Rijnmond Staat Stil over Nepnieuws

De Schiedamse historicus Han van der Horst schreef er een boek over. Leugens, roddel, propaganda en dan door de eeuwen heen. Van de oude Grieken tot Goebbels en van Mohammed Al Sahaf tot AZC Beverwaard.

Van der Horst: "Nepnieuws dient een doel. Ik gebruik valse elementen om jou aan mijn kant te krijgen. Of op zijn minst je in verwarring te brengen." Het is veelvuldig ingezet tijdens oorlogen. "Je strijdt niet alleen met wapens, maar ook met woorden."

We kennen de berichten over een complete fabriek in Sint Petersburg waar nepnieuws wordt gemaakt. Ook in de Middeleeuwen bestond zoiets. "In Saint Denis zaten monniken op een rijtje met inkt en perkament valse documenten te maken. Zogenaamd bijvoorbeeld ondertekend door Karel de Grote."

Een beroemd vals stuk, maar dan vervaardigd in het Vaticaan, is de

: de keizer gaf daarin zijn Europese rijk aan de paus. Eeuwenlang heeft de katholieke kerk macht en land opgeëist, op basis van dit nepstuk.

De vervolging van heksen en joden valt ook onder het nepnieuws. Han van der Horst:"Zondebokdenken is een belangrijke akker waarop nepnieuws groeit." Ook de nazi's putten uit valse stukken, zoals de Protocollen van de Wijzen van Zion. Dat suggereerde dat de joden uit waren op de wereldheerschappij.

De minister van propaganda van de nazi's Joseph Goebbels verwees ook naar dit geschrift. "Hij was de koning van het nepnieuws. Goebbels gebruikte ook alle moderne technieken. Hitlers stem maakte hij wat lager, zodat het mannelijker klonk. Hij zette de radio in als massamedium."

Adolf Hitler werd in zijn streven naar macht geholpen door nepnieuws. De brand in het Rijksdaggebouw in Berlijn in 1933 was gesticht door de Nederlander Marinus van der Lubbe. De nazi's maakten er een communistische samenzwering van, zodat zij deze partij konden uitschakelen.

Van der Horst: "Soms kunnen eenlingen de geschiedenis veranderen." Andere voorbeelden van nepnieuws met grote gevolgen: krantenmagnaat William Randolph Hearst ontketende in zijn zucht naar sensatienieuws een oorlog met Spanje. En de VS en Groot Brittannië bombardeerden Irak omdat er zogenaamd massavernietigingswapens lagen.

"Je ziet wat je wilt zien. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor intellectuelen. Die hebben vaak de neiging een utopisch ideaal te omhelzen en dan zien ze het paradijs en niet meer de misstanden." Te denken valt aan Harry Mulish met Cuba en de CPN met de Sovjet-Unie.

Het boek Nepnieuws is zeer actueel en loopt tot in 2018. Toch ontbreekt een mooi verhaal: minister Halbe Zijlstra die loog dat hij in de Datsja van Poetin was geweest. Van der Horst:"Dat werd bekend op de dag dat het boek naar de drukker ging. Het komt in de herdruk..."