Vergeten Verhalen: zalmvisserij in de Maas

Al in de vijftiende eeuw wordt er in de Maas bij Brielle, Schiedam en Rotterdam gevist op trekvissen als zalm en steur. "Dit zijn anadrome vissen", zegt Cees Herweijer van Archeologie Rotterdam, "ze leven in zee en gaan om zich voort te planten naar zoetwater. Daarvoor zwemmen ze ver de rivier op."

Netverzwaarders zoals die in Rotterdam zijn opgegraven worden gebruikt om netten aan de onderkant te verzwaren. Ze liggen 'rechtop' in de rivier en de bovenkant wordt drijvend gehouden met houten- of kurkendrijvers.

Voor de zalmvangst worden in Middeleeuwen ook wel zalmsteken gebruikt. Een steek is een rij palen die in de rivierbodem geslagen zijn. Tussen die palen zijn wilgentakken gevlochten zodat er een soort schutting ontstaat.

Daaraan zitten fuiken. De schutting drijft de vis naar fuik. Zalmsteken vormen een gevaar voor de scheepvaart. In het midden van de rivier wordt ook wel met drijfnetten gevist. Dat gebeurt dan 's nachts. "Overdag kunnen zalmen de netten zien en dan springen ze eroverheen", weet Herweijer.

Vissen met drijfnetten is weinig lucratief. Met zogeheten zegens wordt er wel veel gevangen. Zegens horen tot de oudste visnetten die er zijn, het is een lang net dat van een strandje in een grote boog in de rivier wordt gegooid waarna de vis kan worden binnengehaald.

Archeologie Rotterdam vindt bij opgravingen ook regelmatig zegenstenen. Die zijn groter dan de netverzwaarders. Door de mechanisatie wordt het vanaf de negentiende eeuw mogelijke om met grote zegens te vissen.

Die netten wordt in eerste instantie door paarden binnengehaald. Al snel doet de stoommachine zijn intrede in de zalmvisserij. Herweijer: "Er ontstaan gemechaniseerde zalmvisserijen bij Dordrecht, Rhoon, Hoogvliet, Schiedam en Rotterdam. Daar worden enorme hoeveelheden vis gevangen. Tussen 1882 en 1887 worden op de visafslag Kralingse Veer gemiddeld 90.000 zalmen per jaar aangevoerd."

Vanaf het eind van de negentiende eeuw gaat het bergafwaarts met de zalmvangst. In 1930 worden er nog 2500 stuks gevangen. Uiteindelijk verdwijnt de zalm nagenoeg helemaal uit de rivieren. De laatste beroepsmatig gevangen zalm wordt in 1954 bij Woudrichem uit de Maas gehaald.