan worden. Hoe gekozen zijn in een democratie tot dictatuur kan worden. Wat mensen elkaar elkaar aandoen."